Doeadstraof

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

De doeadstraof is nao de hujige (binne de Europese rechspraok gebroekdje) diffenisie 'n oetveuring vanne, nao de maotstave vanne hujige besjaafdje maotsjappie, zwaors meugelike, dore rechter opgelagdje, straof, die 't t'r doead bringe vanne daotoe veroeardeildje inhèltj, wobie de vóltrèkking is vasgelag en ónger kóntraol wuuertj gehaje. Hie-in óngersjèdj 't zich van 't boetegerechtelik lynche.

'ne Miens dae t'r doead is veroeardeildj wuuertj meistes neet drek t'r doead gebrach, meh veurgaondj ane executie (de vóltrèkking vanne straof) gevange gehaje, eventueel in verbandj mit 't instèlle van e rechsmiddel (hoger beroop of e verzeuk veur gratie) veure vóltrèkking te veurkómme. Oppen daag vanne executie wuuertj de veroeardeildje euvergebrach nao de plaats wo 't vonnis wuuertj oetgeveurdj. Vervolges vindj de executie plaats volges e vasgestèldj protocol door 'ne persoean dae dore euverheid beveug gemaak is det te doon, de beul.

Ónger dees diffenisie vèltj dus neet 't doeajen oet noeadwaer of 't doeajen óm drek gevaor aaf te waere, wie es emes oet zelfverdeidiging dore pliesie (of 'ne börger) wuuertj doeadgesjaote. Dees daoje gelje inne meistes lenj es (ónger bepaoldje ómstenjigheje) geaorloof, ouch in lenjer wo de daodstraof neet wuuertj oetgeveurdj. 't Zelvendje geldj veur 't doeaje van militaire tiejes kriegshanjelingen op 'n wies die volges 't internasjenaal (kriegs)rech neet-verbaojen is. Boetegerechtelike executies wie lynchpartieje geljen in rechsstaoten es maord.

De doeadstraof woort en wuuertj sómtieds door machhöbbers opgelag veur zoea taengestenjers en concurrente oeterwaeg te rumen ónger 't móm van "verraojers" en "staotsgevieërlike elemente". De gebeurtj veurnamelik in dictature. Meistes geitj 't óm boetegerechtelike straofe, det wil zègke det gein rechszaak dao-aan te pas is gekómmen enne vóltrèkking vanne doeadstraof dus illegaal is. In väöl dictature waere döks nag waal sjienpercèsse gehaje: ónieërlike percèsse wobie de oetkóms al van te veure vassteitj. 'n Praktiek die in väöl Letiens-Amerikaanse dictature veurkoom waas 't laote "verzwinje" van dissidente figure. Waere persoeane zónger percès t'r doead gebrach, den sprèk me van standjrechtelike executie.

Sómmige zeen inne doeadstraof ouch 'n einveljige meneer veure maotsjappie te zuvere van nao häör inzich óngewunsjdje persoeane. Hiebie waere de koste van 'n gevangenisstraof (enne kans op óntsnapping oete gevangenis) es argumente gebroek.

Oetveuringsmethode

't Guuef versjillige menere veure doeadstraof oet te veure. Allewiel is 't in väöl lenjer de bedoeling det de executie zoea snel en miensjelik meugelik wuuertj gedaon. In 't vergangene, en nag ummer in sómmige lenjer, waas 't juus de bedoeling det de veroeardeildje lang en haevig leej es 'n vergeljing en es aafsjrikwekkendj veurbild veur potentieel misdaojigers. Veur die raej woorte executies dök publiekelik oetgeveurdj. In Saoedi-Arabië, Jeme, Iraan, Naord-Korea en Syrië kump dit nag ummer zoea veur.

Volges Amnesty International waere memèntelik weltwied veural de volgendje methode gebroek veur veroeardeildje t'r doead te bringe: doeajelik injectie mit vergif, lektrocutie mitte lektrikstool, vergasing inne gaaskamer, ómbringe mit e vuurwaope (middels e sjot inne nak of fusillaad), verhanging, ónthödding of steiniging. Ouch waeren aventoe nag anger methode vermeldj (me kan dinken aan verdrinking enne brandjstapel).