Relizjie: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
De ierste vraog beantwoord |
De twiede vraog, Wie mót me leve, beantwoord |
||
Tekslien 55:
Um de ierste vraog te beantwoorde, mót me weite tot 't innegste boe relizjie 't euverins zien op groond vaan dees vraog, is tot 't 'n reij gief boeveur me op eerd is. Eder relizjie opziech nuujd lui um mèt te doen un häör spiritueel reis. Die reis is ein vaan de groetse dinger die relizjie kinne aonbeije en de vörm d'rvaan versjilt groet per relizjie, evels allemaol mèt dezelfde boodsjap: me is hei veur 'n reij en mèt 'n buut. Oet force vaan de christene beveurbeeld, betaomp eus reis en de reij boerum v'r op eerd zien oet 't vinde vaan de verlossing vaan de zun en 'n iewegdäörend leve in d'n hiemel. 't Christendom heet volges weitesjappers dit idee vaan d'n hiemel of 't paradies opgepik oet 't [[zoroastrisme]], 'n aw [[Perzië|Perzisch]] relizjie. De zoroastristische roots zien ouch trök te vinde in de islam. Mohammedaone geluive naomelek tot de reis de meneer boe-op me de leefhöbbende euvergaaf aon de wil vaan God bewies, zoewie die weurt oonderweze door de profeet Mohammed, zoetot me, naotot me beoerdeild is op d'n Daag vaan 't Oerdeil, de brögk euversteek dee nao de gare vaan 't Paradies leijt.
De hindoes dinke evels weer get gans aanders: me is op eerd um 'n spiritueel zeuktoch te make, zoetot me bevried kin weure oet de krinkloup vaan 't ummertouw weer gebore weure en op die meneer kine oontsnappe aon de tiejlekheid vaan 't minslek leve. Op groond vaan de Boedhiste reis me weg vaan 't lieje nao 'ne staot vaan zien boe-in me bis woere wiesheid en verleechting is gekoume.
De jäö make 'n reis die 'n meneer is um hun leefde veur God te toene door zien geboje in de praktiek te bringe; dees veraandere en redde neet allein de jäö meh ouch de wereld.
De versjillende relizjie höbbe eder hun eige visie roontelum de spirituele reis, versjillende ideeje euver 't goddeleke en versjillende meininge euver de wereld, mèt naome es 't um de vraog wie me mót leve geit. Wienie 't evels geit euver 't liere vaan mètdoog, 't vereurdeile vaan moord en klaije, 't bevördere vaan leefdaojegheid veur de erme, en gooj dinger doen op 't algemein en 't vereurdeile vaan oonrech dat aander weurt aongedaon, lieke ze gans en al op mekaar. De idee vaan de universele geldegheid vaan moreel wètte weurt de natuurwèt genömp, en heet 'ne groete rol gespäöld in inkele christeleke en joedse tredisies en theorieje vaan oonder aandere [[Thomas vaan Aquino]] en [[Maimonides]]. Versjillende relizjie kinne 'n variant vaan de gawwe reigel: ''Benaojer aander lui zoewies diech wils tot ze diech benaojere''. 'n Aontal relizjie, boeoonder 't jäödom, geve 'n positief benaojering, zoewie dee ierder is gecititeerd. Aander relizjie, wie 't christendom en de islam, geve 'n negatief formeliering vaan dit ethisch inziech: ''Wat geer neet wil wat uuch gebäört, dooch dat ouch 'nen aander neet''. De gawwe reigel rappeleert lui d'r aon tot me 'n leefhöbbend relatie vol mètdoog mèt iemes kin opbouwe wienie me zien geriechheid op ziechzelf en zien tröktrèkke op ziechzelf kin euverstijge; wat us pijn deit, deit aander pijn. Wat 'n heilzaom wirking heet in us, genees ouch aander. Moraliteit begint daomèt mèt dees gedeilde "heilege woerheid".
Veur de Abrahamse relizjie gief 't de idee vaan de heilegheid vaan 't leve due geworteld is in eine God dee gans en al 't leve heet gesjaope en al 't leve get vaan Zien heilegheid heet gegeve. Dees heilegheid kin versiedene niveaus in de relizjie vaan Abraham. Alleriers zien de dinger op dees wereld 'n bepaolde mate vaan respec versjöldeg umtot God ze gesjaope heet. Daoneve zien de levende wezes op eerd zoewel door God gesjaope wie gezegend um ziech veurt te plante en de soert in stand te hawwe. Te slot zien alle lui gesjaope, gezegend en gemaak nao 't beel vaan God. In Abrahamse relizjie is 't leve heileg umtot God 't gesjaope heet en heet me neet 't rech um 'n ind te make aon dat wat God gesjaope heet. Wel is 't zoe tot de minsheid bove aon de lèdder vaan heilegheid steit.
In oesterse relizjie weurt de heilegheid vaan 't leve breijer touwgepas. In beveurbeeld 't boeddhisme, hindoeïsme en aander relizjie gief 't heilegheid in 't leve umtot me geluif tot 't goddeleke aonwezeg is in al levend dinger. Stèrker nog, väöl oesterse relizjie liere vegetarisme es de meneer um de ethische weerd vaan [[ahisma]] te oondersteune, wat wil zègke: 't aofzeen vaan geweld contra al levend wezes. In oesterse relizjie kump ierbeid veur 't leve veurt oet de idee dee [[karma]] heet. Karma is 't geluif dat me krijg wat me geef. Wienie me dös e gewelddaojeg leve leidt, zal me te lieje höbbe van geweld, in dit leve, daan wel in de leve die me leijt nao de wijergeboorte. 't Leve mot gerespektierd en besjermp weure, umtot 't respektiere vaan 't leve 'n deil is vaan 't leije vaan e verleech, neet-gewelddaojeg bestande.
Me kin ziech aofvraoge boeveur 't, es relizjie in hun algemeinheid de heilegheid vaan 't leve liere, zoeväöl geweld gief op dees wereld (en goof). 'n Antwoord is tot lui neet perfek zien. Relizjie beije 't riechsnoer en de kaojer um e good leve te leije, oetindelek zien lui zelf evels verantweurdelek veur wat ze doen.
Alle relizjie liere tot wat de lui gegeve weurt in hun leve mot weure gedeild mèt lui die in noed zien. In oesterse relizjie is leefdaojegheid 'n meneer um e good karma te kriege. In Abrahamse relizjie kump 't gebod um get aon de erme te geve veurt oet 't geluif tot God gans en al bezit umtot Heer de wereld gesjaope heet; in feite bezitte de lui op groond vaan de Abrahamse visie niks (ouch al dinke lui mesjiens vaan wel). In plaots daovaan heet God de lui gans en al in bruiklien geve. Me wèrk hel um bepaolde dinger te kriege. Aander dinger, wie gezoondheid, intelligentie en telènte zien klaore gesjènke vaan God. Wat me heet, mót me deile, umtot leefdaojegheid de meneer is boe-op me aon God kin toene tot me kontènt is te deile wat Heer mèt de lui deilt. ''Tzedaka'' is 't [[Herbreeuws]]e (de relizjieus taol vaan de jäö) woord veur leefdaojegheid en 't vörmp e belaangriek oonderdeil vaan de geluifspraktizeringe vaan de jäö. 't Geve vaan aalmoze, ''zakaat'', vörmp ein vaan de vief zuile vaan de islam en 't is ein vaan de belaangriekste oonderdeile vaan de heilege islamitische maond [[ramadan]].
Lui neet nao hawwe die pijn doen, is väölliech de meuilekste en belangriekste lès die relizjie lui perbere te liere. De natuurlek reflex vaan lui die koed is aongedaon, is um aander lui betaold te zètte. Relizjie perbere dees neiging in toom te hawwe en lui te liere um de lui die koed doen neet nao te hawwe. In [[Europa]] kump 't cultureel idee um neet nao te hawwe vaan de Abrahamse relizjie: umtot God us eus zun heet vergeve, mótte veer aander ouch hun zun die ze tege-euver us höbbe begaange, vergeve. In 't christendom geef Jezus 't veurbeeld vaan dit vergeve door degein die häöm höbbe vermoord neet nao te hawwe. In 't jäödom is d'n heilegen daag [[Jom Kippoer]] (Limbörgs: ''Groete Verzeunsdaag'') gewied ain 't vergiffenis sjinke en vergeving vraoge aon God en aandere. In de islam is de heilege maond ramadan gewied aon leefdaojegheid eb 't vraoge en sjinke vaan vergiffenis.
Väöl relizjie geluive tot lui hun groetse potentieel es spiritueel wezes neet allein kinne verweizeleke, meh in heileg gemeinsjap mèt aander. De [[Talmud]] en de [[Masai]] in [[Afrika]] kènne e gezègkde: ''Stek geböndeld in 'n wösj zien oonbreikbaar. 'n Inkel stek kin e keend breke''. In 't jäödom is bij e formeel gebeij de aonwezegheid vaan 'n ''minjam'' veries, 'n zeumeling vaan tien volwassene, wat 't beleng vaan de gemeinsjap verstèrk. In 't theravada-boeddhisme weurt de gemeinsjap vaan monnike ''sangha'' genömp; ein vaan de belaangriekste spirituele illemènte vaan de sangha is 't samekoume veur mèdetatie en gebeij. Relizjieus orde vaan priesters en nön in 't [[katholicisme]] oonderhawwe hun gemeinsjap mèt mekaar en de kèrk door 't gebeij en ieredeensde.
Inkele relizjieuze gemeinsjappe zoondere ziechzelf aof vaan de maotsjappij. Chassidische jäö, sommege boeddhistische monnike, trappiste en aandere katholieke monnike, en mennoniete beveurbeeld keze d'rveur um e hendeg geïsolierd en strik leve te leije. Dees relizjieus gróppe zoondere ziech aof um hun levenswies te behawwe, ziech te concentriere op hun gebeijsleve en hun spiritueel gemeinsjap te besjerme tege de verlokkinge vaan de boetewereld. Neet alle relizjieuze gemeinsjappe eise zoen geïsolierd bestande. Beij types gemeinsjappe staon veur oetdaginge: geïsolierde gemeinsjappe staon veur de opgaaf um ope te staon veur wat de boetewereld te liere heet. Ope relizjieuze gemeinsjappe staon veur de oetdaging hun relizjieus identiteit te behawwe en euvere te drage. Beij opgaves zien groet. De twie wege zien hendeg versjillend, meh in beij weurt geperbeerd um lui spiritueel same te binde en wierbaar te make tege de kaw van de modern besjaoving.
====<nowiki/>====
| |||