Ruumdevaart: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Addbot (Euverlèk | biedrages)
K Bot: Migrating 57 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q5916 (translate me)
Faggots
Tekslien 1:
{{Zijbalk tijdlijnen ruimtevaart}}
{{dialek|Mestreechs}}
[[Bestand:Space Shuttle Columbia launching.jpg|thumb|Lancering van de Spaceshuttle Columbia in 1981]]
'''Ruumdevaart''' is 't transport vaan lui of ander intelligente wezes daan wel mesjiene door dees wezes gemaak boete 't bereik vaan de eige [[planeet]], door de [[ruumde (astronomie)|ruumde]]. De mins kint sinds midde [[twintegste iew]] op beperkde sjaol ruumdevaart.
[[Bestand:ASTP Soyuz Spacecraft.jpg|thumb|Een Sojoez ruimtecapsule]]
[[Bestand:Apollo 11 bootprint.jpg|thumb|Een voetstap op het maanoppervlak]]
[[Bestand:Hubble 01.jpg|thumb|De Hubble Space Telescope]]
[[Bestand:ISS STS114.jpg|thumb|het Internationaal Ruimte Station ISS]]
[[Bestand:SpaceShipOne Flight 15P photo D Ramey Logan.jpg|thumb|SpaceShipOne]]
 
Onder '''ruimtevaart''' verstaan we alle activiteit die door mensen ondernomen of veroorzaakt wordt in de ruimte. Volgens de definitie van de [[Verenigde Staten|Amerikaanse]] [[luchtmacht]] begint de ruimte vanaf een hoogte van 80,5 kilometer (50 mijl), volgens de Fédération Aéronautique Internationale ([[Fédération Aéronautique Internationale|FAI]]) vanaf een hoogte van 100 kilometer.
==Oonbemande ruumdevaart==
{{Zie ook|Zie voor een lijst van de onderwerpen ruimtevaart: [[Ruimtevaart van A tot Z]].}}
Nao inkel poginge lanceerde de [[USSR]] in [[1957]] de [[Spoetnik 1]], dee succesriek in 'n baon um de Eerd gebrach woort. Dit waor 'n experimint. Later Russische missies sjikde o.m. de ierste foto's vaan de achterkant vaan de [[Luna|maon]] nao de [[Eerd]] ([[Loena-projek]]) en verzamelde kosbaar informatie vaan [[Venus (planeet)|Venus]] ([[Venera-projek]]). De [[Mars-projek|Russische Marsmissies]] lökde gein vaan al.
{{Zie ook|[[Ruimteonderzoek]].}}
 
== Geschiedenis van de ruimtevaart ==
De [[Vereinegde Staote]] begóste veurziechteg mèt 't [[Explorer-projek]], wat veural binne de Eerdse atmosfeer bleef. Later brachte ze evels väöl wetensjappelek relevante projekte op gaank, wie 't [[Mariner-projek]] (nao [[Mercurius (planeet)|Mercurius]], [[Venus (planeet)|Venus]] en [[Mars (planeet)|Mars]]), 't [[Viking-projek]] (wat landde op Mars) en 't [[Voyager-projek]] (langs de boeteplanete vaan 't [[Zonnestèlsel]]).
Verhalen en fantasieën over hoe de mens de aarde verlaat zijn al heel oud. Omstreeks het jaar [[160]] publiceerde de Griek [[Lucianus van Samosate]] ''Ἀληθεὶς Ἱστορίαι'' (''Aletheis Historiai'', ''Waarachtige verhalen'') en de dialoog ''Ἰκαρομένιππος'' (''Ikaromenippos'', ''De Luchtreis'') waarin hij beschrijft hoe een schip in een zware storm door de wind de lucht in wordt geblazen en op de maan terecht komt.
 
=== In de literatuur ===
Roontelum de Eerd brachte bei len väöl satelliete in umloup; in recenter jaore heet ouch [[Europa]] aon de oonbemande ruumdevaart mètgedoon.
In [[1865]] publiceerde [[Jules Verne]] zijn boek ''De la terre à la lune'' ([[Van de aarde naar de maan]]), waarin hij nauwkeurig omschrijft hoe een [[ruimtevaartuig]] wordt afgeschoten door een kanon (in [[Florida (staat)|Florida]], [[Verenigde Staten]]) en naar de maan reist. Frappant zijn de vele overeenkomsten tussen zijn boek en de Apollovluchten naar de maan die meer dan honderd jaar later plaatsvonden.
 
Rond [[1900]] publiceerde de schrijver [[Herbert George Wells|H.G. Wells]] onder andere ''[[The War of the Worlds (boek)|The War of the Worlds]]'' en ''The First Men on the Moon'', verhalen waarin reizen door de ruimte een belangrijke rol spelen.
==Bemande ruumdevaart==
Veer jaor nao de Spoetnik-missie lanceerde de Russe [[Joeri Gagarin]] es ierste mins in de ruumde, wat succesriek verleep. Amerika had mier meujte e ruumdevaartprogram op gaank te kriege, mer oeteindelek lökden 't in mer e paar jaor, mèt 't [[Apollo-projek]] iers lui in e baon um de maon te kriege en later, vaanaof ''Apollo 11'', [[1969]], lui op de maon te laote loupe. [[Neil Armstrong]] woort d'n ierste mins op de maon.
 
=== Grondleggers van de moderne ruimtevaart ===
Daonao zien planne aon bei kante veur missies nao Mars gestrand in geldgebrek en ander prioriteite. Me concentreerde ziech mier op wetensjappelek werk roontelum de Eerd. Totnogtouw woorte drei [[ruumdestaties]] veur dat doel in de ruumde gebouwd: [[Skylab]], [[Mir (ruumdestatie)|Mir]] en [[ISS]]. 't Lèste is 'n internationaal initiatief en is op 't momint volop operationeel.
Zes belangrijke grondleggers voor de moderne ruimtevaarttechniek zijn de wetenschappers [[Hermann Ganswindt]] ([[1856]]-[[1934]]), [[Konstantin Tsiolkovski]] ([[1857]]-[[1935]]), [[Robert Hutchings Goddard|Robert Goddard]] ([[1882]]-[[1945]]), [[Hermann Oberth]] ([[1894]]-[[1990]]), [[Sergej Koroljov]] ([[1906]]-[[1966]]) en [[Wernher von Braun]] ([[1912]]-[[1977]]). Zij zouden allen hebben bevestigd geïnspireerd te zijn door de verhalen van schrijvers als Verne en Wells.
 
=== De eerste raket ===
De [[Belsj|Belzje]] [[Dirk Frimout]] en [[Frank De Winne]] en de [[Nederland]]ers [[Lodewijk van den Berg]], [[Wubbo Ockels]] en [[André Kuipers]] höbbe eder ein ruumdevlöch gemaak.
Het eerste door de mens gemaakte object dat (volgens een later opgestelde definitie) de ruimte bereikte was een [[Nazi-Duitsland|Duitse]] [[V-2]] raket, tijdens een testvlucht in juni [[1944]]. Echter, de eerste geslaagde vlucht van de A4 V-2 raket vond plaats in Peenemunde op 3 oktober 1942, je zou kunnen zeggen dat deze datum de start is van de ruimtevaart. <ref>[http://www.lacoupole-france.nl/historisch-centrum/historisch/historisch-centrumpeenemuende-en-de-totale-oorloghtml/het-onderzoekscentrum-in-peenemuende.html], lacoupole-france.nl, 8 september 2014</ref></small>
 
=== De eerste kunstmaan ===
<!-- :''Dit artikel is 'n oet de hand geloupe stumpke'' -->
De eerste [[kunstmaan]], van Sovjet-makelij, heette [[Spoetnik (ruimtevaartprogramma)|Spoetnik 1]] ([[1957]]). In hetzelfde jaar bracht men het eerste levende wezen in de ruimte, het hondje [[Laika (hond)|Laika]] met de Spoetnik 2. In [[1958]] volgden de Amerikanen met de [[Explorer 1|Explorer I]]. De Amerikanen werkten veelal met aapjes. De oorzaak hiervoor is gelegen in het feit dat beide naties met de respectievelijke [[Dierproef|proefdieren]] veel ervaring hebben. Hun fysieke reacties op het ruimteleven zouden daardoor snel herkenbaar zijn.
[[categorie:techniek]]
 
[[categorie:ruumdevaart|*]]
Nadat de Amerikanen hun eerste aap de ruimte in schoten, hadden de Sovjets ook de volgende primeur: op [[12 april]] [[1961]] werd [[Joeri Gagarin]] in een baan om de aarde gebracht, de eerste mens in de ruimte.
 
=== Maanlandingen ===
[[Bestand:Gemini11 launch1.ogg|thumb|left|200px|Lancering van de [[Gemini 11]]]]
Als reactie hierop en om de achterstand in de ruimtewedloop in te halen, beloofde de Amerikaanse president [[John F. Kennedy]] in zijn [[State of the Union]] in [[1961]] dat er voor het einde van het decennium een Amerikaan op de [[maan]] zou lopen. Door de [[NASA]] werd toen het voorbereidende [[Geminiprogramma]] gestart, waarmee ervaring werd opgedaan met [[bemande ruimtevaart|bemande]] ruimtevluchten en zelfs met [[ruimtewandeling]]en. Het [[Apolloprogramma]] resulteerde in [[1969]] uiteindelijk in wat Kennedy had beloofd; op 21 juli 1969 zette [[Neil Armstrong]] als eerste mens voet op de maan. Hij sprak de befaamde woorden :'That's one small step for a man, but a giant leap for mankind'. (Dit is een kleine stap voor een mens, maar een grote sprong voor de mensheid).
Vanaf toen landde er tot 1972 zes keer een Apollo maanmodule op de maan.
 
Na de eerste paar [[maanlanding]]en in [[1969]]-[[1971]] was de spanning er voor het grote publiek af. Even nog was de reddingsoperatie voor het mislukte derde schot naar de maan, de [[Apollo 13]], ([[1970]]) sensationeel, maar bij de [[Apollo 17]] ([[1972]]) was de kritiek op de vele miljarden die dit kostte te groot geworden en stopte men er mee. [[NASA]] moest in de jaren daarna meer knokken voor haar bestaan en ging diverse internationale samenwerkingsverbanden aan. In [[1975]] werden een Amerikaanse Apollo-module en een Sovjet Sojoez-module in de ruimte gekoppeld in het kader van het [[Apollo-Sojoez Test Project]].
 
=== Russische ruimtevaart ===
{{Zie hoofdartikel|Russische ruimtevaart}}
Vooralsnog zat de Russische (eigenlijk: Sovjet) ruimtevaart ook niet stil. De prestigewedloop om de eerste mens op de maan te zetten was verloren, maar met de [[Sojoez (raket)|Sojoez]] raketten hadden de Sovjets een betrouwbare routine ontwikkeld. Meer op de achtergrond waren zij bedreven geraakt in het in een baan om de aarde brengen van kunstmanen. Daarnaast begonnen zij met het sturen van sondes naar diverse bestemmingen in ons zonnestelsel. De voorkeur van de Sovjets lag bij [[Venus (planeet)|Venus]], waar de Amerikanen gingen koersen op [[Mars (planeet)|Mars]] met hun [[Pioneer-programma|Pioneer]] projecten.
 
Hoewel de Russische ruimtevaart grotendeels publicitair op de achtergrond lag, en mede door de [[Koude Oorlog]] grotendeels geheim was, tekende zich een doel af dat de Sovjets tot hun inzet maakten: [[ruimtestation]]s. Al vanaf de vroege jaren zeventig werd hieraan gewerkt. De Sovjets bouwden grote wetenschappelijke expertise op over het langdurig verblijf van mensen in de ruimte.
 
=== Internationale samenwerking ===
Na de val van de [[Sovjet-Unie]] en het einde van de koude Oorlog in 1991, kwam de staatsfinanciering van de Russische ruimtevaart op een veel lager niveau te liggen. Ook de Amerikaanse ruimtevaart kreeg ernstige klappen te verwerken: na het verongelukken van de [[Spaceshuttle Challenger]] in 1986 lag de bemande ruimtevaart in Amerika bijna drie jaar lang stil.
 
[[NASA]] en [[Rosaviakosmos]], de ruimtevaartorganisaties van de VS en van Rusland, besloten daarom tot een verregaande vorm van samenwerking. De Russen zouden hun langlopende project, het ruimtestation [[Mir (ruimtestation)|Mir]], opgeven en samen met de Amerikanen en de Europese ruimtevaartorganisatie [[Europese Ruimtevaartorganisatie|ESA]] werken aan het [[International Space Station]] ISS. Inmiddels is een basisversie van de ISS al enige jaren actief.
 
Recent zijn er spanningen ontstaan in de relatie tussen NASA en Rosaviakosmos door het meenemen van [[ruimtetoerist]]en naar de ISS. Anno 2006 zijn er al vier toeristen op bezoek geweest in de ISS tegen betaling van 20 miljoen dollar.
 
Door de ramp met de [[Spaceshuttle Columbia]] in 2003 kwam de bevoorrading en de afbouw van de ISS in gevaar. Nieuwe modules van de ISS zijn namelijk te groot voor de Russische [[Sojoez (raket)|Sojoez]] en moeten absoluut met de Space Shuttle omhooggebracht worden. Om de ISS af te kunnen bouwen moet de Space Shuttle nog zo'n 10 jaar meegaan. Om de bevoorrading niet in gevaar te brengen besloten de Russen om voorlopig geen toeristen meer mee te nemen. Pas in 2005 ging de derde ruimtetoerist naar het station.
 
President [[George W. Bush]] kondigde in 2004 een programma aan om een maanbasis aan te leggen en daarna astronauten naar [[Mars (planeet)|Mars]] te sturen. Omdat alle projecten van de NASA op dit doel gericht moesten zijn, is de Amerikaanse steun voor de ISS op een absoluut minimum terechtgekomen. Rosaviakosmos heeft daarom ook gekozen voor een zelfstandige uitbreiding van de ISS, en nauwere samenwerking aan te gaan met de ESA. Binnenkort zal een robotarm van de ESA gemonteerd worden aan de ISS.
 
=== Particuliere initiatieven ===
In 2004 won [[Scaled Composites]] onder leiding van [[Burt Rutan]] en [[Paul Allen]] de [[Ansari X-Prize]] voor de eerste private onderneming die tweemaal binnen drie dagen een ruimteschip, [[SpaceShipOne]], boven 100 kilometer hoogte wisten te krijgen en weer veilig terug te laten keren op Aarde. Inmiddels is het ontwerp gekocht door de Britse zakenman [[Richard Branson]] die met zijn bedrijf [[Virgin Galactic]] deze toestellen zal exploiteren.
 
== Mechanica van de ruimtevaart, verloop van een ruimtemissie ==
De wijze waarop een ruimtevaartuig zich verplaatst en bestuurd wordt is anders dan men op aarde gewend is.
 
Volgens [[Isaac Newton]] kan een lichaam zich verplaatsen door zich tegen iets anders af te zetten met [[behoud van impuls]]. De vergelijking daarbij is:
 
<math> massa_1 \times snelheid_1 = massa_2 \times snelheid_2 </math>
 
Een [[auto]] komt in beweging door asfalt naar achteren te duwen. De weg zit vast aan de aarde en de aarde heeft een zeer grote [[massa (natuurkunde)|massa]]. Daardoor zal de aarde nauwelijks in beweging komen en de auto des te meer.
 
Een [[vliegtuig]] komt in beweging door lucht naar achteren te blazen. Daarvoor is veel lucht nodig, maar aan lucht is geen gebrek. Om het proces aan de gang te houden is alleen een naar verhouding geringe hoeveelheid brandstof nodig. Heeft het vliegtuig een massa van 1000&nbsp;kg en blaast het 10&nbsp;kg lucht weg met een snelheid van 100&nbsp;m/s, dan krijgt het vliegtuig zelf een snelheid van 1&nbsp;m/s. Dat is niet veel, maar het vliegtuig kan steeds meer lucht opzuigen en wegblazen om de snelheid te verhogen.
 
Het grote probleem van de ruimtevaart is dat er in de ruimte geen materie is. Een ruimtevaartuig reist in het luchtledige. Wil men de snelheid of de koers van een ruimtevaartuig laten afwijken van hoe die verloopt door de zwaartekracht, dan kan dat alleen met een [[reactiemotor]] die materie uitstoot die reeds aan boord van het ruimteschip is. Al deze materie moet dus bij vertrek worden meegenomen. Daardoor is de massa van een ruimteschip bij vertrek extra groot en is het nóg moeilijker het ruimteschip in beweging te brengen, waarvoor dan weer extra brandstof nodig is. Dat verklaart waarom een ruimteschip gelanceerd moet worden met een [[Raket (apparaat)|raket]] die 100 m hoog is of meer, terwijl alleen de capsule met de ruimtevaarders, niet veel groter dan een auto, terugkeert.
 
=== Vertrek ===
Om zonder verdere stuwkracht een baan om de aarde te kunnen beschrijven moet een ruimtevaartuig een hoge snelheid hebben. Voor een lage baan om de aarde (maar wel boven de dampkring, een hoogte vanaf ongeveer 300 km is geschikt) kost de meeste energie niet het bereiken van deze hoogte, maar het bereiken van de benodigde snelheid van ongeveer 8&nbsp;km/s. Voor een reis naar verder weg van de aarde is het het voordeligst zo snel mogelijk na het op weg gaan vanaf de aarde of vanuit een baan om de aarde de snelheid zodanig op te voeren dat zonder verdere stuwkracht het doel bereikt kan worden; naar de maan of verder is de benodigde snelheid dan in de buurt van de [[ontsnappingssnelheid]] van ongeveer 11&nbsp;km/s. Die snelheid is aan het aardoppervlak niet mogelijk door de luchtweerstand. Het is dus ondenkbaar, zoals [[Jules Verne]] schreef, dat een ruimteschip met een kanon wordt afgeschoten. De raket heeft in werkelijkheid reeds een hoogte van tientallen kilometers bereikt als hij op snelheid is.
 
=== Tijdens de reis ===
Op het moment dat de raketmotor wordt uitgeschakeld ([[Brennschluss]]) begint voor de ruimtevaarders de toestand van [[Gewichtloosheid|gewichtsloosheid]] / "[[Vrije val (natuurkunde)|vrije val]]". Het ruimteschip volgt nu een baan bepaald door de gravitatie. Hiervan afwijken in de vrije ruimte buiten een atmosfeer heet een baanmanoeuvre. Hiervoor (dus ook voor [[rem#Ruimtevaart|afremmen]]) moet een reactiemotor worden gebruikt, wat dus weer reactiemassa kost. Men zegt ook dat het [[delta v]] kost. Voordeel van deze maat is dat deze onafhankelijk is van de massa (die in de loop van de missie vermindert door verbruik van reactiemassa), en men (zolang men tussendoor geen rakettrap of andere module afstoot) delta-v-waarden voor verschillende baanmanoeuvres kan optellen, en vervolgens uit het resultaat de benodigde reactiemassa in verhouding tot de eindmassa kan berekenen. Ook het tot stand brengen of stoppen van rotatie van een ruimtevaartuig om zijn as kost enige delta v.
 
Soms wordt tijdens een ruimtereis een koppeling uitgevoerd aan een ander ruimtevaartuig, en/of wordt er geland op een ander hemellichaam, en stijgt er eventueel een ruimtevaartuig (het gelande ruimtevaartuig of een deel daarvan) weer op van dat andere hemellichaam. Voorafgaand aan een koppeling moeten de ruimtevaartuigen uiteraard niet alleen samenkomen maar ook precies dezelfde snelheid (zowel qua grootte als richting) hebben.
 
Soms wordt tijdens een vlucht een [[ruimtewandeling]] gemaakt. Ook zijn er maanwandelingen geweest en bemande en onbemande verplaatsingen in/van een apart voertuig op een ander hemellichaam.
 
=== Terugkeer naar de aarde ===
Een klein ruimtevaartuig zal zonder voorzorgen bij het verliezen van hoogte (al of niet bewust bewerkstelligd) verbranden in de atmosfeer. Bij een groter (onbemand) ruimtevaartuig bestaat het gevaar dat brokstukken op aarde vallen, en is een gecontroleerde afdaling in een veilig gebied gewenst.
 
Bij bemande ruimtevaart of het terugbrengen van ruimtemonsters (en in het verleden ook filmcassettes) is een zachte landing nodig, met afremming in de [[Atmosfeer (astronomie)|atmosfeer]] zonder te verbranden of verdampen. Uitsluitend met een reactiemotor afremmen is niet doenlijk, want in deze fase van de vlucht heeft het ruimteschip nauwelijks nog brandstof. Zou men met gebruik van de raketmotor op aarde willen landen, dan moet wegens de daarvoor benodigde brandstof de massa van het ruimteschip in de ruimte vele malen groter zijn dan wat deze nu is, waardoor de massa van de raket bij lancering even zo vele malen groter zou moeten zijn. Zie [[Binnenkomst in de atmosfeer]].
 
Landingscapsules zijn daarom voorzien van een [[hitteschild]] - een zeer essentieel onderdeel. Bij terugkeer in de atmosfeer heeft de capsule een hoge snelheid - zo'n 8&nbsp;km/s of meer. Door de zwaartekracht wordt die snelheid nog groter. Door de wrijving met de atmosfeer wordt de capsule zeer heet en het hitteschild moet daartegen bescherming bieden. De wrijving zorgt er echter ook voor dat de capsule afgeremd wordt. Op een hoogte van enkele kilometers is de snelheid zo ver afgenomen en de luchtdruk zo veel hoger dat er [[parachute]]s kunnen worden gebruikt voor het laatste deel van de landing.
 
De Russen landen in [[Siberië]]. De eerste Amerikaanse ruimtereizen eindigden met een landing op zee, in de capsule. Meestal was dat op de [[Stille Oceaan]]. De [[ruimteveer|spaceshuttle]]s landden als een [[zweefvliegtuig]] op een [[vliegveld]].
 
== Communicatie ==
Bij het op afstand besturen van ruimtevaartuigen en instrumenten, en communicatie met ruimtevaarders, speelt mee dat de signalen zich met de lichtsnelheid voortplanten. Dit betekent bijvoorbeeld dat de verzending van een signaal van de Aarde naar Mars of omgekeerd 3 tot 22 minuten duurt. Bij de Maan is dit ruim een seconde. Bij interstellaire ruimtevaart zou het jaren duren.
 
Tijdens [[terugkeer in de atmosfeer]] is er een fase waarin even geen communicatie mogelijk is. Dit kan ook het geval zijn als een ruimtevaartuig zich achter een hemellichaam bevindt, en er geen ruimtevaartuig elders is via welke de communicatie kan lopen.
 
== Successen van de ruimtevaart ==
=== Hubble Space Telescope ===
De [[Hubble Space Telescope]], vernoemd naar de Amerikaanse sterrenkundige [[Edwin Hubble]], werd gelanceerd in 1990. Deze telescoop is bij het grote publiek bekend vanwege de prachtige foto's die hiermee van verafgelegen sterren en melkwegstelsels genomen zijn. Een spectaculair succes was de reparatie van de Hubble telescoop, nadat was gebleken dat de spiegels niet goed waren geslepen, waardoor de foto's erg wazig waren. In een serie van ruimtewandelingen kreeg de Hubble toen een nieuwe set spiegels, een soort bril, waarmee wel scherp gefotografeerd kon worden.
 
=== Voyager ===
Het [[Voyagerprogramma]] met de ruimtesondes [[Voyager 1]] en [[Voyager 2]] was de eerste missie naar de buitenste rand van ons zonnestelsel. In 1977 stonden alle planeten namelijk dermate gunstig dat deze ruimtesondes door middel van 'swing by' manoeuvres gebruik konden maken van de zwaartekracht en de baansnelheid van deze planeten om extra snelheid te krijgen om door te vliegen naar de buitenplaneten. De [[Voyager 2]] werd in [[1977]] gelanceerd en maakte voor die tijd ongekend scherpe foto's van [[Jupiter (planeet)|Jupiter]], [[Saturnus (planeet)|Saturnus]], [[Uranus (planeet)|Uranus]] en [[Neptunus (planeet)|Neptunus]]. Beide ruimtesondes hebben een gouden plaat ([[Voyager Golden Record]]) aan boord. Hierop staan tekeningen en geluiden afkomstig van de aarde.
 
== Verschillende ruimtevaartorganisaties ==
=== Europees ===
[[Europese Ruimtevaartorganisatie|ESA]] Het European Space Agency, letterlijk Europees Ruimtebureau, afgekort tot ESA, wordt in het Nederlands aangeduid als [[Europese Ruimtevaartorganisatie]].
 
[[ESTEC]], een Europees centrum voor ruimteonderzoek en technologie, in de gemeente [[Noordwijk (Zuid-Holland)]] gevestigd. , de grootste vestiging van de Europese ruimtevaartorganisatie [[Europese Ruimtevaartorganisatie|ESA]]. Het bezoekerscentrum van ESTEC, [[Space Expo]], is een grote ruimtevaarttentoonstelling.
 
=== Nationaal ===
'''Nederland'''
 
[[SRON]] is het Nederlandse expertise-instituut voor de ontwikkeling en het gebruik van instrumenten voor astrofysisch en aardgericht onderzoek vanuit de ruimte. De [[SRON]] heeft haar hoofdkantoor in Nederland.
 
'''Belgie'''
 
Belgie is voornamelijk actief in de ruimtevaart via ESA. België draagt 5,5% van het budget van ESA, wat relatief veel is voor een klein land en ook ruim meer dan Nederland dat instaat voor 2,2% van het ESA-budget
 
== Belangrijke plaatsen in de ruimtevaart ==
* [[Cape Canaveral Air Force Station|Cape Canaveral]]
* [[Bajkonoer]]
* [[Centre Spatial Guyanais]]
 
== Interstellaire ruimtevaart ==
Er zijn twee functionerende [[ruimtesonde]]s die bezig zijn het [[zonnestelsel]] te verlaten: [[Voyager 2]] en [[New Horizons]]. [[Voyager 1]] bereikte in [[2013]] al de rand van de [[heliosfeer]] en was het eerste door de mens gemaakte object dat het zonnestelsel verliet. Met behoud van communicatie in de buurt van andere sterren komen is echter vooralsnog niet haalbaar (wel een thema in [[sciencefiction]]). Zo heeft de sonde met de grootste restsnelheid (dus de meeste [[specifieke energie]]) m.b.t. de zon, de Voyager 1, met zijn snelheid van 17&nbsp;km/s, pas over 75000 jaar een afstand afgelegd zoals die naar [[Proxima Centauri]], de dichtstbijzijnde ster na de zon. De energiebronnen van de sondes zijn echter veel eerder uitgeput, en onderweg tussen de zon en een andere ster is er heel weinig energie met [[zonnepaneel|zonnepanelen]] op te vangen. Er is dan dus geen communicatie meer mogelijk, en zo'n sonde is ook met telescopen niet waarneembaar op die afstand.
 
Wel is er nog een kans dat [[Buitenaards leven|buitenaardse levensvormen]] een van de genoemde sondes vindt, of een van de andere door mensen gemaakte voorwerpen die het zonnestelsel verlaten hebben of aan het verlaten zijn. Daarom zijn de [[Gouden plaat (Pioneerprogramma)]] en de [[Voyager Golden Record]] meegestuurd.
 
== Zie ook ==
=== Mijlpalen ===
* 1895 - 1959: [[Mijlpalen in de ruimtevaart (1895 - 1959)]]
* 1960 - 1962: [[Mijlpalen in de ruimtevaart (1960 - 1962)]]
* 1963 - 1969: [[Mijlpalen in de ruimtevaart (1963 - 1969)]]
* 1970 - 1979: [[Mijlpalen in de ruimtevaart (1970 - 1979)]]
* 1980 - 1999: [[Mijlpalen in de ruimtevaart (1980 - 1999)]]
* 2000 - 2007: [[Mijlpalen in de ruimtevaart (2000 - 2007)]]
 
* [[Mijlpalen in de ruimtevaart (toekomst)]]
 
=== Ruimtevluchten en ruimtevaartprogramma's ===
{{Zie ook|Zie ook:[[Lijst van bemande ruimtevluchten]] van 1961 tot en met 2006}}
* [[Bemande ruimtevaart]]
* [[Apolloprogramma]]
* [[Astronauten op de Maan]]
* [[Cervantes-missie]]
* [[Galileo (ruimtesonde)|Galileo-ruimtesonde]]
* [[Geminiprogramma]]
* [[Mercuryprogramma]], met chronologie van het Mercury programma
* [[MESSENGER]]
* [[New Horizons]]
* [[Ruimtevaart naar Mars]]
 
* [[Lijst van ruimtevluchten naar Jupiter]]
* [[Lijst van ruimtevluchten naar kometen, planetoïden en/of dwergplaneten]]
* [[Lijst van ruimtevluchten naar de Maan]]
* [[Lijst van ruimtevluchten naar Mars]]
* [[Lijst van ruimtevluchten naar Saturnus]]
* [[Lijst van ruimtevluchten naar Venus]]
* [[Lijst van ruimtevluchten naar de Zon]]
 
* [[Shenzhou (ruimtevaart)|Shenzhou]], met chronologie van het Shenzhou programma
* [[SMART-1]]
* [[Sojoez (ruimtecapsule)|Sojoez]]
* [[Spitzer Space Telescope]] (voorheen Space Infrared Telescope Facility, of SIRTF)
* [[Spoetnik (ruimtevaartprogramma)|Spoetnik]]
* [[Vostokprogramma]], met chronologie van het Vostok programma
* [[Voyager-programma]]
* [[Wilkinson Microwave Anisotropy Probe]]
 
=== Andere artikelen over ruimtevaart ===
* [[Ariane V]]
* [[Cape Canaveral Air Force Station|Cape Canaveral]]
* [[Europese Ruimtevaartorganisatie|ESA]]
* [[Internationaal ruimtestation ISS|ISS]]
* [[NASA]]
* [[Ruimtestation]]
* [[Ruimtevaarder]]
* [[Ruimtevaartuig]]
* [[Ruimteverdrag]]
* [[Russische ruimtevaart]]
* [[Ruimteveer|Spaceshuttle]]
* [[Ruimtevaart van A tot Z]]
 
{{appendix}}
{{Navigatie ruimtevaartrecords}}
{{Commonscat|Space exploration}}
 
[[Categorie:Ruimtevaart| ]]
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Ruumdevaart"