Wikipedia

Historie va Cyprus: Versjèl tösje versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Gank nao de veurige diffGank nao de volgende diff →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
Geen bewerkingssamenvatting
Tekslien 1:
{{Zijbalk geschiedenis Cyprus}}
{{misjmasj}}
De '''geschiedenis van [[Cyprus]]''' is bepaald geweest door de vaak strategische ligging van het [[Aziatisch]]e eiland aan de uithoeken van de grote rijken in de loop der tijden. Ook de bodemrijkdommen van Cyprus maakten het eiland een begeerd goed. Hierdoor is de geschiedenis van Cyprus in feite een geschiedenis tussen oost en west in het klein.
{{Dialeksec|Norbiks}}
De '''Historie va Cyprus''' besjleit de ganse, miensjeleke gesjiedenis van 't eiland Cyprus, oftewaal 't gebeed dat allewiel onger de [[Cyprus|Cypriotische Rippebliek]] vilt en de de-facto rippebliek [[Noord-Cyprus]].
 
== Prehistorie ==
[[Bestand:Lemvald.jpg|thumb|175px|Äneolithisch idool uit [[Lemba (Cyprus)]].]]
Vör d'r koms van d'r miensj hele zich op [[Cyprus]] [[diere|deersaoërte]] in sjtaand, die in de [[iestieje]] gevlucht waore vör de kow. Dis saoërte kieëme dao vas te zitte dördat dör de opwerming van de atmosfeer de [[gletsjer]]s gonge sjmeelte en 't waterpeil sjteeg. Dör 't sjaarse voedsel en d'r inteelt kieëme bie dis saoërte dwergachtige kenmaerke tut oontwikkeling.
Het eiland werd pas aan het eind van het [[Paleolithicum]] door jagers bewoond, waardoor de voor een eiland typerende [[dwergvorming|dwergzoogdieren]], bijvoorbeeld het Cypriotische dwerg[[nijlpaard]] (''Phanourios minutis'') en de Cypriotische dwergolifant (''[[Elephas cypriotes]]''), zo lang overleefden.<ref>[http://users.uoa.gr/~geeraae/publications/2005-Quaternair-turnovers.pdf {{Aut|P.Y. Sondaar - A.A.E. Van der Geer}}, Evolution and Extinction of Plio-Pleistocene Island Ungulates, in {{Aut|E. Crégut-Bonnoure}} (ed.), ''Les ongulés holarctiques du Pliocène et du Pléistocene'' (''Quaternaire, International Journal of the French Quaternary Association'', hors-série 2005, 2), Parijs, 2005, pp. 241-256] (p. 15 in pdf).</ref> De oudste vondsten zijn afkomstig uit [[Aetokremnos]] op het [[Akrotiri-schiereiland]], die gedateerd worden in het [[Epipaleolithicum]]. Men neemt aan dat dit rond 9.500 v.Chr. is. De jagers kwamen zeer waarschijnlijk uit de [[Levant]] naar het eiland en roeiden zeer waarschijnlijk de dwergfauna uit<ref>Zie voor meer informatie [http://books.google.com/books?hl=nl&lr=&id=hCwYwyEBXEAC&oi=fnd&pg=PA1&sig=CVoft4t5n-GQ8gRKW5k10-kTd0w&dq=%22Simmons%22+%22Faunal+Extinction+in+an+Island+Society:+Pygmy+...%22+ {{Aut|A.H. Simmons}}, ''Faunal Extinction in an Island Society: Pygmy Hippopotamus Hunters of Cyprus'', New York, 1999.] ISBN 0306460882</ref>. Aetokremnos is tot op heden de enige site uit deze periode.
 
=== Paleolithicum ===
Vör 10.000 v. chr. goof 't warsjienlek ging luuj op Cyprus. Op 't sjier-eiland Akrotirion, neet wied va Limassol zeunt reste van jager-verzamelaers oet dae tied aa-getroffe, zoewie sjtènge werktuge en aetesreste, o.a. sjelpe en knäök van 't [[dwergnijlpaerd]] dat dao doe nog laefde.
 
=== Neolithicum ===
De definitieve bewoning van het eiland volgt nog voor 8.200 v.Chr. in het akeramische [[Neolithicum]] met mensen opnieuw afkomstig uit de [[Levant]]. De kolonisten brengen [[emmertarwe]] en [[eenkoorn]] mee en buiten huisdieren zoals de hond, de [[genetkat|kat]], het [[rund]], de [[Cypriotische moeflon]] en de [[geit]], brengen ze ook het [[damhert]] mee naar Cyprus. De veeteelt lijkt al vlug te zijn opgegeven, door de [[waterschaarste]] op het eiland (er is maar één echte rivier op Cyprus). De nederzettingen (o.a. [[Choirokoitia|Khirokitia]], [[Shillourokambos]], [[Kastro (nederzetting)|Kastro]], [[Tenta]]) bestonden uit ronde huizen met de typische [[Terrazzo (materiaal)|terrazzovloeren]]. Om zich van drinkwater te voorzien, werden bronnen in de rots uitgehouwen (Mylouthkia), zoals men dit ook rond deze tijd in de Levant kende ([[Atlit Yan]]).
De belangriekste historische plaatsje op Cyprus, oeë luuj begoese mit [[akkerboew]] en [[vieëteelt]] en hun nederzettinge sjtichde zeunt: Choirokoitia, Kalavaso-Tenta, Petra tou Limniti en bie Kastros-Kaap Andreas.
 
De ursjte laandboewers makde nog geen aardewaerk mae ze gebruukde potte va hoot, derehoed of vlechtwaerk. Och waoërt [[andesiet]], 'ne sjtèèsaoërt oetgehold.
In de neolithische [[Khirokitiacultuur]] behield men de ronde huizen, terwijl men op het vasteland rechthoekige huizen bouwde.
 
Pas vanaf de [[Sotira]]-periode werd er [[keramiek]] op Cyprus geproduceerd.
 
=== Koper- en bronstijd ===
{{Zie hoofdartikel|Alashia}}
{|
|Vanaf ca. 3000 - 2300 v.Chr. begon men het [[koper (element)|koper]] dat gevonden werd op het eiland zelf te benutten ([[Erimicultuur]], kopertijd). Uit deze tijd stam het beroemde [[Vounousmodel]]<ref>Het gaat hier om een terracotta kom waarin men een ''[[temenos]]'' kan herkennen, waarbinnen zich verscheidene rituelen afspelen, voor meer informatie zie [http://homepage.univie.ac.at/elisabeth.trinkl/forum/forum0300/14dosch.htm {{Aut|L. Dollhofer - K. Schaller}}, Über die Quadratur kreisförmiger Heiligtümer der kyprischen Bronzezeit, in ''Altmodische Archäologie. Festschrift für Friedrich Brein'', Forum Archaeologiae, 2000.]</ref>. De overgang van [[Neolithicum]] naar Vroege [[Bronstijd]] schijnt ononderbroken geweest te zijn. Als grafgiften vindt men nu keramiek, koperwaren en idolen.
 
Cyprus werd nu een belangrijk tussenstation in de handel tussen [[Minoïsche beschaving|Kreta]], [[Oude Griekenland|Griekenland]], [[Anatolië]], de [[Levant]] en [[Oude Egypte|Egypte]] en zelfs [[Sardinië]]. Vooral het Cypriotische koper was zeer begeerd. Antieke kopermijnen werden in het gebied van [[Tamassos]] (Peristerka en Pitharoma), bij Politiko en Mitsero teruggevonden. De moderne bouwwerken hebben echter zeker ook vele antieke mijnen en schachten verwoest. Het [[Erts (mineraal)|erts]] van Peristerka bestand uit ca. 6% koper en 16% [[zink (element)|zink]].
|
{| class="wikitable"
! Periode
! Datering
|-
| Vroeg-Chalkoliticum
| 3800-3500
|-
| Midden Chalkolithicum
| 3500-2800
|-
| Laat-Chalkolithicum
| 2800-2500
|-
| Philia-cultuur
| 2500-2000
|}
|}
Cyprus was tot het eind van de [[14e eeuw v.Chr.]] duidelijk onafhankelijk. ''[[Alashia]]'', dat door ons in de Egyptische [[Amarna-brieven]], maar ook in [[Hettieten|Hettitische]] en [[Ugarit]]ische bronnen wordt aangetroffen, wordt door de meeste historici met Cyprus of een stad op Cyprus geïdentificeerd. De koning van Alashia wordt vaak als broer aangesproken, wat zijn onafhankelijke houding van de Egyptische of Hettitische grootmachten bewijst. De overheersende mening dat [[Enkomi]], een belangrijke vindplaats aan de oostkust van Cyprus, destijds de hoofdstad van Cyprus en aldus de zetel van de heersers van Alashia was, moet echter duidelijk worden herzien: een gedetailleerde pectografische en chemische analyse<ref>[http://www.ajaonline.org/index.php?ptype=content&aid=94§ {{Aut|Y. Goren - e.a.}}, The Location of Alashiya. Petrographic analysis of the tablets, in ''American Journal of Archaeology'' 107 (2003), pp. 233-255.]</ref> naar de oorsprong van de klei van een aantal van de Amarna- en Ugarit-brieven die vanuit Alashia waren verzonden, wees erop dat de geschikte klei zich dicht bij de sites van [[Kalavasos]] en [[Alassa]] bevindt en niet in de buurt van Enkomi. Deze sites, Kalavasos in het bijzonder, waren ook belangrijke sites in de Late Bronstijd en waren in de buurt van kopermijnen gevestigd. Het is interessant op te merken dat ''Alassa'' verwant is met ''Alashia''. Mogelijk bevond het paleis van de heersers van Alashia zich dus in de weinig onderzochte nederzetting van Alassa.
 
In de Late Bronstijd (ca. 1500-1200) was het [[Cypro-Minoïsch schrift]] in gebruik, dat zich uit het Minoïsche [[Lineair A]] ontwikkeld heeft. Het zou het oudste Cypriotische schrift zijn en is tot op heden niet ontcijferd. Van ca. 1100 tot 400 v.Chr. werd op Cyprus een variant van dit schrift gebruikt, het [[Cypriotisch schrift]].
 
Het begin van LCIA (=LMIA op Kreta) moet naar nieuwe [[C14-datering]]en uit [[Santorini]] voor 1600 v.Chr. gedateerd worden<ref>[http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/312/5773/565 {{Aut|S.W. Manning - e.a.}}, Chronology for the Aegean Late Bronze Age 1700-1400 B.C., in ''Science'' 312 (2006), p. 569.]</ref>.
 
Bij het begin van [[13e eeuw v.Chr.]] Cyprus kwam misschien kortstondig onder Hettitische dominaat, hoewel er nauwelijks sporen zijn gevonden van Hettieten in deze periode.
De luuj waore klèng va gesjtalte en begrove hun doeëje oonder d'r vloer van hun hoezer, mit opgetrokke knèè, op hun ziej liegkend en soms mit 'ne sjtèè op hun baoërsj, es um d'r truukkieër nao 't riek der laevende te wille verhindere. Aanders dan bie alle aander prehistorische laandboewersculture, die de modergodin vereerde, bleef op Cyprus de masculien religie van de jagers-verzamelaers behaowe.
 
Vanaf ca. 1200 v.Chr. nam de invloed van de [[Myceense beschaving]] sterk toe. In een late fase van de Late Bronstijd (LCIIIA, 1200-1100 v.Chr.) werd een groot aantal lokale "Myceense" IIIC:1b keramiek gemaakt. Vanaf dan verschijnen nieuwe bouwelementen zoals cyclopische muren, die ook op het Griekse vastenland te vinden zijn. Vele historici menen dat Cyprus tegen het eind van de [[13e eeuw v.Chr.]] door Myceners veroverd of ten minste bewoond werd, die voor de [[brandcatastrofe]] van het vasteland wegvluchten (LCIIIB:2). Dit werd verwerkt in verhalen over helden die terugkeerden van de [[Trojaanse oorlog]] en verscheidene steden op Cyprus zouden stichten (Teukros in Salamis enz.)<ref>{{Aut|V. Karageorghis}}, ''Cyprus from the Stone Age to the Romans'', Londen, 1982 (cf. {{Aut|E. Gjerstad}}, The Colonization of Cyprus in Greek Legend, in ''Opuscula Archaeologica 3'' (1944), pp. 107-123.).</ref>. Deze visie wordt echter in twijfel getrokken, daar er geen enkel bewijs is voor een cultuurbreuk tussen LC IIC (1400-1200 v.Chr.) en LC III-periode. Aanwijzingen van verwoestingen vindt men in enige, maar in geen geval in alle nederzettingen.
Ze boewde ''thotoi'' of sjtènge hutte, die roond waore en ze makde och 'n besjermde umheining roond hun durper. Volges recaente oonderzeuke mieë um de bewonde waelt te sjèjje van 't neet-bewonde deel dan um zich taege aanvalle te besjerme.
 
Daarentegen valt er tussen LCIIIA (1190-1100) en LCIIIB (1100-1050) een duidelijk onderscheid vast te stellen, zowel in het nederzettingspatroon als ook in de begrafenisrituelen. Verscheidene historici rekenen daarom LCIIIB vaak tot de IJzertijd. Enkele keramische tradities lopen echter zonder onderbreking door (White-painted ware). Mogelijk vluchtten de Myceners ook na de [[brandcatastrofe]] naar Cyprus. De oorspronkelijke bevolking ([[Eteocyprioten]]) heeft zich daarop in enclaves zoals [[Amathus]] teruggetrokken.
Dit volk verboewde graan, gaersj, linze en aerte en ze oogsde olieve, viege en proeme die in 't weeld greujde. Ze zeunt d'r och in gesjlaagd um d'r gaanse fauna te vervange. Laefde de luuj van 10.000 bies 7000 v. chr. van de uvvergeblaeve fauna, de laandboewers brache taam deersaoërte mit, wie sjäöp, verkes, hon en zelfs damherte.
 
== Cypriotische oudheid ==
Pas in de zèsde millenium v. chr., en dat late tiedsjtip haat och te make mit 't isolemaent oeë-in de luuj op Cyprus laefde, oontsjtoond de pottebakkerskeuns, die zich in 't viefde millenium tot 'n hoeëg niveau oontwikkelde. Episkopi is de balangriekste archeologische veendplaatsj. De sjaoëtele, [[baar|bare]] en kroeke haant 'n helroeëj kleur, die ieëwelaank bekaand sjtong es d'r Cyprische sjtiel.
{{Zie hoofdartikel|Cypriotische oudheid}}
 
=== Kaoëpertied en [[Broonstied]]IJzertijd ===
{|
Cyprus waor hieël riek an [[koper|kaoëper-erts]]. Vanaaf 5000 v. Chr. haat 't vervange van de sjtènge dör kaoëpere waerktuge, same mèt de aardewerkkeuns, dan och gezurgd vör d'r intensivering van d'r handel mèt 't vastelaand. Al de haandgemakde vörwaerpe va aardewaerk of metaal wieze op 'n nauw verwaantsjap mèt [[Anatolië]]. Cyprus waoërt 'n handelscentrum.
|In de periode voor de [[Assyrië|Assyrische]] overheersing was Cyprus een middelpunt van de handel, verscheidene geleerden spreken zelfs van een Cypriotische [[Thalassocratie]]<ref>Men baseert zich hierbij op de lijst van thalassocratieën die [[Eusebius van Caesarea|Eusebius]] opstelde aan de hand van een nu verloren boek van [[Polybios|Polybius]]. Cyprus kwam in deze chronologische lijst achter [[Rodos (eiland)|Rodos]] en [[Phrygië]] (cf. [http://books.google.com/books?vid=ISBN0900834250&id=I6sLAAAAIAAJ&q=Cypriot+Thalassocracy&dq=Cypriot+Thalassocracy&hl=nl&pgis=1 {{Aut|D. Alastos}}, ''Cyprus in History: A Survey of 5000 Years'', Londen, 1955, p. 42.]).</ref>. Men stelt nu een opvallend contact met het westen vast, dat in de loop van de tijd duidelijk zou toenemen (vooral met [[Euboea]] en de [[Cycladen]]). Ook [[Attika|Attische]] import is onder meer teruggevonden in [[Salamis (Cyprus)|Salamis]], [[Amathus]], [[Kition]] en [[Paphos]]. Terwijl Einar Gjerstad<ref>{{Aut|E. Gjerstad}}, ''Greek Geometric and Archaic Pottery found in Cyprus'', Stockholm, 1977, p. 93.</ref> aanneemt dat een Attische prinses met een prins van Salamis zou zijn gehuwd, om de aanwezigheid van deze Attische Midden-Geometrische keramiek in de "Koninklijke tombes" te verklaren, menen anderen<ref>{{Aut|V. R. d'A. Desborough}}, A Postscript to an Apendix, in {{Aut|V. Karageorghis}} (ed.), ''Studies Presented in Memory of Porphyrios Dikaios'', Nicosia, 1979, p. 122, {{Aut|J.N. Coldstream}}, Geometric skypoi in Cyprus, in ''RDAC'' (1979), p. 257, {{Aut|Ibid.}}, Gift Exchange in the Eighth Century B.C., in ''Opuscula Atheniensia'' 30 (1983), p. 206.</ref> dat het gewoon ging om zaken die als relatiegeschenk werden uitgewisseld tussen Athene en Salamis.
Os waoërd ''kaoëper'' is aafgeleid van 't [[Aajdgrieks|Griekse]] waoërd vör Cyprus: Κύπρος, ''Kýpros''. Neet zieëker is te zigke of d'r naam van 't eiland aafgeleid is van d'r naam van 't erts of dat d'r naam van 't erts aafgeleid is van d'r naam van 't eiland.
 
Imitaties van [[Attika|Attische]] ''[[Skyphos|skypoi]]'', [[Krater (landschapsvorm)|kraters]] en ''[[Drinkschaal|Kylikes]]'' werden ook ter plaatse gemaakt. Volgens Demetriou<ref>{{Aut|A. Demetriou}}, The Impact of the late geometric Style of Attica on the Free Field Style of Cyprus, in {{Aut|P. Åström - D. Sürenhagen}} (edd.), ''Periplus: Festschrift für Hans-Günter Buchholz zu seinem achtzigsten Geburtstag am 24. Dezember 1999'', Jonsered, 2000, p. 43-58.</ref> zou er een Cypriotische invloed op de Attische keramiekproductie zijn geweest.
Roond 2800 v. Chr. begint d'r broonstied en van danaaf, bies 2500 v. Chr., belaeft Cyprus 'n gaans èège oontwikkeling in de vervaardiging va wapens en waerktuge. Me sjakelt uvver op 'n systematische fabrikaasje. Archeologe gebruke dan och zoewaal d'r naam [[broonstied|Broons]] es Cyprisch bie 't datere van dis periode.
| style="width:25%;vertical-align:top;"|
{| class="wikitable"
! Stijlperiode
! Datering
|-
| Cypro-Geometrisch I
| 1050-950
|-
| Cypro-Geometrisch II
| 950-850
|-
| Cypro-Geometrisch III
| 850-750
|-
| Cypro-Archaïsch I
| 750-600
|-
| Cypro-Archaïsch II
| 600-500
|}
|}
 
=== GriekseAssyrische Aodhèèdperiode ===
Er is zowel van Sargon II ([[709 v.Chr.]]) als van Esarhaddon ([[673 v.Chr.]]) bekend dat zij van de koningen van Cyprus tribuut ontvingen en dat zij het Assyrische oppergezag erkenden. [[Sanherib]] had Cyprioten in dienst om zijn vloot te bemannen. De werkelijke macht op het eiland werd echter uitgeoefend door de koningen van de afzonderlijke stadstaten, hoewel er van 673 - [[669 v.Chr.]] Assyriërs op het eiland waren.
=== Kontakte mit 't Menoïsche Kreta ===
Vanaaf 1800 v. Chr. haat Cyprus kontakte mit [[Kreta]], oeë op dat momaent de rieke Menoïsche besjaving hör hoeëgtepeunt haat. Kretenzers vestige zich op Cyprus en aandersj-um. In dae tied van oetwisselinge keumt, roond 1550 v. Chr., 't [[syllabisch sjrif]] aa op 't eiland. Dit sjrif is aafgeleid van 't Kretenzische [[Lineair A]]. Bekaand is de aanpassing van dit sjrif dör de Myceners um hun dialekt vas te ligke, 't [[Lineair B]] geneumd. Minder bekaand is de aanpassing die deende um de aander Cypriotische tale te kinne optekene, 'n variaant dae de bron zow zieë van de Cypro-Menoïsche lineaire sjrifte.
=== Driej Griekse invasiegolve ===
 
=== Egyptische periode ===
De Grieke vestigde zich in 'n driejtal invasiegolve geleidelek aa in d'r loop van twieë driej ieëwe op 't eiland. Ze sjtichte kunninkrieke, drieve handel mèt èèderèè en gelle de vraej dör 't aafdrage va jaorlèkse sjattinge an [[Egypte]]. De lètste invasie is die van de Achaeërs die oet [[Accadië]] verdraeve waore mit de Dorische volkverhuzing. Ze lache 't eiland hun taal, hun religie en hun gebruke op. Zoe waoërt d'r hoeëgste bergtop umgedupt tut [[Olympus]] en och de kultusse nome ze mit oet hun vaderland. [[Zeus]], [[Athene]] en [[Aphrodite]], die op Cyprus [[Aeneas]] baarde. Bies op dat momaent makde Cyprus deel oet van 't Nabije Ooste. Daonao richde 't zich op de Egeïsche zieë.
Van [[560 v.Chr.]]-[[545 v.Chr.]] had [[geschiedenis van Egypte|Egypte]] het oppergezag over het eiland, hoewel de lokale vorsten wederom grotendeels hun eigen zaken konden regelen. Farao [[Amasis]] kreeg echter wel de beschikking over de machtige Cypriotische vloot en dat versterkte de positie van Egypte in Syrië en Palestina aanzienlijk.
 
=== DePerzische Fenisische handelaereperiode ===
In [[545 v.Chr.]] erkenden de koningen van Cyprus het gezag van het Perzische Rijk van [[Cyrus II]] en in [[525 v.Chr.]] werd het eiland daadwerkelijk bezet. Nadien herwon het zijn autonomie maar bleef onder Perzische invloed. Dit hield bijvoorbeeld in dat Cyprus een belangrijke bijdrage tot de Perzische vloot bleef leveren. In [[450 v.Chr.]] zond [[Kimon II]] van [[Oude Athene|Athene]] een vloot om daar verandering in te brengen, maar dit liep op niets uit. Bij de vrede van [[448 v.Chr.]] bleef het eiland in Perzische handen.
Roond d'r 10de en d'r 9de ieëw begoese de Fenisische handelaere, die langs de kust van 't huidige Libanon gevestigd waore, 'n offensief op alle kuste van de Middellandse Zieë en ze makde zich mèèster van 'n aantal Cypriotische sjtaej, wie o.m. Amathous, Soli en Salamis. 't Eiland kreeg 't aa-zieë van 'n miensjelek en cultureel mozaïek: de Griekse kunninkrieke gebruukde 't [[Arcadocypriotisch|Cyprisch dialekt]], de Feniciërs behele [[Fenicisch|hun èège taal]] en in sommige sjtaej waor de oorsjpronkeleke bevolking in de mieërhèèd en die gebruukde de [[Eteocypriotisch|Aodcyprische taal]]. Dit samelaeve haat och tut cultureel syncretisme geleid: elemaente van de Fenisische godin Astarte, godin van de vruchbaarhèèd, waoërte uvverbrach op Aphrodite, godin van de leefde.
Aphrodite waoërt in 't vervolg naakt aafgebeeld, zjuus wie Astarte, mit de heng vör d'r boezem, nao 't beeld van de oosterse godin.
 
=== AssyrischeHellenistische uvverheersingperiode ===
Rond [[425 v.Chr.]] was Baalmilk II (zoon van Azbaal, zoon van Baalmilk I) koning van [[Citium]] en [[Idalium]]. Daarna greep een Fenicische balling Abdemon de macht. Er kwam verzet uit de [[Grieken|Griekse]] hoek en in 411 v.Chr. slaagde [[Evagoras I]] er in koning van [[Salamis (Cyprus)|Salamis]] te worden en daarmee de facto despoot van het eiland. Dit vormde een bedreiging voor de Perzen omdat Evagoras zich al snel ook met de Fenicische politiek ging bemoeien.
Roond 707 v. Chr. veel d'r [[Assyrische]] kunning Sargon ll va [[Ninive]] Cyprus binne en oonderworp zuvve kunninkrieke an 'n zjoeër sjatplich, och al moeche ze 'n zieëker autonomie behaowe. In dis periode belaefde [[Salamis]] z'ne bleuj. Graaftombes va preester-kunninge die polletieke, militaire en kèrkleke mach vergaarde, zeunt in dae tied van 'ne oongehuurde luuks: 'n sjat an ivore vörwerpe en broonze vaze vergezelde d'r doeëje en z'n paeërd waoërte geofferd in d'r ''dromos'' dae nao 't mausoleum veurde.
=== Korte oonafhankelekhèèd ===
Va 650 bis 570 v. Chr. waor Cyprus oonaafhankelek en belaefde 'ne groeëte culturele bleuj. Väöl versjillende oosterse kultusse, aafkomstig oet [[Mesopotamië]] waoërte dör de Cypriote uvvergenaome en aa-gepaast. In dis periode oondernoom [[Solon]], d'r Atheense rechsgelieërde en ènge van de [[Zuvve Wies]], op verzeuk va kunning Philocyprus van Soli, 'n rees nao Cyprus. E sjtorf tiedens die rees.
=== Egyptische uvverheersing ===
Va 570 bis 525 v. Chr. waor 't Saïtische Egypte d'r baas op 't eiland. [[Farao]] Amasis ll makde Cyprus sjatplichtig mae e respecteerde waal de religieus plaatsje en sjoonk kostbare gesjenke an de belangriekste taempels. Daodör verleep 'n umvurming nao de Egyptische kultusse flot. D'r kunning va Salami waor in dis periode d'r hoeëgste machshubber, went-e neet al d'r goeverneur in naam van d'r farao waor. An dit lètste wert getwiefeld mae e waor in alle gevaal d'r ursjte dae 'ne Cyprische [[meunt]] leet sjloeë in [[530 v. Chr.]] Och al waor-e 'ne vazal va Egypte, toch heel-e vas an z'n pro-Helleense sympathieje. Dat bliekt oet de sjenking van e wierooksvat an d'r taempel va Apollo in [[Delphi]]. Tiedens de Egyptische uvverheersing bleve de Cypriote min of mieë in d'r sjaem, en behele daodör des te sjterker hun Griekse identitèèt en wisse die zelfs vas te zitte es 't mits waezenleke elemaent in hun geveul va èègewaeërd.
 
Bij de komst van [[Alexander de Grote]] steunden de Grieken van het eiland zijn veldtocht en bij de verdeling van het rijk onder zijn opvolgers, de [[Diadochen]] werd Cyprus onderdeel van het (Hellenistische) rijk van [[Ptolemaeus I Soter|Ptolemaeus]] van [[Ptolemaeïsch Egypte|Egypte]].
=== Perzische uvverheersing ===
Tijdens de Ptolemaeische periode stichtte Zeno van Kition, een Cypriotische filosoof de stoïcijnse school in [[Athene (stad)|Athene]], waarvan het gedachtegoed zich zou verspreiden over de hele antieke wereld.
Nao d'r val van 't Babylonische Riek trok [[Cyrus ll]] nao Egypte en koom oonderwaeg Cyprus taege, dat in de confontatie tussje Egypte en Perzië d'r kaant va Cyrus kaos. Dizze loot 't eiland de tieën kunninge behaowe en och 'n militaire bezètting loot-e achterwaeg. Later waoërd Cyprus opgenaome in de viefde provincie en oonderworpe an 'n sjatting va 50 talente.
Cyrus sjtèlde in [[539 v. Chr.]] 'n [[charter vör de miensjerechte]] op, d'r [[Cyrus-cylinder]].
Dis semi-autonomie booj de Cypriote van Griekse oorsjprong de mäögelekhèèd um hun cultuur te versjprèjje en d'r voond dus 'n wieërgaonde hellenisering plaatsj. Dis oontwikkeling gong neet same mit polletiek èèn-waeëre: ijverde de Grieke vör zelfsjtandèghèèd, de Feniciërs kieërde zich nao de Perze en taege de oonafhankelekhèèd, oeëvan dat zie vonge dat die bewaeging te sjtaerk mit de Griekse sjtaej verbonge waor.
 
=== Romeinse periode ===
Vanaaf 500 v. Chr. lèjde de versjillende sjtaandpeunte tut 'ne burgerkreeg op 't eiland en in 498 v. Chr. waoërt, mit oetzoondering van de Fenicische sjtad Amathous, de oonafhankelekhèèd oetgerope. Daonao trokke de Ioniërs en de Feniciërs mit hun vloot nao Cyprus. Och Darius, in dae tied d'r kunning van de Perze, sjikde sjtrijdkrachte um 't eiland tut de orde te dwinge. De Ioniërs versjloge de Feniciërs glansriek op de zieë mae op 't eilaand èèges verleep d'r sjtrijd contraer. De Perze oonderworpe de sjlech bewapende Cypriote mit gemaak. Binne 't jaor 497 v. Chr. uvvermeesterde de Perze Cyprus en oonderworpe 't vanaaf dan och. De inwoners van Amathous, die de oonaafhankelekhèèd neet gesjteund howwe en daomit de Perze troew waore blaeve, oontvonge privileges.
{{Zie hoofdartikel|Cyprus (Romeinse provincie)}}
In [[76 v.Chr.]] veroverden de [[Romeinse Rijk|Romeinen]] het eiland en vormden het om naar de ''[[provincia]] [[Cyprus (Romeinse provincie)|Cyprus]]''. Dit opende de deur voor een aanzienlijke immigratie van [[Joden]]. In de tijd van de [[Kitosoorlog]] [[115]]-[[117]] slaagden Joden, geleid door Artemion, er zelfs in de controle over het eiland over te nemen. Het Romeinse leger heroverde echter de hoofdstad en Joden - zelfs drenkelingen - werd voortaan verboden voet aan wal te zetten op het eiland.
 
== Cypriotische middeleeuwen ==
Dis pienleke lès waor in 481 v. Chr. nog neet vergaeëte, wie [[Xerxes]] zich in 'n kollosaal undernumming op Griekelaand sjtortte. De Cypriote lieëverde 150 sjipper en versjillende admiraals, die wie-'t-sjaen neet uvverlepe van enthoesiasme en daodör argwaan wekte bie Xerxes' boondgenote. De Griekse uvverwinninge makde 'n èng an de Perzische ambities in 't Weste en 'n begin van d'r Griekse aandach vör Griekse sjtaej in 't Ooste. De volgende hoonderd jaor sjtonge in Cyprus dan och in 't teke va krèèg, dae aanvankelek winste vör de Grieke oplieëverde. Wie in 499 v. Chr d'r heldhaftige vaeldhieër Cimon op Cyprus sjtorf, trokke de Grieke zich truuk en kieëm 't eiland wer an de Perze, die de belangriekste peus dör neet-Griekse Cypriote lete bezètte.
=== Arabieren en Byzantijnen ===
Euagoras, e lid van de dynastie der Teucride, wirkde an de oonafhankelekhèèd va Cyprus en how aanvankelek och succes daomit. E kreeg 't gaans eiland in z'n heng. De Atheners makde 'm tut sjtaatsburger van Athene. Later oondermijnde 't individualisme van de aander kunninge 'm dör geheim boondgenootsjappe mit de Perze te sjlete en wie Athene 'm leet valle, zoedat ze separaat mit de Perze koese oonderhandele, waor e gedwonge um de vraej te tekene. E bleef kunning va Salamis en betaalde 'n jaorlekse sjatting an de Perze.
In 649 stelde de [[kalief]] [[Muawija]] de eerste moslimvloot samen en veroverde het eiland. Daarna zou het eiland een aantal eeuwen een soort gezamenlijk bestuur tussen Byzantijnen en Arabieren kennen. Constantijn IV kwam een verdrag overeen met Abdalmalik waarin de merkwaardige positie van het eiland verder geregeld werd. [[Justinianus II van Byzantium|Justinianus II]] verwijderde de gehele bevolking van het eiland om ze in de rest van het rijk onder te brengen. Deze politiek was niet erg succesvol en een aantal van hen wist weer naar huis terug te keren. In 876 slaagde Byzantium erin het eiland voor zeven jaar weer geheel in eigen handen te krijgen, maar daarna viel het weer in handen van de moslims. In de jaren 905-911 volgde er een reeks Byzantijnse overwinningen ter zee onder Himerius en werd het eiland weer Byzantijns, om vervolgens weer in Arabische handen te vallen. In 966 werd het opnieuw door de Byzantijnen veroverd en gedurende de bloeitijd van Basilius en de epigonen zou dat zo blijven. Cyprus werd daarmee een belangrijk steunpunt voor de Byzantijnse aanwezigheid in de Levant.
Isocrates besjrieft Euagoras es 'ne opmerkelijke besjtuurder: ''E koom alle take van 'ne kunning nao en kaoës oet eeder besjtuursvorm de bètste; democraat in z'n zurg um de massa, sjtaotsmaan in de meneer oeë-op e d'r sjtaot besjtuurde, 'ne echte krieger in z'n sjtandvastighèèd oonder gevaar, 'ne groeëte geest dör z'n suprioritèèt op alle gebied.''
Wie Euagorus in 374 dan och vermoord waoërt betekende dit 't èng van de oonafhankelekhèèd va Cyprus en d'r doeëdsjtieëk vör de Teucride.
 
Op het einde van de 12e eeuw begon het rijk danig in verval te geraken en Isaac Comnenus vestigde er in 1184 een eigen rijkje op het eiland en verklaarde het onafhankelijk. Dit was een zware klap voor het prestige van de keizer. De kruisvaarders, die toch al niet zulke goede betrekkingen hadden met Byzantium, maakten er dankbaar gebruik van en onder [[Richard Leeuwenhart]] veroverden zij het eiland in 1192.
=== 't Hellenistische Cyprus ===
Doe versjeen [[Alexander de Groete]] op 't toneel en versjloog in [[333 v. Chr.]] Darius III. Daomit verdween 't Perzische Riek. Ursj sjlaoëte de Cypriote zich aa bie Darius, mae wie ze van z'n nederlaag vernome sjikde ze Alexander 'n vloot va 120 sjipper. Zoe haoëpde ze hun zelfsjtandèghèèd te kriege, mae och al liefde Alexander 't eiland neet in, e heel 't toch sjtrak oonder zie besjtuur. Nao z'ne doeëd op 13 juni 323 grepe de officiere de mach, eeder in z'n èège gouvernemaent. In 320 keem 't eiland in heng van de Egyptische kunning Ptolemaeus I Soter. D'r gedwonge zelfmoord va Nicocreon, d'r lètste kunning va Salamis, in 310, symboliseerde de inlijving va Cyprus in 't va Alexander geërfde Griekelaand. De volgende twieë-en-'ne haove ieëw, bies 58 v. Chr. regeerde de dynastie der Lagiden vanoet Alexandrië uvver Cyprus en oonderworp gaandeweg alle kunninkriekskes. 'ne Laandvoogd besjtuurde 't eiland en de Ptolemeeën brache de cultureel raffines van Alexandrië en d'r hellenistische geest, oeëvan [[Zeno va Citium]], d'r groondlègger van 't stoïcisme, èng van de geniaalste vörbèlder is.
 
=== Kruisvaarders en Venetianen ===
In d'r Ptolemeïsche tied makde 't Arcado-Cypriotische dialekt plaatsj vör 't Griekse, de koinè, de gemeensjappeleke taal van alle Griekse volkere en oeë och 't hedendaags Grieks van is aafgeleid. 't Syllabische sjrif waoërt vervange dör 't Griekse alfabetische sjrif.
{{Zie hoofdartikel|Koninkrijk Cyprus}}
De Cypriote krege 'n sjien-autonomie mit 't ''Koinon ton Kyprion'' (Verboond va Cypriote) dat verantwoordelek waor vör godsdienstige zakes, zoewie d'r sjtaotscultus roond Aphrodite, en 't sjloeë va broonze meunte.
Cyprus werd in [[1192]] door de [[kruisvaarder]]s veroverd op het Byzantijnse Rijk, tot grote ergernis van de Keizer. Het [[Lijst van koningen van Cyprus|koninkrijk]] Cyprus werd enige tijd later ([[1269]]) verenigd met het koninkrijk Jeruzalem of wat daar in die tijd nog van restte. Met de val van [[Akko (stad)|Akko]] in 1291 werden de kruisvaarders voorgoed uit het Heilige Land verdreven, maar op het eiland zou hun bewind nog tot 1489 duren. Daarmee overleefden zij dus ook de val van [[Constantinopel]]. De laatste koning van Cyprus huwde met een vrouw uit een aanzienlijk Venetiaans geslacht. De Venetiaanse invloed werd daarmee steeds sterker. Toen zij weduwe werd trachtte zij de onafhankelijkheid van het eiland door een tweede huwelijk zeker te stellen. In [[1489]] namen de [[Republiek Venetië|Venetianen]] het eiland echter over. Hun bewind was een regelrechte kolonisatie. Zij beschouwden het eiland als wingewest.
 
=== Ottomaanse periode ===
== Va Rome bies Byzantium ==
Aan het christelijke bewind kwam in [[1571]] een einde toen de [[Ottomaanse Rijk|Ottomanen]] het eiland veroverden. Ondanks de overwinning van de christelijke alliantie bij de [[slag bij Lepanto]] op [[7 oktober]] [[1571]], gaf Venetië Cyprus over aan de Ottomanen in 1573. De Orthodoxe Kerk verwelkomde het nieuwe bewind aanvankelijk omdat de Ottomaanse Turken bereid waren deze Kerk te erkennen. Zij gebruikten de Kerk echter ook als middel om meer belasting te kunnen heffen en de opbrengst daarvan verdween naar Istanbul. Bij de onafhankelijkheid van Griekenland in 1821 namen de Turken op het eiland de kerkleiders gevangen en onderdrukten de bevolking en ontstond er steeds meer verwijdering met de [[Grieks]] sprekende bevolking. Er was inmiddels een vrij grote minderheid [[Turken]] op het eiland komen wonen. De Turken regeerden het eiland tot 1878.
[[Plaetje:Kourion - Marsyas.jpg|thumb|200px|Romeinse Fresco's]]
 
== Moderne geschiedenis van Cyprus ==
In [[58 v. Chr.]] waoërt Cyprus dör de [[Romeins Riek|Romeine]] oonder [[Julius Caesar]] geannexeerd en 't eiland waoërt toegevoegd an de provincie Celicië, mit es [[hoofsjtad]] Tarsus.
=== Britten ===
In 52 v. Chr. waoërt [[Cicero]] gouverneur van Celicië en e sjikde Quintus Volucius nao 't eiland um 'n aantal klachte van bewoners uvver machsmisbroek van 't vurrige besjtuur te oonderzeuke.
Door de opening van het Suezkanaal in 1869 was het strategisch belang van Cyprus nog toegenomen.
In 36 v. Chr. goof [[Antonius]], dae 'n gooj versjtandhouding how met [[Cleopatra]], Cyprus wer an de Ptolemeeën truuk.
In 1877 waren Groot-Brittannië en Rusland in oorlog met het steeds zwakker wordende Turkse Rijk en de Britten bezetten het eiland. Als onderdeel van de Anglo-Turkse conventie van 1878 bleef de bezetting gehandhaafd. In 1925 werd het eiland een [[Verenigd Koninkrijk|Britse]] [[Britse overzeese gebieden|kroonkolonie]].
In 31 greep [[Augustus (keizer)|Augustus]] de mach, wie e Antonius en de Egyptische kunningin versjlage how, en makde va Cyprus 'n keizerleke provincie, ursj oonder 't gezag van 'ne legaat. Nao vief jaor waoërt 't 'n senatoriale provincie. In plaatsj va Salamis waoërt noe Nea Paphos de hoofsjtad. [[Rome]] paasde 'ne polletiek toe dae vörbehouwe waor an gepacificeerde provincies. De vörnaamste [[sjtaej]], te beginne mèt de nuuj hoofsjtad, waoërte verfraaid mèt [[temples]], [[theaters]], [[aquaducte]], [[stadions]] en [[villa]]'s. D'r [[mienboew]] waoërt geactiveerd en d'r handel bleujde. D'r Aphrodite-cultus bleef d'r nationale eredeens en d'r ''Koinon ton Kyrion'' bleef de rol va organisator van de aphroditische spölder en feeste. Och de meunte die oonder Vespasius en Titus gesjlage waoërte droge nog ummer de jaortalle van hun regeringe. Tot sjlot bleef 't [[Aajdgrieks|Grieks]] de landstaal.
 
Tijdens de Tweede Wereldoorlog vonden drie belangrijke bombardementen plaats op Cyprus. Op 15 mei 1941 voerden acht Italiaanse vliegtuigen een raid uit op Nicosia en de dorpen Dhavlos en Neokhorio, waarbij vier doden vielen. In juni 1941 werden Paphos, Xeros, Lemba en de luchthaven van Nicosia geraakt. In Nicosia vielen zeven doden en dertien gewonden. Eén maand later, in juli 1941 werden Famagusta, Nicosia, Larnaca en Morphou gebombardeerd. De materiële schade was groot en er vielen tien doden.
=== De groeëte Joodse Gemeensjap ===
[[Plaetje:Mafra34.jpg|thumb|200px|Sjtaandbeeld Hèllige Barnabas in de kèrk van 't palies Mafra, Portugal.]] In Salamis besjtong 'n groeëte [[Jäödom|Joodse]] gemeensjap, die zich oonder Ptolemeeën in versjèjje golve dao gevestigd how.
In 45 n. Chr. kieëme twieë Jode vanoet [[Antiochië]] in Salamis aa. D'r ene waor Saulus oet Tarsus, d'r [[apostel]] [[Paulus]] dus, en d'r andere waor 'ne leviet oet 't Cyprische Salamis, Joseph, biegenaamd [[Barnabas]] (in 't Grieks ''Varnava'', dat wilt zègke ''haeë dae truuëst kint gaeve''). Paulus en Barnabas waore leiders van de Joods-Christeleke gemeensjap in Antiochië, die nao de sjteniging van [[Stefanus]] vervolgd waoërt. Same mit Johannes, biegenaamd [[Marcus]], d'r [[evangeliste|evangelist]] en 'ne naef va Barnabas, kaoëze zie vör Cyprus en ze besjlaoëte um allèng 't Waoërd te praeëke oonder de Jode, te beginne in de [[synagoge]] va Salamis. Later trokke ze uvver 't gaans eiland bies in de hoofsjtad Paphos. Later zow dis rees de örsjte [[zendingsrees]] geneumd waeëre. Ze waoërte oetgenuëdigd dör d'r proconsul Lucius Sergius Paulus, dae in zie gevolg 'ne Joodse magiër how, Elymas, biegenaamd Bar-Jezus. Elymas probeerde d'r proconsul aaf te leide en geërgerd vervlookde Paulus 'm. Saer doe waor Elymas bleend. ''Wie e noe zoog wat gebäörde, umhelsde d'r proconsul 't geleuf'' (Hand. 13,12) En zoe waoërt Cyprus volgens de [[Handelinge]] 't ursjte laand dat dör 'ne Christen waoërt geregeerd.
An 't èng van de regering va [[Trajanus]] va [[Italica]] (115/117) kieëme de Jode van o.m. [[Egypte]] in opsjtaand en de Joodse gemeensjap op Cyprus volgde dat vörbeeld, oeë-bie ze 'n groeët aantal neet-Joodse Cypriote oetmoordde. Dao-op waoërte troepe nao 't eiland gesjikt, die d'r opsjtaand mit hel haand onderdrukte. D'r [[Senaat]] makde 'n decreet dat alle Jode van 't eiland in d'r ban deeg en ooch waoërt bepaald dat èèdere Jood, ooch al kieëm-e per toeval - sjipbreuk e.d. - op 't eiland aa, ter doeëd veroordeeld zow werre.
 
=== 'tOnafhankelijkheid Christelekeen Cyprusdeling ===
In [[1950]] werd de felle nationalistische [[Makarios III]] aartsbisschop van Nicosia. In het volgend jaar richtte de beruchte kolonel Grivas de [[EOKA]] op, een beweging die 'enosis' (aansluiting bij Griekenland) voorstond. Groot-Brittannië, dat zich net uit India en Palestina had teruggetrokken, had een nieuw dekolonisatieprobleem.
In [[313 n. Chr.]] veurde [[keizer]] [[Constantijn de Groete|Constantijn]] bie 't ''Edict va Milaan'' de vriehèèd va eredeens vör de [[christendom|christene]] in en doe begoese de elites van z'n riek zich ooch te bekieëre.
In [[325]] reep e in ''Nicea'' 't örsjte oecumenisch concilie biejèè, oeë ooch 't Cyrische episcopaat sjtaerk vertegenwoordigd waor. Wie e in [[330]] besjlaoët-e d'r zaeëtel nao [[Byzantium]] te verplaatsje en de sjtad oet te breide en d'r [[Constantinopel]] van te make, profiteerde Cyprus van de verhuzing van de regering.
Zoe waoërt [[Salamis]], nao twieë aeërdbaevinge wer opgeboewd dör [[Constantijn II]], zoon van Constantijn de Groete en ömgedöpd töt [[Constantia]] en wer oetgerope töt hoofsjtad en aeërds-bissjopszaeëtel. D'r aeërdbissjop ''Epiphanius'' leidde in [[401]] 't concilie op 't eiland oeë de gesjrifte va [[Origenes]] waoërte veroordeeld.
 
Op [[1 april]] [[1955]] begon de EOKA een opstand, die meer het karakter van een [[guerrilla]] had en ontaardde in een terreurcampagne. Behalve tegen de Britten was deze ook tegen de communisten gericht. In maart [[1956]] verbanden de Britten aartsbisschop Makarios van het eiland, maar dat bracht een oplossing niet dichterbij. Vanaf [[1958]] begonnen Grieks- en Turks-Cyprioten stelselmatig elkaars moskeeën en kerken in brand te steken.
In [[395]] waoërt 't eiland dör besjtuurleke probleme in twieë gesjplitst. De twieë zone va ''Theodosius l'' regeerde eeder över 'n dèèl. 't Oostelek dèèl waoërt vanoet [[Byzantium]] besjtuurd, 't westelek dèèl vanoet [[Rome]]. De kèrkeleke organisatie koom mèt de besjtuurleke överèè. Cyprus vool oonder 't gezag va Antiochië. Dat wreef zich mèt de Cyprische gèseleke, ömdat de oosteleke kèrke oonafhankelekhèèd allèng gove an kèrke die dör de apostele gesjtich waore en de kèrk va Cyprus daankde zie oontsjtoeë an Barnabas, 'ne discipel va Paulus.
[[File:Andrea Mantegna 087.jpg|thumb|200px|Afbeelding va [[Marcus]] dör [[Andrea Mantegna]].]]Op 't driejde oecumenische concilie in [[Ephese]] ([[431]]) koom dis kwestie ter sjprake. Aeërdbissjop ''Reginos'' wis de vergadering d'r evvel van te övertuge dat de kèrk va Cyprus d'r [[autocefaal|autocefale]] sjtatus toekieëm. Antiochië bleef toch de suprematie opeise en de controverse bereikde oonder [[keizer Zeno]] z'n hoeëgtepeunt.
 
In oktober [[1959]] werd te [[Zürich (stad)|Zürich]] een verdrag gesloten tussen het Verenigd Koninkrijk, Griekenland en Turkije, waarin de onafhankelijkheid van het eiland werd overeengekomen onder de garantie van de drie landen. Schending van de neutraliteit van Cyprus zou elk van de beschermlanden het recht tot interventie geven. Op deze bepaling beriep de Turkse regering zich in [[1974]].
In [[478]] makde ''Petrus va Antiochië'', dae in de geuns sjtong bie Zeno van die gelegenhèèd gebroek öm z'n aansjprake op de kèrk va Cyprus te hernuujje. Op dat uuterst gelaege momaent versjaen d'r hèllige Barnabas an ''Anthemius'', d'r aeërdbissjop va Cyprus öm 'm te vertèlle dat e op 'n waalbepaalde plaatsj in de buurt va Salamis moes goeë grave. D'r volgende mörge leidde Anthemius de processie va bissjoppe en gèseleke nao de plaatsj oonder 'ne boom, dae in de versjiening aa-gewaeze waor. Nog mer zjuus mèt grave begonne oontdèkde me dao 'n graaf mèt 't oongesjonde lichaam va d'r gènnige dae dör Anthemius aangeduid waoërt es de hèllige èèges. Dizze heel op de baoërsj 't [[Evangelie|Evangelie va Marcus]] vas, dat dör 'm èèges waor gekopieerd en dat-e tiedens al z'n reze noeëts oet heng gegaeve how. Anthemius slaoët 't graaf wer, noom 't evangelie mèt en trok nao Byzantium.
 
Op [[16 augustus]] [[1960]] werd Cyprus onafhankelijk onder president Makarios en vicepresident Kuchuk. Zoals in de grondwet was bepaald, werden de functies van president en vicepresident bekleed door respectievelijk een Grieks en een Turks Cyprioot. De Cypriotische grondwet bepaalde dat de Turks Cyprioten, een minderheid van ongeveer 18%, niet alleen een onevenredig grote invloed kregen in het bestuur (zoals 30% van de parlementszetels, 30% van de ambtelijke functies en 40% van de politiemacht), maar in essentiële zaken, zoals de kieswet en de belastingwetgeving, in feite ook een recht van veto. In de grote plaatsen zouden gescheiden gemeentebesturen moeten worden ingesteld.
Anthemius kreeg 'n audiëntie bie Zeno en sjoonk 'm 't evangeliebook mèt 't verzeuk de proteste va Cyprus taege Antiochië te sjteune. Getroffe dör 't gesjaenk, goof Zeno gaeld öm 'n kèrk te boewe op 't graaf va Barnabas. Ooch reep-e 'n concilie biejèè dat d'r autocefale status va Cyprus erkaant. Zeno sjoonk d'r aeërdsbissjop [[privilege|privileges]] die ooch huuj nog gelde. E kroog d'r [[keizer|keizerleke]] [[goud|gowwe]] en [[zilver]]e [[scepter]], e moeg z'n haandtekening in de roeëj kleur sjrieve en e moeg 'n purpere mantel drage. Dis privileges makde van d'r aeërdbissjop väöl mieë es 'ne kèrkeleke hoeëgwaardighèèdsbeklèjjer. In de owwe va gaans Cyprus waoërt-e [[ethnarch]], wat 'm naeve de kèrkeleke [[rech|jurisdictie]], 'n civiele jurisdictie över 't gaans eiland versjafde. In [[692]] waoërt d'r autofecale sjtatus va Cyprus bie 't [[Concilie va Trullo]] bevestigd en daonao noeëts mie aa-gevochte.
 
Het was een constructie die in de praktijk niet bleek te werken. Al spoedig ontstonden er onoverkomelijke problemen bij het vervullen van vacatures in de ambtenarij, het leger en de politie en de organisatie van de gescheiden gemeentebesturen, die niet van de grond kwam. Ook gebruikten de Turks Cyprioten hun veto om essentiële belastingwetgeving te blokkeren. Het bestuur kwam zo knarsend tot stilstand, hetgeen [[Makarios]] er toe bracht om in 1963 een aantal wijzigingen in de grondwet voor te stellen, die de invloed van de Turks Cyprioten zou beknotten.
Van dit besjluut dateert de mach van de Cyprische kèrk, die saer doe bie alle dreiginge de identitèèt van 't Cyprische volk belichaamde.
 
Dit leidde tot een uitbarsting van onderling geweld. Op 21 december braken er hevige gevechten uit in Nicosia. Aanleiding was een incident tussen Turks Cypriotische inzittenden van een auto bij een routinecontrole door Grieks Cypriotische agenten, dat leidde tot de dood van een Turkse vrouw. Zowel de TMT als ontevreden ex-[[EOKA]] strijders grepen de situatie aan om hun posities te verstevigen. Op andere plaatsen braken eveneens gevechten uit. De situatie was uiterst precair omdat de Griekse en Turkse legercontingenten, die volgens de akkoorden van Zürich op het eiland gestationeerd waren, met elkaar slaags zouden kunnen raken. Om dit te voorkomen werd op Brits initiatief op 24 december een wapenstilstand gesloten en een dag later ging Makarios akkoord met een tijdelijke vredesmacht van Griekse, Turkse en Britse troepen. De Engelsen namen daarop posities in in [[Nicosia (Cyprus)|Nicosia]] om de strijdende partijen te scheiden. Dit was het begin van de [[Groene Lijn (grens)|Groene Lijn]], de demarcatielijn die het hele eiland inmiddels in tweeën deelt.
=== De Arabische dreiginge ===
D'r [[islam]] verbreidde zich flót an 't begin van d'r zaeëvende ieëw en oonder 't kalifaat va Omar l (634-644) veroverde e Syrië, dat de kaomende daarteg jaor es oetvalsbasis zów dene väör de neet minder es 24 aanvalle op Cyprus, oeëbie de kustsjtaej verwoest waoërte. D'r voonte versjèjje groeëte sjlachtinge plaatsj en 't eiland waoërt dör zjoeër sjattinge totaal an d'r groond geliek gemakd. In 688 sjlaoëte keizer Justinianus ll en kalief Abd al-Malik e verdraag dat Cyprus 'n hieël hypothetische neutralitèèt verlieënde. Al flót begoese de aanvalle obbenuujs. Tössje 692 en 698 verleet 'n groeët dèèl van de Cyprische bevolking 't eiland öm zich te vestige in Nova Justianopolis, 'n dör Justianus nuuj gesjtichde sjtad bie Cyzicus op de Aziatische kust van de Marmara Zieë. In 698 krèèg keizer Tiberius lll wer de control över Cyprus en doe gónge de emigraante wer truuk.
In 743 doog kalief al-Walid lll wer 'ne ival en veurde 'n groeët dèèl van de bevolking es sjlaaf nao Syrië. In 790 en 806 leidde kalief Haroen al-Rachid èges twieë expedities taege 't eiland. 'n Groeët aantal kèrke waoërte verbraand en 16.000 Cypriote, oeë-oonder ooch d'r aardsbisjop, waoërte es sjlave e-weg geveurd.
 
Het snelle Britse initiatief voorkwam een rechtstreekse confrontatie tussen de NAVO-partners Griekenland en Turkije, die samen met delegaties van de Turks en Grieks Cyprioten in januari in Londen bijeen kwamen om een oplossing te zoeken voor de ontstane patstelling. De besprekingen, die zich voortsleepten tot begin februari, leidden echter tot niets, waarop Groot-Brittannië en de [[Verenigde Staten]], die het conflict niet wilden internationaliseren uit angst dat de [[Sovjet-Unie]] er profijt uit zou trekken, voorstelden een [[NAVO]]-vredesmacht op het eiland te legeren. Dit was echter tegen de zin van de regering-Makarios, die een politiek van niet-gebondenheid aanhing en die juist wel heil zag in internationalisering om een doorbraak te bereiken. Makarios bracht de zaak voor de [[Verenigde Naties]], [[Resolutie 186 Veiligheidsraad Verenigde Naties|die begin maart besloten]] om een [[Vredesoperatie|vredesmacht]] (''UNFICYP'') naar Cyprus te sturen. Die bestond voornamelijk uit troepen uit NAVO-landen, onder bevel van de VN. Ondertussen braken nieuwe gevechten uit, die ertoe leidden dat Turkije zich gereed maakte voor een inval op het eiland. Slechts een persoonlijke interventie door de Amerikaanse president [[Lyndon B. Johnson|Johnson]] kon Ankara hiervan afbrengen.
Dis lètste periode vömt 't oonderwaerp van 't middelieëwse epos Digenis Akritas, 'n haeld oet d'r sjtijd taege de Saracene. D'r persoon Digenis verenigt in dit haeldedicht, dat es akritische poëzie bekaand sjtèèt, zoewaal de herinnering an Alexander de Groete es an de haelde van d'r sjtrijd taege de Arabiere.
 
Johnson stuurde zijn gezant [[Dean Acheson]] naar Cyprus met het voorstel om tot een vorm van enosis te komen in ruil voor een Turkse soevereine basis op het eiland en afstand aan Turkije van het Griekse eilandje [[Kastelorizo]]. Dit voorstel werd door Makarios afgewezen. [[Enosis]] was niet langer het streven, het doel was een onafhankelijk en ongebonden Cyprus geworden, met een constitutie zonder vetorecht voor de Turks-Cyprioten. Deze begonnen zich in enclaves te verschansen. Die kregen het karakter van belegerde vestingen. Ondanks de aanwezigheid van de vredesmacht kwamen incidenten regelmatig voor. In augustus 1964 werd een Turks wapentransport onderschept, dat onderweg was naar Kokkina aan de westkust. De (Grieks Cypriotische) nationale garde viel daarop de enclave aan, waarna de Turkse luchtmacht te hulp schoot en een aantal Grieks Cypriotische dorpen bombardeerde. Opnieuw dreigden de Turken met een inval en werden zij daar met moeite door de VS van afgehouden. In 1967 werd de situatie op Cyprus door twee gebeurtenissen verscherpt.
{{dialeksec|Mestreechs}}
== Vreugmodernen Tied ==
[[Plaetje:Cyprus_gold_bezant_derived_from_Byzantine_design_1218_1253_Cyprus_Western_style_silver_gros_1285_1324.jpg|thumb|left|300px|Cypriotisch sent oet 't Keuninkriek]]
=== 't Keuninkriek Cyprus ===
In d'n [[twelfden iew]] woort Cyprus vereuverd door [[Isaak Comnenus]], dee ziech tot de keuning vaan Cyprus kroende en 't aon zien [[Latiens Keizerriek]] touwveugde. Heidoor woort Cyprus e zoegenaomp ''[[Kruusveurdersstaote|kruusveerderskeuninkriek]]'', dat meint tot 't land ei veurnaom doel had: 't [[christendom]] besjerme en, zoe meugelek, de relizjie ouch wijer verspreije. In [[1191]] woort 't vereuverd door [[Richard Liewehart]], dee op weeg waor veur de [[Daarde Kruustoch]]. Heimèt bleef Cyprus e deil vaan 't Latien Keizerriek. E jaor later, in [[1192]], verkoch heer 't evels um financieel probleme door aon [[Guy de Lusignan]]. Guy heersde mer twie jaor, hendeg oonverwachs. Zoe oonverwachs tot me in die twie jaor ziech nog neet had bezeg gehawwe mèt 'n kroening, aongezeen Guy nog laank de tied had um dat te doen. In [[1194]] hiemelde heer, boenao ziene broor [[Amalrik de Lusignan]] 't in [[1195]] euvernom. Heer leet ziech wel kroene tot keuning vaan Cyprus.
 
Eerste feit was de heimelijke terugkeer van Grivas op het eiland, die daar de EOKA heroprichtte, nu EOKA-B genaamd en een terreurcampagne begon, die zich vooral richtte tegen de aanhang van Makarios. Tweede feit was de [[Kolonelsregime|staatsgreep in Athene]], die een fascistische, anti-Makariosgezinde junta aan de macht bracht. Deze junta telde op Cyprus niet alleen mannen als Grivas onder zijn aanhang, maar ook talloze Griekse officieren die gedetacheerd waren bij de nationale garde. Aanhangers van Grivas vielen in november 1967 twee Turks Cypriotische dorpen aan, Agios Theodoros en Kophinou, waardoor Turkije nogmaals met een invasie dreigde. Die kon slechts worden afgewend door een snelle inkrimping van de Griekse troepenmacht op het eiland, die van de toegestane negenhonderdvijftig man was uitgegroeid tot bijna dertienduizend soldaten. Het ideaal van enosis had, mede door de dictatuur die zich in Athene had genesteld, voor veel Grieks Cyprioten zijn glans verloren.
Laankzaam meh zeker oontstoont dus 't Keuninkriek Cyprus, dat qua [[economie]] hendeg hel veuroet geit door Amalrik zie financieel instink. Ouch de ech tösse häöm en [[Isabella vaan Jeruzalem]] is 'ne hendeg slumme zat gewees. Heidoor weurt heer ouch keuning vaan [[Keuninkriek Jeruzalem|Jeruzalem]] en is de handel tösse Cyprus en Jeruzalem taksvrij. Dit is euvereges nao zien ech mèt [[Eschiva vaan Ibelin]], die alweer gauw störf. De Ibelin-tak krijg evels wel veur de res vaan de periood in 't Cypriotisch Keuninkriek vrij väöl mach in han. Amalrik hiemelt in [[1205]], ziene zoon [[Hugo de Lusignan]] nump de troen euver es ''Hugo d'n Ierste vaan Cyprus''. Hugo d'n Ierste störf evels al gauw, naomelek daartien jaor daonao in [[1218]], op veerentwintigjaorege leeftied in [[Tripoli]] ('t modern [[Libië]]), boe heer de ech vaan vrun bezeuk. Wat dao noe perceis is gebäörd is nog ummertouw duuster. Ziene zoon, Hendrik d'n Ierste, is hendeg geleef bij 't volk. Heer sleet oonder aandere e verdraag mèt de mieste [[islam|Mohammedaonse]] len, boe door 't geinen oorlog gief in zien rezjeerperiood. Door bepaolde verwèkkingsperbleme krijg Hendrik d'n Ierste mer eine zoon en dat pas bij zien twiede vrouw. Es heer hiemelt, störf d'n twaalfjaoregen Hugo d'n Twiede ouch gauw, boedoor 't gein direk naogeslach mie gief.
 
Een meerderheid stond nu achter de politiek van Makarios. Toch verkeerde de aartsbisschop in een weinig benijdenswaardige positie. De junta en zijn aanhang op Cyprus zagen hem als een gevaar dat het liefst snel uit de weg moest worden geruimd. Door de VS, zeer gekant tegen zijn politiek van niet-gebondenheid, werd hij beschouwd als een [[Cryptocommunisme|cryptocommunist]] en de Turks Cyprioten onder leiding van [[Rauf Denktaş]], zagen hem als een hinderpaal op weg naar het ideaal van taksim. Makarios probeerde, daarin gesteund door de VN, met de laatstgenoemden tot betere verhoudingen te komen. De de facto economische blokkade van de Turks Cypriotische enclaves werd opgeheven en onder leiding van Rauf Denktaş en Glafkos Clerides werd er tussen beide gemeenschappen regelmatig overlegd waardoor de spanningen op het eiland voelbaar verminderden. Een gezamenlijke oplossing was echter nog niet bereikt toen de Atheense junta in 1974 haar plan uitvoerde om Makarios via een staatsgreep om te brengen en een marionet, in de vorm van Nicos Sampson, aan de macht te brengen.
't Gief nui perbleme in Cyprus. Wee noe keuning moot weure is gaar neet dudelek, umtot 't gein direk zoon op zoon naogeslach mie guuf. Oetindelek weurt d'r in [[1267]] e besluit genome: Hugo vaan Antiocië, zoon vaan Isabella vaan Antiochië, dochter vaan Hugo d'n Ierste vaan Cyprus, weurt keuning. Oetindelek dus toch 'ne keuning dee direk femilie is, evels neet vaan maan op maan. Heer heet veurtaon twie naome: Hugo d'n Daarde vaan Cyprus en Hugo d'n Ierste vaan Jeruzalem. 't Gief d'r wel 'n groet conflik tösse Cyprus en [[Karel vaan Anjou]] dee ouch Jeruzalem claimp te höbbe. Hugo d'n Daarde heet evels geine zin in ruizing en besluit 't laand achter ziech te laote en veurtaon allein mer op Cyprus te rezjere. Heer hiemelt in [[1284]], boenao ziene zoon Jan d'n Ierste häöm opvolg. Dee weurt e jaor daonao al weer vergiefteg. Zien opvolger is Hendrik d'n Twiede. Bekind um zien vechlös, get wat de Cypriote al laank nimmie verwachde vaan 'ne keuning. Heer wach neet laank en sjop alle aonhengers vaan Karel vaan Anjou oet Jeruzalem. Heer kos evels mer op weinig hölp rekene in [[Europa]], die hadde 't al drök genog mèt eige perbleme. In [[1310]], wie de joede en Mohammedaone ummertouw mie pertestere in Jeruzalem, guuf 'r 't ''Heilig Laand'' op, boenao 't Christedom noets mie zal rezjere euver dat gebeed (allewijl is 't ein vaan de gebeje dat oonder [[Israël]] vèlt). In [[1324]] hiemelt Hendrik d'n Twiede.
 
De staatsgreep vond plaats op 15 juli 1974. Eenheden van de nationale garde onder hun Griekse officieren vielen het aartsbisschoppelijk paleis aan, met de opdracht Makarios te doden. Deze wist echter in de verwarring te ontsnappen en via de Britse basis bij Limassol naar Engeland te ontkomen. Nicos Sampson nam de macht over. Over het gehele eiland braken gevechten uit tussen voor- en tegenstanders van Makarios. De Turks Cyprioten trokken zich in hun enclaves terug. Lang hoefden zij daar niet te wachten. Ondanks het feit dat Makarios drie dagen na de staatsgreep terugkeerde naar het eiland om orde op zaken te gaan stellen, vielen de Turken het land binnen. Op 20 juli landden er Turkse troepen bij Kyreneia, vanwaar zij oprukten naar Nicosia. De schok van de Turkse invasie was tot in Athene te voelen.
Zienen ópvolger is Hugo de Veerde vaan Cyprus, dee, oonder aandere door femilieperbleme, neet laank op de troen bleef. Heer woort al gauw ópgevolg door Peter d'n Ierste. Dee wouw 'ne nuije kruustoch beginne en wis de [[Kruusvaart vaan Alexandrië]] te realisere. Evels mislökde dee. Wel kraog Peter 't keuninsjap vaan [[Armenië]], dat toen evels zoe hendeg väöl gekrompe waor tot 't vaan 'n gebeed in de [[Kaukasus]] zoe groet wie allewijl [[Fraankriek]] kroomp tot inkel 't stedje [[Korikos]]. Peter d'n Ierste woort evels um duuster reijes in [[1396]] vermaord door drei, nog umemrtouw oonbekinde, ridders. Heer woort opgevolg door Peter d'n Twiede. Oonder zie bewind kraoge de [[Venetië|Venetiaonse Sjachelere]] mie mach. Peter d'n Twiede hiemelde hendeg joonk, te vreug um al keender te höbbe gehad, boedoor ziene noonk Jacobus d'n Ierste vaan Cyprus de mach euvernaom. Dizze woort giefteg vaan de groete wieväölegheid Venetiaone op 't eiland. Dat tollereerde de Venetiaone evels neet, die oondertösse toch al bès väöl economische mach hadde. D'r woort veur gekoze um mèt 'ne nuije keuning te komme: Janus d'n Ierste. Zjus wie ziene pa mós heer de Venetiaone gaaroet neet en ouch heer woort vaan de troen gezat. Johannes d'n Tiwede koos deveur 't strategischer aon te pakke, door sumpelweeg mie [[Griekeland|Griekse]] sjachelere toe te laote, zoetot die twie gróppe 't oonderein mer oetvochte. Heer góng daorum ouch in 'n ech mèt 'n Griekse prinses. Heer kraog mèt häör inkel dochters, boedoor oetindelek 'ne bastaardzoon, Jacobus d'n Twiede, mèt hölp vaan 'n häörleger oet [[Egypte]], de mach kraog noetot ziene neet erkinde pa waor gehiemeld. Heer had genog vaan de Veetiaonse perbleme op zien eiland en koos deveur um daan mer vrijeg in 'n ech te gaon mèt 'n Venetiaonse: Catharina Cornaro. Evels hiemelde hunne zoon Jacobus d'n Daarde hendeg joonk. Heidoor veelt 't eiland vaanaof [[1489]] bis [[1571]] oonder Venetiaons beweend, nog ummertouw symbolisch oonder de naom Keuninkriek Cyprus. 't [[Ottomaons Riek]] nom dat lètsgenumde jaor de mach euver op 't eiland. Dat zaw zoe hiel laank blieve.
 
Daar leidde zij tot de val van de junta en de terugkeer naar de democratie. Op 23 juli verdween Sampson van het toneel en werd de macht tijdelijk overgenomen door parlementsvoorzitter Glafkos Clerides. Op 30 juli kwam het tot een wapenstilstand, waarna er in [[Genève (stad)|Genève]] besprekingen begonnen tussen Griekenland, Turkije en de strijdende partijen op Cyprus. Turkije eiste op deze conferentie in een ultimatum een vorm van taksim, waarbij 35% van het eiland in Turks-Cypriotische handen zou komen. Toen Cyprus niet aan deze eis voldeed, begon het Turkse leger op 14 augustus een nieuw offensief, waarbij het vrijwel het gehele noorden van het eiland veroverde. Vrijwel de gehele Grieks Cypriotische bevolking werd uit het bezette gebied verdreven, terwijl de meeste Turks Cyprioten van het zuiden naar het noorden vluchtten.
=== De Ottomaonse euverhiersing ===
[[Plaetje:Ottoman empire.svg|thumb|450px|right|'t Ottomaons Riek vaan 1481 tot 1683]]
De Cypriote voonde 't in ierste instantie gaar neet erg tot de Ottomaone Cyprus in han hadde. Veural de [[Grieks-Orthodoxie|Grieks-Orthodoxe kèrk]] hètde de Turke metein gewuns. Dit kaom umtot de Ottomaone op relizjieus gebeed bekind stoonde es mesjiens wel de mies breiddinkende Europeane in deen tied. Vaanaof dit memint oontstoond evels 'n aander oontwikkeling, die later de aonleijing zou zien veur e groet perbleem op Cyprus. Op 't gans eiland begós ziech laankzaam mer zeker Turkse bevolking te nestele. Op 't begin vaan de [[negentienden iew]] waore de Turke in 't uterste noorde vaan 't eiland zelfs al 'n groete mierderheid. Toch leefde de Turke en Grieke nevenein, rillatief in vrei. De Turke zaoge de Grieke dèks nog ummertouw es de oersprunkeleke Cypriote en de Grieke zaoge de Turke es de redders vaan de Orthodoxe Kèrk. Zoonder hun waore ze inderdaod hoegswoersjijnlek [[katheliek]] gewore. 't Begós pas e perbeem te weure wie in [[1829]] [[Griekeland]] oonaofhenkelek woort. De relatie tösse Cyprus en Griekeland waor in de aofgelaope iew, veural door 't opkommend Hellinistisch Nationalisme (alle Griekssprekende gebeeje in Europa vereinegd), hendeg sterk gewore. De Turke waore es de doed tot Cyprus noe oonaofhenkelek wilde weure, umtot Griekeland had beweze tot Ottomaone neet nudeg waore veur 'n behouw vaan de Grieks-Orthodoxe Kèrk.
 
Daarbij voegden zich in de periode na 1974 ongeveer 200.000 immigranten van het Turkse vasteland, die door de Republiek Cyprus als illegalen worden beschouwd. Hiertegen wordt door de Turks-Cyprioten stelling genomen met de redenering dat de 40.000 [[Pontische Grieken]] uit [[Rusland]], 20.000 [[Libanese burgeroorlog|Libanese vluchtelingen]] en Griekse soldaten die na 1974 de Cypriotische nationaliteit kregen net zo goed immigranten zijn en het probleem van de immigratie daarmee niet een puur Turkse aangelegenheid is.<ref name=Hurriyet>[http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=migration-row-has-two-sides-turkish-cypriots-say-2009-08-03] Migration row has two sides, Turkish Cypriots say (Hurriyet Daily News, Augustus 3, 2009)</ref> Hiermee is het ideaal van ''taksim'' in feite bereikt, met hulp van de Grieks-Cyprioten (wat ironisch is, gezien de huidige wens van de Turks-Cyprioten tot hereniging en de wil van de Grieks-Cyprioten tot deling). In 1983 riepen de Turks-Cyprioten tenslotte eenzijdig de, uiteindelijk enkel door Turkije erkende, ''Turkse Republiek van Noord-Cyprus'' uit. In feite erkenden ook Bangladesh en Pakistan al heel snel de Turkse Republiek van Noord-Cyprus, maar onder druk van vooral de Verenigde Staten moesten ze hun erkenning weer intrekken.
== Modern historie vaan Cyprus ==
=== Verval vaan 't Ottomaons Riek ===
[[Plaetje:Paralimni Collage.jpg|200px|thumb|left|Paralimni; de stad boe de beröchde, gelieknaomege beweging waor oontstande in de 19e iew]]
Vaan [[1570]] tot [[1878]] maakde Cyprus deil oet vaan 't [[Ottomaons Riek]], zoewie ierder gezach. In [[1878]] naom evels 't [[Vereineg Keuninkriek]], es gevolg vaan 't Verdraag vaan Cyprus, 't eiland gans en al euver es e protectoraat umtot 't Ottomaons Riek de Britse mach in ruil veur hunne steun in de Russisch-Turksen oorlog had verliend euver 't eiland. Allewel tot in de euvereinkoms neet de [[Suezkanaal|Suezkenaar]] vaan [[Egypte]] woort geneump, oonderhandelde de Britse mech in Cyprus ouch in häör eige belaank dao-in. D'n ierste Britsen Hoege Commissaris waor zjeneraol-mazjoor [[Garnet Wolseley Joseph]] ([[1833]] tot [[1913]]). De ierste Britse euverhiersing woort verwelkomp door de Grieks-Cypriote, die haopde op welvaart, democratie en nationaol bevrijing. De Brite lagte evels zwoer belastinge op hun in ruil veur de hoeg betaolinge die ze móste doen aon d'n Ottomaonse sultan. 't Gaof väöl lui die rechte op deilnaome aon de regering vaan 't eiland aonvroge. Evels claimde d'n Hoge Commissaris en [[Londe]] alle mach. Inkel jaore later woort 't systeem hervörmp, 'n aontal leje vaan de Wètgevende Raod woorte woersjijnelek gekoze door de Cypriote, daodwèrkelek waor hunnen deilnaome meh zier bepèrk. Veur de Britte gaof 't op 't eilaand twie groete oetdaginge. De ierste waor de wuns vaan 'n deil vaan de bevolking vaan 'n vereineging mèt Griekelaand. Dees beweging woort de ''Paralimni'' genump en waor hendeg populair gewore oonder de Griekstaolege Cypriote. 't Idee tot gans Griekstaoleg Europa same mós weure gebrach bestoont al e paar iewe, evels bewees Griekelaand noe, wat ou'nog (boete Cyprus) alle Griekstaolege eilendjes veur de Turkse kös wis te vereuvere, tot 'n oonaofhenkelek en vereineg Griekstaoleg land, oonder de naom Griekeland (wie kin 't ouch aanders), meugelek waor. E deil vaan de Cypriote, 't Griekstaoleg deil, wouw ouch deil daovaan oetmake. Boe ze neet aon hadde gedach is tot oongeveer tösse de 20 en 25 percint vaan 't eiland op dat memint al [[Turks|Turkstaoleg]] waor. 't Twiede perbleem betrof däörum ouch 't resulterend perbleem vaan 't hawwe vaan de twie etnische gemeinsjappe in e harmonieus evewiech, wie de Turks-Cypriote begóste te zègke tot de Parlimni 'nen argressieven oproop waor um de Turkstaolege oet te reuje. Zie hadde daan nog liever de zoegenaomde ''Taksim'': 'n twietaoleg land, zoewie [[Belsj]].
 
=== Toetreding tot de Europese Unie ===
[[Plaetje:Troops of the Eight nations alliance 1900.jpg|right|thumb|260px|'n Gróp seldaote oet de Ierste Wereldoorlog, vaan links nao rechs (en groet nao klein): 'ne Brit (Ingelsmaan), 'nen Amerikaon, 'nen Australiër, 'ne Britsen Indiër, 'ne Pruus, 'ne Fransoos, 'nen Oesteriek-Hóngaar, 'nen Iteliaon en 'ne Japanner]]
Het toetredingsproces van Cyprus tot de [[Europese Unie]] begon op 3 juli 1990. Op die dag diende Cyprus de aanvraag voor het EU-lidmaatschap in en claimde dat te doen voor het gehele [[eiland]]. De Turks-Cyprioten echter zeggen dat het Grieks-Cypriotische bestuur niet het Turkse gedeelte vertegenwoordigt. Desondanks erkent de Europese Unie sinds dat moment deze claim en dus de legitimiteit van de Grieks-Cypriotische regering over het hele eiland. Binnen de Europese Unie was er weinig belangstelling voor Cyprus en voor het conflict op het eiland; tevens ontbrak daar kennis over. Men hield zich vlak na het einde van de communistische regimes in Oost-Europa meer bezig met de ontwikkelingen aldaar en de mogelijkheden op toetreding tot de EU van voormalige communistische landen. Dat een Cypriotische toetreding toch op de agenda kwam is te danken aan EU-lid [[Griekenland]].
Cyprus es e protectoraat indegde in [[1914]], wie 't Ottomaons Riek d'n oorlog verklaorde aon de ''Entente'', 'n gróp len boe 't Vereineg Keuninkriek ouch lid vaan waor. Op [[2 november]] woort Cyprus geannexeerd door de Britte. In d'n [[Ierste Wereldoorlog]]. 't VK had genog han nudeg aon de oorlog mie in 't noorde, boe de loupgrave waore op 't Belsj. Daorum vroog 't VK aon Griekelaand of ze Cyprus wouwe höbbe. De Cypriotische wuns leek noe toch oet te koume. Griekeland wouw evels neet. 't Waor neutraol en wouw dat ouch gere zoe hawwe. 'n Akkäördsje mèt 't VK beteikende in praktiek lid weure vaan de Entente en daomèt de oorlog verklaore mèt naoberlen [[Bulgarije]] en [[Turkije]]. Cyprus bleef verbaos achter. Nao de Britse vraog te höbbe gehuurd of Cyprus daan neet gewoen gaans en al oonaofhenkelek woj weure, antwoordde de Cypriote ouch nein. Zoonder e land dat Cyprus besjermp, laog 't, op 't Belsj nao, mesjiens wel op de mies gevierleke plaots vaan Europa. Ganse oonaofhenkelekheid zaw d'n doed meine veur Cyprus.
 
Het Cyprus-conflict was en is namelijk een van de belangrijkste onderdelen van de Griekse buitenlandse [[politiek]]. Griekenland gaf op dat moment onomwonden steun aan de Grieks-Cypriotische regering. In het begin van de jaren negentig zag men in Griekenland de Turken als aartsrivaal. Een toetreding van Cyprus tot de EU was vanuit Athene vooral wenselijk, omdat deze het conflict op het eiland zou kunnen oplossen in het voordeel van de Grieks-Cyprioten. Griekenland en de Grieks-Cypriotische regering hebben aldus tezamen de Cypriotische toelating op de agenda gezet. Griekenland legde een link met de wens van de EU om tot een uitbreiding met Oost-Europese landen te komen; men maakte aan de EU duidelijk een uitbreiding naar het oosten te [[veto]]ën indien Cyprus niet op de agenda zou komen.
Nao d'n Ierste Wereldoorlog, goof 't al snel, in de periood [[1921]] bis [[1922]], 'n nui oorlog: de Grieks-Turksem oorlog, meh die meistens bekind steit es de Turksen Oonaofhenklekheidsoorlog. 't Goof vaan alles in de regio [[Balkan (sjiereiland)|Balkan]] - [[Turkije]] - [[Cyprus]]. Aon de eine kant wouw de sultan vaan 't Ottomaons Riek Griekeland weer debij höbbe, daodoor góng 't d'r in [[Epirus]] al snel hel aon touw. Al gaw woort dudelek veur de sultan tot Griekeland noets mie Ottomaons zouw weure. 't Góng häöm veur Griekeland d'r daan noe um twie aander dinger: de grens tösse Griekeland en 't Ottomaons Riek westeleker plaotse, in eder geval ummertouw in 't veurdeil vaan 't Ottomaons Riek, en daoneve Griekeland eve helder make wee hei de baos is. Neet allein in [[Epirus]] ('t stökske vastelaand tösse Griekeland en Turkije) woort hel gevochte; ouch in de [[Ionische Eilen]] (boevaan de meiste vaan dees Griekse eilen pal neve de Turkse kös ligke). 't Haolde niks oet. Allewel tot väöl Grieke dao doed gónge, waor hun verdeijeging good. Daoneve moot neet vergete weure tot de sultan e nui perbleem had, örges aanders in 't land: deep in [[Anatolië]], roontelum de stad [[Ankara]] (toen veural e handelsstedje, later de hoofstad vaan 't land). Hei begos [[Atatürk]] ziech lui mèt te numme in de oonaofhenkelekheidsoptoch vaan de Turkse Rippubliek. 't Volk in Centraol-Anatolië wouw niks mie te make höbbe mèt dee sultan. In 't begin woort dees beweging neet zoe serieus genomme, meh al gauw (binne e paar maond) waor gaans Turkije plat, inclusief [[Istanbul]] dat tot 't ind sultangeriech leek te zien. Boete d'n oorlog mèt Griekeland en de börgeroorlog in Anatolië, goof 't nog ein dink: de poging vaan 't Ottomaons Riek um Cyprus te vereuvere, of op ze mins 't noorde daovaan. Mèt 't Verdraag vaan Lausane kaom 'n ind aon de korte meh helle oorlog tösse, in prinsiep, vief len: Griekeland, Cyprus, 't Ottomaons Riek, 't Vereineg Keuninkriek en de nui Turkse Rippubliek. De groete verlezer waor 't Ottomaons Riek dat sindsdeen nimmie besteit. Turkije woort 'n [[rippubliek]] en kraog de grenze die 't nog ummertouw heet. Griekeland bleef ouch in zien aw vörm bestaon. Cyprus woort in [[1925]], volges de Britte oet veilegheid meh in praktiek door de nui kopereconomie, Britse kroenkolonie.
 
Vanaf de [[Criteria van Kopenhagen|Europese Raad van Kopenhagen]] in juni 1993 waren er duidelijke criteria voor Cyprus en andere landen en ging er aldus een nieuwe fase van het toetredingsproces van start. In dezelfde maand besprak de [[Europese Commissie]] de aanvraag van Cyprus en kwam tot een voorwaardelijke instemming van de toetreding. Cyprus zou pas kunnen toetreden indien het conflict op het eiland beëindigd zou worden, want de Europese Unie had geen zin een conflicthaard in huis te halen.
=== De nui Rippebliek en 't begin vaan de Enosis ===
[[Plaetje:Sir Richmond Palmer.jpg|thumb|left|230px|D'n Hier Richmond Palmer, in 1921]]
[[Plaetje:Gaydzak_1931.jpg|thumb|right|200px|Cypriotisch vootbalèlftal vaan 1931, boevaan de drei rechsbove en de eine linksoonder Turks-Cypriotisch zien]]
Door 't gevolg vaan 't [[Verdraag vaan Lausanne]], boe 't de Internationaol erkènning vaan de nui Turkse Rippebliek goof, woort de Britse soevereiniteit euver Cyprus mètein door de Cypriotische regiering erkind, umtot ze neet allein zomin meugelek in verband gelag wouwe wore mèt 't Ottemaons Riek, meh ouch neet mie wouwe mètdoen aon de indeloes oorloge roontelum 't oostelek deil vaan de [[Middellandse Zie]]. Eilen in de [[Egeïsche Zie]] en de [[Ionische Eilen]] hoorte oondertösse nimmie bij Törkije, meh bij [[Griekeland]]. Dit waore gevolge vaan 'n opkoumende politieke beweging, genaomp de [[enosis]], die bekind steit es 'n idiaol (hendeg beïnvloojd door 't modern [[Grieks-Orthodoxie]]) um gans Griekstaoleg Europa te vereinege in ei land. Dat waor zoe good es gelök. Merkweerdeg genog leet Turkije mètein, nao 't opriechte vaan de Rippubliek, alle Griekse eilen goon; zelfs de eilen die nog geine kilometer vaan de Turkse kös aofligke. Dees eilen zien daodoor gemekelek te verdedege vaanoet Turkije en zelfs gemekelek te 'verturkse'. Toch wouw Turkije gein inkel risico numme. 't Einegs Griekstaoleg plekske dat evels neet Grieks woort waor Cyprus. Toch leefde ouch hei de enosis op. De periood tösse [[oktober]] [[1931]] en oktober [[1940]] woorte lestege jaore veur Cyprus, mèt hevege Cypriotische enosis-relle, mèt naome roontelum [[Nicosia]]. 't Huugdepunt vaan die relle veel in 1931, en liekent ouch 't begin te zien gewees vaan de nege-jaor lange relle, mèt d'n aovend tot 't Britse ''Government House'' in vlamme opgeit. De Gouverneur vaan deen tied, [[Richmond Palmer]], waor zier impopulair oonder de Cypriote en stoond bekind um zien oonderdrökkende maotregele, boeoonder 't bepèrke op 't behier en de wèrking vaan Griekstaolege sjaole en verbod op vakboonde en vereiniginge van n'importe wat veur soort. 't Bewind vaan dit regime woort door de Cypriote spóttend ''Palmerokratía'' genump, vernump nao Palmer zelf, dee d'r op duide tot Cyprus toch ech 'nen [[democratie]] waor (demokratía), dewijl 't in feite 'n dictatuur waor. Door -kratía achter Palmer te zitte, gove de Cypriote aon tot Palmer 'n eige polletiek bewind had; in eder geval gein democratie. Opvallend is tot 't pas 'n ind vaan de relle gaof in 't begin vaan de [[Twiede Wereldoorlog]], wie de Cypriote in Britse deens moste vechte in oonder aandere (nota bene) Griekeland, um de [[Duutsland|Pruusje]] te verjage.
 
De Europese Raad van Helsinki (december 1999) was een nieuwe mijlpaal in de toetreding van Cyprus tot de Europese Unie. Enerzijds werd nog steeds benadrukt dat de EU belang hecht aan een oplossing van het conflict, maar anderzijds staat sindsdien het ontbreken van een oplossing de toetreding van Cyprus niet langer in de weg. De Grieks-Cyprioten hadden toen hun zin gekregen: een toetreding zonder oplossing van het conflict is bij voorbaat goedgekeurd; men kon vanaf toen, met rugdekking van de EU, harde eisen stellen aan de Turks-Cyprioten. De EU kon weinig meer dan rugdekking bieden, omdat de Grieks-Cyprioten met het Helsinki-akkoord een belangrijke troef in handen hebben: wanneer de EU een verenigd Cyprus binnen de EU wil, moeten de Grieks-Cyprioten daarmee instemmen en moet dus aan hun wensen worden voldaan. Op datzelfde moment werd de Turks-Cypriotische gemeenschap uitgenodigd om aan de toetredingsonderhandelingen deel te nemen, maar enkel als onderdeel van de Grieks-Cypriotische regeringsdelegatie. Dit wordt door wetenschappers die onderzoek doen op dit terrein gezien als een duidelijk signaal dat de Europese Unie de conflictanalyse van de Grieks-Cyprioten had overgenomen. Men deelde de Grieks-Cypriotische visie dat Turkije een belemmering vormt voor een duurzame vrede: als Turkije echt zou willen, zo dacht men, zou het de Turks-Cyprioten tot een akkoord dwingen. Als gevolg daarvan stelde de EU aan Turkije de eis dat een oplossing van het Cypriotische conflict een voorwaarde zou zijn voor een Turkse toetreding.
=== De Opbleuj vaan de Enosis ===
[[Plaetje:Hurricane 213 Sqn RAF over Cyprus c1941.jpg|right|300px|thumb|Brits vleegmesjien euver Cyprus in de Twiede Wereldoorlog, roontelum 1941]]
Keuning [[Paul d'n Ierste vaan Griekeland]] verklaorde neet laank nao de Twiede Wereldoorlog, in [[1948]], tot Griekeland 'n vereineging mèt Cyprus wunsde: 'n [[Enosis]] dus. De Orthodoxe Kèrk vaan Cyprus, die ummertouw de groetse invlood heet gehad op de populariteit vaan de Enosis in Cyprus, reageerde metein mèt e referendum boe-in ze meinde tot 97 percint vaan de Grieks-Cypriote veur de Enosis waor. De [[VN]] erkós 't referendum es ierste, nog gein week naotot 't referendum waor gepresenteerd aon de nog ummertouw regerende Britte op 't eiland. De Britte hadde zjus [[Pakistan]] en [[India]] mèt leeg hen verlaote en zaoge noe tot 't e zelfde dekolonisatieperbleem goof op Cyprus. 't Veroerzaakde mètein e groet Europees perbleem. [[Londe]] wouw naomelek niks vaan de Enosis weite en stèlde e tienjaoreg pergram vaan sociaol en ikkenomische oontwikkeling veur, dat mètein woort aofgeweze door de Cypriote. 't Perbleem woort allein mer groeter wie Griekeland en Turkije allebei lid woorte vaan de VN in [[1952]]. Turkije waor doedsbang tot, wienie Cyprus in de hen vaan de Grieke veel, de Turks-Cypriote niks mie te zègke zouwe höbbe. Obbenuits goof 't weer greujende spanning tösse dees twie len, mèt Cyprus in de midde. Meh al snel zaog me tot de Cypriote, de Turkse zoe good wie de Griekse, mie bezeg waore mèt 't gedeild perbleem: de Britte. Zoe luide 't motto op dat momint op 't eilaand: Nog liever leve veer (Turkse en Griekse Cypriote) same, es tot v'r nog langer oonder 't mök vaan de Britte motte leve. 't Waor dudelek. Zoewie in de res vaan de wereld, begós ouch in dees Britse kolonie opstande te oontstoon en 't zaw neet laank mie däöre tot Cyprus oonaofhaankelek woort.
 
Er zijn ook stemmen die beweren dat Cyprus in principe geen lid van de Europese Unie had mogen worden vóórdat Griekenland, Turkije en Groot-Brittannië gezamenlijk ingestemd hadden; dit op grond van de garantieovereenkomsten. Deze bewering is echter nog niet bevestigd door rechtskundigen.
=== Cypriotische Oonaofhaankelekheid ===
In [[1959]] waor 't daan zoewied: Cyprus woort oonaofhaankelek, evels woort dao 'ne groete ''mer'' achter gezèt bij 't Cypriotisch verdraag dat in [[oktober]] [[1959]] in 't [[Zwitserland|Zwitsers]] [[Zürich]] woort geslote tösse 't Vereineg Keuninkriek, Griekeland en Turkije. Dees drei len wouwe naomelek allemaol hun mach (blieve) höbbe in 't laand. 't VK es kroenkolonie, Griekeland in de sfeer vaan de enosis en Turkije had zien radars op 't noorde gezat, dat veural door Turks-Cypriote woort bevolk. In 't verdraag stoond tot Cyprus neutraol mos blieve en dus geine vaan hun kante maag keze. Zouw dit wel gebäöre, daan zouw edert vaan de drei len 't rech op interventie höbbe. De vörm en maot vaan interventie woort evels neet good besjreve in 't verdraag, boedoor tot d'n daag vaan vaandaog me kin discutere of Turkije good draon deed later, in [[1974]], 't noorde binne te valle.
 
[[Rauf Denktash|Denktash]] verraste in april 2003 vriend en vijand door een aantal reisbeperkingen op te heffen, waardoor voor het eerst sinds 1974 Grieken en Turken elkaars landsdelen konden bezoeken. Er werd afgesproken dat indien de regeringen er onderling niet uit zouden komen, Annan zijn [[Annan Plan|plan]] zou voorleggen aan de bevolkingen van Turks- en Grieks-Cyprus en dit gebeurde dan ook. Wanneer beide bevolkingsgroepen hadden ingestemd, zou Cyprus een [[bondsstaat|federale staat]] worden die tot de EU zou toetreden. Op 24 april 2004, kort voor de Cypriotische toetreding tot de EU, stemden de Turks-Cyprioten vóór het plan en de Grieks-Cyprioten (met instemming van hun regering) tegen.
't Doel waor um vaan Cyprus 'n soort Mediterraons [[Belsj]] te make. De groondwèt bepaolde tot vaanaof [[16 augustus]] [[1960]] ein vaan de twie leiders (ofwel de prizzedent, ofwel de viceprizzedent) Grieks-Cypriotisch mós zien en d'n aander Turks-Cypriotisch. Allewel de Turks-Cypriote mer oet achtien percint vaan bevolking bestoont op dat memint, woort dit deil vaan 't volk gereprizzenteerd door daarteg percint vaan de parlemintszetels, daarteg percint vaan de ambteleke functies, veerteg percint vaan de pelitiemach en in bepaolde belaankrieke oonderwerpe, wie keeswèt en belestingwètgeving zelfs viefteg percint vaan de stumme in de hen heet, boedoor ze dus e soort vetorech hadde. In de plaotse boe ein vaan de twie gróppe mier es vief percint vaan de bevolking besloog mós 'ne vice-börgemeister koume mèt 'nen aanderen achtergroond es de börgemeister. (Beveurbeeld: Es de börgemeister vaan Nicosia Grieks-Cypriotisch waor, daan moos de vice-börgemeister Turks-Cypriotisch zien, en aandersum).
 
Aangezien Cyprus volgens de Europese Unie aan alle vereisten [[Criteria van Kopenhagen|Kopenhagen-criteria]] voldeed en een oplossing voor het conflict niet noodzakelijk zou zijn, kon Cyprus in mei 2004 toetreden.
In praktiek bleek dit systeem evels neet te wèrke. Al hendeg snel goof 't perbleme bij 't vervölle vaan plaotse in de ambtenaorij, 't leger en de pelitie en de organisatie vaan de gesjeije gemeintebesture, die neet vaan de groond kaom. Ouch gebruukde de Törks-Cypriote hun veto um belaankrieke belastingwetgeving te blokkere. 't Bestuur kaom tot stilstand, boedoor de president besloot um in [[1963]] 'n aontal wijzeginge in de groondwèt veur te stèlle, die d'n invlood vaan de Turks-Cypriote zouw vermindere. Heidoor oontstoont ´n oetbarsting vaan geweld op Cyprus. De Britte boje hun hölp aon um vrei te make tösse de twie partije. Ze woorte nog datzelfde jaor nao binne gebrach en maakde 'n sjijing tösse de Törks- en Grieks-Cypriotische bevolking. Dit waor 't ierse teike vaan de 'greun lijn', die 't noorde en zuie vaan mekaar zouw gaon sjije. 't [[Kolonelsregime]] in Griekeland naom de mach euver en 't land góng vaan 'n democratie nao 't fascisme. 't Goof väöl aonhengers vaan dit regime op Cyprus. Al gaw vele doezende Grieks-Cypriotische fasciste Turkstaolege dörpkes in 't zuie aon. Nao mierdere staotsgrepe oontstoont in [[1974]] indelek de Cypriotische Rippebliek. Hoonderdoezende Turkstaolege Cypriote vlöchde nao Turkije en Noord-Cyprus umtot ze es illegaol besjojd woorte. In [[1984]] verklaorde de Noord-Cypriote ziechzelf oonaofhenkelek. Tot allewijl weurt [[Noord-Cyprus]] nog ummertouw allein door Törkije erkind.
 
De [[Verenigde Naties|VN]] en de EU waren teleurgesteld dat Cyprus niet als een herenigd eiland zou toetreden en gaven de Grieks-Cypriotische nee-stemmers hiervan de schuld. Vanaf het [[Volksraadpleging|referendum]] verhardde de houding van de EU ten opzichte van Cyprus zich: de EU heeft de TRNC gelijk na het referendum 259 miljoen euro toegezegd (een impliciete erkenning van die regering), Turks-Cypriotische politici bezoeken Europese leiders, er gaat op Turks-Cyprus gevlogen worden vanuit de EU en er wordt serieus gesproken over het opheffen van het embargo. Maar de Grieks-Cyprioten lijken er niet mee te zitten: zij hebben een zeer sterke positie in de onderhandelingen over een Turkse toetreding tot de Europese Unie; met een vetorecht kunnen zij deze toetreding tegenhouden. Inmiddels is begonnen met onderhandelingen over toetreding van Turkije tot de Europese Unie, en heeft Grieks-Cyprus alsnog geen veto uitgesproken. Wat voor bijdrage dat overigens zou hebben voor de oplossing van het conflict is een ander aspect.
== Cyprus en de EU ==
Wie Cyprus in [[1990]] volweerdeg lidmaotsjap aonvroog bij de [[EU]] veroerzaakde dat 'ne störm in de Turks-Cypriotische gemeinsjap, die zagte tot Cyprus ziech allein mer vaanoet 't zuie presenteerde in [[Brussel]] en dat 'n aonvraog veur lidmaotsjap allein mer wunselek waor es Noord-Cyprus toustumming zouw geve en politieken invlood zouw höbbe op de touwnaodering. Vaan dit alles waor niks 't geval. Nao aonleiing vaan de in [[december]] [[1997]] beginnende oetbreiing vaan de EU, besloot de top vaan de Unie te beginne mèt serieus Cypriotische touwtreijingsoonderhandelinge. Die begóste op [[31 miert]], in 't jaor [[1998]]. Cyprus traoj touw tos de Europese Unie op [[1 mei]] [[2004]] en nóm later ouch de [[euro]] aon. In 't ein en aander moos Cyprus nog väöl opgeve um lid te weure. Zoe waor Cyprus e bekind belastingparadies tot in d'n [[einentwintigsten iew]]. Daonao mooste ze e 'mie Europees' systeem euvernumme. De rei boerum Cyprus, tot edereine zien verassing, zoe gaw 'nen EU-staot woort waor de groete steun vaanoet Griekeland. [[Athene]] dreigde mèt 'n vetostum tege de koumende oetbreijing nao 't veurmaoleg Oosblok es Cyprus geinen EU-staot kós zien. Neet allein de vete tösse 't noorde en zuie waor 'n oonderwerp vaan discussie in de EU, ouch umtot 't sumpel-eweg door de meiste geografe neet weurt gezeen es e land op zuver Europees groondgebeed. De EU heet in [[2006]] e referendum, zoewel in 't zuie wie 't noorde, gehawwe mèt de vraog of Cyprus weer 'n federaole staot zaw mote weure. 't Waor e novum tot 'n entiteit wie de EU zake deeg mèt de neet-erkinde Turkse Rippubliek Cyprus. 't Noorde stumde mèt groete mierderheid (76 percint) veur 'ne federaole staot, dewijl 't zuie mèt mierderheid (61 percint) tege 'n federaole staot koos. Sinds kort gief 't evels wel veur de ierste kier weer 'n opening in de moer tösse 't zuie en noorde, boedoor me veur de ierste kier in mier es daarteg jaor weer mètein kos communicere.
 
In juni 2006 zette de EU Turkije onder druk om zijn lucht- en waterwegen open te stellen voor Cypriotisch vliegtuigen en schepen. Maar Ankara vindt dat onaanvaardbaar zolang de EU Turks-Cyprus niet erkent. [[Recep Tayyip Erdoğan|Premier Erdogan]] van Turkije kreeg in eigen land bijval voor zijn opvatting dat Turkije niet deelneemt aan EU-toetredingsonderhandelingen zolang de EU Turks-Cyprus niet erkent. Daarmee drukte hij uit dat voor Turkije de kwestie-Cyprus nog steeds van het allerhoogste (Turks-)nationale belang is.
== Crisis en situatie vaan noe op Cyprus==
Sinds de Europese sjöldecrisis vaan [[2009]] geit 't financieel slech mèt Cyprus. Laank leek 't mèt Cyprus laank neet zoe slech te gaon wie mèt [[Spaanje]], laot stoon [[Griekeland]]. Evels begoof Cyprus ziech obbenuits in 'n deeptepönt in [[2011]]. Verwach weurt tot Cyprus ziech sneller zal herstèlle es de groetere mediterraonse len. Laankzaam begint de ikkenemie op Cyprus weer d'r bove op te komme, al is de wèrkeloesheid nog ummertouw hoeg, veural bij joongere.
 
In 2013 kreeg Cyprus te maken met een uitgebreide [[bankencrisis]], die spaarders trof en zowel de landelijke als de EU-politiek hevig beroerde.
Zjus wie [[Malta]] is Cyprus 'n oontmoetingsplaots gewees vaan [[Europa]] en [[Arabisch|Arabië]]. Evels heet Cyprus, in tegestèlling tot Malta, gein gemingde cultuur vaan twie groete cultuurbrónne, meh is 't ierder 'n kloof gewore. Nog ummertouw heet Cyprus groete perbleme de Europese en islamitische wereld (specifiek Grieks en Turks) te vereinege. Neet allein de economische perbleme lieke groeter te weure, ouch de politieke perbleme tösse 't noorde en zuie stoon op spanning en de cultureel einheid vaan 't eilaand liekent nog wijer weg te zien es 't oets is gewees.
 
==Brónne Voetnoten ==
{{Appendix|2=
* ''[[:en:Kingdom of Cyprus|Kingdom of Cyprus]]'', Ingelstaolege Wikipedia (Hoofstök: Keuninkriek Cyprus)
* Theo van den Hoogen: 'De uitbreiding van de Europese Unie: Turkije en de kwestie-Cyprus', in: B. Bomert, Th. van den Hoogen en R.A. Wessel: ''Jaarboek Vrede en veiligheid 2003. Internationale veiligheidsvraagstukken en het Nederlands perspectief'', Centrum voor Internationaal Conflictanalyse en -Management, Nijmegen, 2003 (hardcover).
* ''[[:de:Osmanisches Reich|Osmanisches Reich]]'', Duitstaolege Wikipedia (Hoofstök: De Ottomaonse Euverhiersing)
* ''Zyperns Europäische Option'' - Andreas Klute, Westfälischen Wilhelms-Universität, Münster, 2000 (hardcover).
* ''[[:de:Geschichte Zyperns seit der Kolonialzeit|Geschichte Zyperns seit der Kolonialzeit]]'', Duitstaolege Wikipedia ('t Ierste deil vaan Hoofstök: Modern Historie vaan Cyprus)
* ''De Europese Unie en Cyprus: een rationeel verbond?'' - E. van der Neut, Nijmegen, 2004.
* ''[[:en:Modern history of Cyprus|Modern History of Cyprus]]'', Ingelstaolege Wikipedia ('t Twiede deil vaan Hoofstök: Modern Historie vaan Cyprus)
* C.A. Klok: Afrodite en Europa. Een beknopte geschiedenis van Cyprus, van de prehistorie tot heden. Utrecht 2005.
* ''[[:nl:Geschiedenis van Cyprus#Onafhankelijkheid en deling|Geschiedenis van Cyprus: onafhankelijkheid en deling]]'', Neerlandstaolege Wikipedia (Hoofstökke: "Cypriotische Indiependèntie" en "Deiling vaan 't Eiland")
----
{{References}}
}}
{{Commonscat|History of Cyprus}}
 
[[categorieCategorie:Geschiedenis van Cyprus| ]]
[[categorie:historie van Europa|Cyprus]]
 
[[sr:Кипар (провинција)]]
[[tr:Kıbrıs Cumhuriyeti#Tarih]]
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Historie_va_Cyprus"