Latiens sjrif: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
KGeen bewerkingssamenvatting |
Wijer gegaange; welteröste. |
||
Tekslien 1:
{{dialek|Mestreechs}}
[[Plaetje:Latin_alphabet_world_distribution.svg|thumb|Len boe 't Latiens sjrif in officieel gebruuk is, allein (doonkergreun) of neve aander sjrifte (liechgreun). Väöl vaan de grijs len höbbe neet-officieel taole die ouch op z'ch Latiens weure gesjreve.]]
't '''Latiens sjrif''' is 'n [[alfabet]]isch [[sjrif]]systeem, oontwikkeld oet 't [[Etruskisch#Sjrif|Etruskisch sjrif]] en 't [[Grieks sjrif]], oersprunkelek veur de ([[Aajdlatien|Aajd]]-)[[Latien|Latiense taol]]. Sinds de [[middeliewe]] weurt 't veur 'n väölheid aon taole oet de [[westerse wereld]] gebruuk; door de dominantie vaan dit deil vaan de wereld is 't noe volop in gebruuk veur hoonderde taole op alle continente. 't Sjrif weurt gesjreve vaan links nao rechs en besteit oet in principe zèsentwinteg [[lètter]]s; sommege taole gebruke die neet allemaol, dewijl väöl taole 't ouch höbbe oetgebreid door [[diacritisch teike|diacriete]] en/of nui lètters.
==Oontstoon==
In 't aajd [[Italië]] waore versjèllende alfabette in gebruuk. Allemaol gónge ze trök op 't Grieks alfabet (me sprik soms vaan 't ''[[Aajditalisch sjrif]]''). Ierstens waoren 't de [[Aajd Griekeland|Grieke]] zelf die dit alfabet in hun Zuid-Italische kolonies gebruukde. Wijers hadde versjèllende volker hun eige, aongepasde versie daovaan, beveurbeeld de [[Etruske]]. In de zevenden iew sjijne de Etruske de Griekse lètters te höbbe euvergepak; umtot [[Roeme]] in de [[Romeinse keuningstied|keuningstied]] bij 't Etruskisch riek hoort, naom me ouch dao 't alfabet euver.
De Griekse en Grieksetege sjrifte in Italië versjèlde vaan 't Grieks alfabet wat me allewijl op sjaol liert. Versjèllende archaïsche lètters zaote nog drin, en de lètters hadde vörm die in 't Grieks mojerland, zeker in 't later mechteg [[Athene]], oongebrukelek waore. Dit verklaort de versjèlle tösse väöl Griekse en Latiense lètters. 't Aajdlatiens alfabet versjèlde ouch nog in väöl opziechte vaan 't huieg. 't Had mer 21 lètters en woort neet altied vaan links nao rechs gesjreve, meh dèkser in [[boustrofedon]] (umstebeurt nao rechs en nao links).
In de loup vaan de iewe veraanderde 't Latiens alfabet laankzaamaon in de vörm dee veer kinne. Y en Z kaome es 22e en 23e lètter achteraon; ze woorte allein in Griekse lienwäörd te pas gebrach. In de middeliewe woort de [[spatie]] touwgeveug (de Romeine sjreve wäörd nog allemaol aonein of sjeide ze wienie nujeg mèt punte), zoewie versjèllende [[leesteike]]s, en mierder steile cursief sjrif (zuug oonder) - de lètters in awwe stijl gónge ''[[romein (typografie)|romein]]'' heite. Wijers kaom in de middeliewe de W bij 't alfabet, die de aw functie vaan de intösse vaan kwaliteit veraanderde V euvernaom. In de [[renaissance]] woorte veurgood I en J zoewie U en V oetgesplits; heimèt waore de 26 lètters compleet.
==Gebruuk==
| |||