Besjaving: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Tekslien 15:
De sterke belajenheid maakdje det dit begrip op dees meneer ummertoe minder woort gebrook. Daobie speeldje ouch mit de me cultuur en besjaving ummer mieër es apaarte begrippe góng betrachte.
== Exclusieve civilisatie ==
[[File:Vruchtbare sikkel.svg|thumb|De ieëste besjavingen óntstingen inne [[Vröchbaar Króm]].]]
Gedoerendje de neugetieëndjen ieëf versjoof de naodrök nao 'n exclusieve meining: 'n besjaving wo neet edereine deil van oetmaak. 'n Besjaving is hie 'n kómplekse maotsjappie die opkump, bleujtj en óngergeitj. 'n Besjaving in deze zin is sedentair, bedrief [[landjboew]], kèntj 'n specialisatie en arbeidsverdeiling die 't meugelik maak euversjotte te perduceren en te verhanjelen en 'n sociaal differentiatie te óntwikkele mit religieus, politische en cultureel elites. Daonaeve bestaon hie stej en e bureaucratisch bestuur wo gebroek wuuertj gemaak van 't sjrif. Daobie höbbe ze 'n dusdanige ómvang det ze mieëder kleinder culturen ómvatten en bestaon ze ouch gerumen tied.
Op gróndj hievan kan 't begrip waere gebroek veur specifieke samelaevingsvörm te óngerzeuke. Hiebie waere de vreug besjavinge óngersjèdj vanne klassieke en pósklassieke besjavinge. De vreug besjavinge zeen de groeate valleibesjavinge:
* de stadstaote van [[Soemerië]] tösse de [[Eufraat]] enne [[Tigris;
* [[Egypte]] langs de [[Niel]];
* de [[Indusbesjaving]];
* [[Sjina]] róndje [[Gael Reveer]] enne [[Jangtsekiang]].
Sómtieds waeren hie ouch de vreug besjavinge van [[Meso-Amerika]] en [[Zuud-Amerika]] bie geneump.
Es klassieke besjavinge waere besjoewdj:
* 't [[Perzisch Riek]];
* [[Griekelandj]] enne hellenistische welt;
* 't [[Romeins Riek]];
* 't Sjina vanne [[Han-dynastie]];
* 't India vanne [[Mauryadynastie]];
* de [[Olmeke]].
Sómtieds waeren hie ouch 't [[Ghanees Riek]], [[Mali]] en 't [[Songhai-riek]] in [[Afrika]] toe geraekendj.
De pósklassieke besjavinge zeen:
* de Islamitische welt;
* 't [[Byzantiens Riek]];
* De [[Tang-dynastie|Tang-]] enne [[Song-dynastie]];
* 't [[Mongools Riek]];
* de [[Tolteke]]n en [[Azteke]]n in [[Midden-Amerika]];
* de [[Inca's]] inne [[Andes]].
=== Problematiek ==
Dao zeen versjillige raejen woveur 't begrip ouch in dees meining allewiel minder wuuertj gebroek. Alderieës wuuertj nao 1500 bao neet mieë gekaldj van besjaving, meh nag waal van rieke. De werreld wuuertj ummertoe sterker mitein verbónje, wodoor ummer minder spraok is van apaarte besjavinge, mer ummer mieë van e staotesysteem binne de [[werreldikkenomie]].
Daonaeve wuuertj vanne Amerikaanse en veural de Afrikaanse besjaving betwiefeldj of de invlood oppe werreldgesjiechte waal vergeliekbaar is mit die vanne groeate besjavinge. Ouch is 't cyclisch bild van einanger aafwusselendje besjavingen achterhaoldj en wuuertj allewiel väöl mieë de naodrök gelag oppe óngerling interaksje. Me kuus daoveur döks veur anger begrippe wie rieke, samelaevingen en werrelde.
[[Categorie:Cultuur]]
[[Categorie:Sociologie]]
[[Categorie:Antropologie]]
| |||