Prehistorie: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
OctraBot (Euverlèk | biedrages)
K Migrated to Wikidata at d:Q11756.
Zeiverklaos (Euverlèk | biedrages)
Geen bewerkingssamenvatting
Tekslien 1:
{{dialek|Norbiks}}
De '''prehistorie''' is de periode die an de [[historie]] väöraafgèèt. Oet dae tied haant v'r gèng sjrifteleke bronne en me besjtudeert de prehistorie dan ooch an de haand van materieel reste of artefacten. De [[archeologie]] is naeve de [[geologie]], 'n vakgebeed dat de prehistorie oonderzeukt.
 
{{sjtumpke}}
{| width="255" align="right" border="2" cellspacing="0" cellpadding="4" style="text-align:center; margin:1em 0 1em 0; margin-left:2em; margin-top:0em; border:solid 1px #AAAAAA; border-collapse:collapse; background-color:#F9F9F9; font-size:95%; empty-cells:show;"
|+ '''Dreiperiodessysteem'''
|-
| bgcolor="#aadcdc" rowspan="15" width="15%" | '''[[Holoceen|Holo-<br />ceen]]'''
| bgcolor="#ffffff" colspan="7" | ''D'n Historischen Tied''
|-
| bgcolor="#CC6600" colspan="2" | [[La Tène-periood]]
| bgcolor="#CC6600" rowspan="3" | &nbsp;
| bgcolor="#ffffcc" rowspan="8" | [[Protohistorie|Proto-<br />historie]]
|-
| bgcolor="#CC6600" colspan="2" | [[Hallstatt-periood]]
|-
| bgcolor="#CC6600" colspan="3" | '''[[Iezertied]]'''
|-
| colspan="2" bgcolor="#EB9301" | &nbsp;&nbsp;Laat
| rowspan="4" bgcolor="#EB9301" | &nbsp;
|-
| colspan="2" bgcolor="#EAAD43" | Middel
|-
| colspan="2" bgcolor="#FFB300" | Vreug
|-
| colspan="3" bgcolor="#EB9301" | '''[[Broonstied]]'''
|-
| rowspan="4" bgcolor="#66CC33" | [[Neolithicum]]
| bgcolor="#FBD783" | [[Kuipertied]]
| rowspan="11" bgcolor="#66CC00" | &nbsp;
|-
| bgcolor="#99CC00" | Laat
| rowspan="10" bgcolor="#ffffcc" | [[prehistorie|Pre-<br />historie]]
|-
| bgcolor="#99FF33" | Middel
|-
| bgcolor="#CCFF66" | Vreug
|-
| rowspan="3" bgcolor="#99FF33" | [[Mesolithicum|Mesoli- thicum]] of<br />[[Epipaleolithicum|Epipaleo-<br />lithicum]]
| bgcolor="#99CC00" | Laat
|-
| bgcolor="#99FF33" | Middel
|-
| bgcolor="#CCFF66" | Vreug
|-
| rowspan="4" bgcolor="#dedede" | '''[[Pleistoceen|Pleisto-<br />ceen]]'''
| rowspan="3" bgcolor="#99FF66" | [[Paleolithicum|Paleo- lithicum]]
| bgcolor="#99CC00" | [[Laat-paleolithicum|Laat]]
|-
| bgcolor="#99FF33" | [[Middel-paleolithicum|Middel]]
|-
| bgcolor="#CCFF66" | [[Vreug-paleolithicum|Vreug]]
|-
| colspan="3" bgcolor="#66CC00" | '''[[Steintied]]'''
|}<noinclude>
</noinclude>
 
{{dialeksec|Mestreechs}}
Euver 't exak indspönt en definitie vaan dees periood besteit hendeg väöl discussie. In ruim zin weurt de term gebruuk veur de historie die gans laank geleije is, allewel dat natuurlek e vaag begrip is. In princiep kin daan mèt de term de gans historie vaan de [[Eerd]] sinds häör oontstande weure gemeind, meh dèks weurt es me euver prehistorie praot allein geriech op dat gedeilte vaan de historie sinds dat 't leve oontstande is, of zelfs sinds dat de [[mins]] oontstande is. Es indspönt vaan de prehistorie weure in de kal ouch versjillende markante pönte oet de historie gehanteerd, zoewie 't oontstande vaan de [[Europa|Europese cultuur]], de geboorte vaan [[Christus]], of 'n aander markant gebäörtenis zoewie de ierste gesjreve brón.
 
De weitesjappelek en meis gengbaar definitie vaan de prehistorie is de periood oet de historie boevaan veer gein gesjreve brónne höbbe gevoonde, of dees brónne neet verstaon. Zoe geïnterpreteerd is 't umslaagpönt dat es indspönt vaan de prehistorie weurt gedefinieerd, dus 't jaor vaan oersproonk vaan de aajdst bekènde gesjreve brón die v'r verstaon. Dat gegeve, en daomèt 't ind vaan de prehistorie, kin evels per cultuur of gebeed versjille. Oet [[China]] en [[Egypte]] zien väöl awwer gesjreve brónne bekènd es oet Europa; de Egyptische hiërogliefe woorte euvereges pas in [[1822]] oontcieferd. Veur deen tied waor de Egyptische besjaoving dös prehistorie, vaanaof 1822 betaomp zie ziech bis de 'historie'.
 
[[Paul Tournal]] bedach de term Pré-historique oersproonkelek um de voondste die heer in grotte in Zuid-[[Fraankied]] had gedaon te besjrieve. 't Woord woort in [[1830]] opgenomme in 't [[Frans]] um de periood veur de oetvinding vaan 't [[sjrif]] aon te duije en in [[1851]] door [[Daniel Wilson]] in 't [[Ingels]] geïntroduceerd.
 
==Gebäörtenisse==
Belaangrieke gebäörtenisse in de prehistorie die de mins en zien gedraag höbbe veraanderd.
* 1,6 miljoen jaor veur Christus begos de mins 't [[vuur]] te behierse
* 800.000 jaor veur Christus woort [[kannibalisme]] geïntroduceerd
* 650.000 jaor veur Christus begos me [[kleier]] te drage
* 600.000 jaor veur Christus woort [[doed|doedsveriering]] geïntroduceerd
 
[[categorie:prehistorie|*]]
 
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Prehistorie"