Relizjie: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Oesterse relizjie tougevoog |
||
Tekslien 24:
=== De twie groete relizjiegróppe[[Categorie:Religies|*]] ===
Allewel 't evels väöl mie relizjie gief in de wereld, betaome de meiste intakte relizjie ziech bis ein vaan de twie groete relizjiegróppe. Die twie zien de Abrahamse relizjies (Jäödom, Christendom en Islam) en de Oesterse relizjies (Taoïsme, Confucianisme, Hindoeïsme, Boeddhisme en Shinto). Zoewel Abrahamse relizjies es Oesterse relizjies höbbe 'n gedeilde oerspronk, evels is 't verband tösse Abrahamse relizjies en Oesterse relizjies bis allewijl nog neet gevoonde.
[[Plaetje:Friedberg-Mirohorsky Emanuel Salomon - Jews Taking Snuff 015.jpg|left|thumb|'t Jäödom is de innegste groete relizjie die tribaol en ope vaan eerd is. Me kin ziech bekiere bis 't Jäödom, zjus wie bis 't christendom en de islam. Daomèt is 't 'n ope relizjie. Daoneve is me ouch 'ne joed went de mojer joedse is. Daomèt is 't ouch 'n stammerelizjie, dös tribaol.]]
==== Abrahamse relizjie ====
De Abrahamse relizjie höbbe hun naom te daanke aon hunne gedeilden ierste profeet: [[Abraham]]. Me nömp 't ouch wel de judeo-christeleke traditie, evels weurt dit allewijl door de meiste weitesjappers neet mie gebruuk door 't gemis vaan 'n islamitische term in 't woord. De relizjies höbbe hendeg väöl gemein. Zoe geluive de jäö, christene en mohammedaone alledrei tot de mins is gesjape nao 't
[[File:BiblenCh ubt.jpeg|thumb|D'n iersten Deenstaolege Biebel oet 1550. 't Nui Testemènt besteit oet de veer Evangelieje ('t leve en de lier van Jezus), de Optreijes vaan de apostele (de ierste jaore vaan 't Christendom), de Breve (advies en instructie euver wie me e leve in naovolging vaan Jezus kin leije) en de Bekindmakinge (besjrievinge vaan wie God heet ingegrepe door de iewer heer).]] eel vaan God en tot dizze God de wereld oet 't niks heet gesjape. De Abrahamiste, zoewie de aonhaangers vaan dees relizjie ouch weure genömp, geluive daoneve ouch in de vrij wèl. Dee höbbe de lui gekrege um zelf te beslete wie ze motte leve, plös 'n zeumering reigels en gebaoje die de lui de weeg leijt nao e good en heileg leve. Me geluif ouch tot God oets de wereld oet al häör eleng zal haole en universeel vreij zal stiechte. Daoveur kin 't evels 'n periood geve vaan väöl oorlog en eleng. Me geluif teslot ouch tot de lui de opdrach höbbe e Gods wil op eerd oet te veure. De tekste vaan de Abrahamiste komme veur e groet gedeilte mèt mekaar euverein. Evels mot me verstaon tot 't iers 't jäödom goof, boenao 't christendom vólgde, um teslotte daonao de islam veur 't iers te zien in de historie. Heidoor höbbe mohammedaone 't mies gemein mèt de aander relizjie en de jäö eigelek 't mins. De drei heileg beuk zien es volg: * De [[Tora]]: 't Heileg Book vaan de jäö
* De [[Biebel]]: 't Heileg Book vaan de christene
Regel 38 ⟶ 42:
* De Koran is veur 't groetse gedeilte dös gebassierd op 't christendom en 't jäödom, allein 't daarde en lètse gedeilte vaan 't Heileg Book is uniek veur de mohammedaone en kömp neet euverein mèt de euvertuiginge vaan de christene.
't Gief twie groete versjille tösse de Abrahamiste. Zoe gief 't in 't Christendom de Drei-einheid. Christene geluive ouch in einen God, zjus wie jäö en mohammedaone, evels geluive zie tot God besteit oet drei persoene: de Vaojer, de Zoon en d'n Heilege Geis. Dit bots veural mèt de mohammedaone, die geluive tot de Drei-einheid 't christelek geluif in eine God oonwoerechteg maak. 'n Aander versjil is 't zeen vaan Jezus es Messias. Mèt de mohammedaone en christene bots dit neet hendeg, 't innegste versjil dat 't hei gief is tot de christene geluive tot Jezus daodwirkelek de messias waor en de mohammedaone geluive tot Jezus zie wirk op eerd neet kos aofmake (dat heet Mohammed daan volges de mohammedaone evels wel kinne doen, iemes boe de christene weer neet in geluive). Nein, 't versjil bots hei veural mèt de jäö, die d'r in de Tora ophamere tot me nog ummertouw moot wachte op de Messias. Dee is volges de jäö dös nog gaaroet neet gekomme. Allewel de mohammedaone dös wel in Jezus geluive, dèks oonder zienen Arabische naom Isa, gief 't geine Jezus in 't jäödom. Wat daan weer hel bots tösse christendom en islam is 't geluif vaan de christene tot Jezus de zoon vaan God is, volges de Mohammedaone is 't evels oonmeugelek tot God 'ne zoon zaw kinne höbbe, aongezeen Heer geine mins is. Groetse botsing tösse de jäö en mohammedaone ligk 'm veural in de euvernömming vaan de Tora, te opziechte vaan wie de christene dat höbbe gedaon. De christene gebruuke letterlek de gansen Tora es 't Aajd Testemènt en acceptiere de jäö es de opstiechters vaan 't christendom. Heidoor is de band tösse 't jäödom en 't christendom euver 't algemein stèrker (al is de band tösse Europeane en Jäö in de historie toch dèks oonwinselek gewees). De islam heet daodoor 'n zwakere band mèt de 't jäödom umtot 't de verhaole vaan de Herbreeuwse Biebel wel acceptiert es de ierste goddeleke opebaoring, heet de islam de verhaole meh gedeiltelek euvergenomme en geïslamiziert. Daoneve besjrijf de Koran dat de Herbreeuwe oet d'n tied vaan de Tora touwkomstege Islamiete waore, dewijl ze de Jäö oet d'n tied vaan Mohammed es oonweerdeg besjrieve. Evels besjrijf de Koran wel tot de bande tösse christene en jäö mot weure vasgehawwe en tot dees relizjies es evenweerdeg motte weure gezeen: es aander wege nao 't zelfde dool. Get vergeliekbaars kump me neet tege in de Biebel. Welk relizjie dös 'n beter band heet mèt wel relizjie is dös eigelek neet te zègke.
==== Oesterse relizjie ====
[[File:Karmashugden.JPG|left|thumb|Bepaolde lui bereike de staot vaan perfekte kènnis door gooj karma, volges bepaolde relizjie. Door de hindoes weurt dit ''moksha'' geneump, door de boedhiste ''nirvana''. 'n Aontal vaan dees verleechte lui kiere trök um de minsheid te liere euver de wege nao de vrijheid; ze weure ''bodhisattva's'' genömp door de hindoes en ''lama's'' door de boedhiste.]]
De veurnaomste relizjie die ziech betaome bis de Oesterse relizjie zien hindoeïsme en boeddhisme, evels valle hei oonder ouch de veurnaomste relizjie vaan [[China]], taoïsme en confucianisme, en de veurnaomste relizjie vaan [[Japan]], shinto. Taoïsme woort mie es twiedoezend jaor geleije in China gestiech door [[Lao Tzu]], dee weurt gezeen es de autäör vaan de [[Tao Te Ching]], 't book boeop de taoïstisch [[filosofie]] is gebassierd. Dees relizjie propagiert de einvajd en oonbaotzöchdegheid mèt de Tao, 't centraol en sjikkend princiep vaan 't universöm. Volges de wet vaan de tao (Limbörgs: de weeg) kiert alles trök nao zie beginpönt en zit 't gans beslote in zien deile. Door de tao geit alles vaan 'ne staot vaan neet-zien nao zien en weer trök nao neet-zien. Door de tao oongeheenderd zien geng te laote goon, weurt de wereld 'ne röstege plaots. [[Confucius]] waor 'ne lieraar oet de periood 551 bis 479 veur Christus, dee doezende studènte had en haverwege zie leve 't taoïsme verleet en op zien theorieje 't confucianisme stiechde. Heer geluifde d'r in tot de minsheid 'ne staot vaan perfectie kos bereike door de geis te költiviere. In zien lier weurt de touwiejing aon de awwers en rituele benaodrök, en weurt d'r väöl weerde gehech aon oontwikkeling, zelfcontrol en moreel gooj sociaol activiteite. Allewel 't confucianisme mie 'n wereldbesjouwing waor euver wie me e zjuust en moreel good leve kos leije en gein georganizierde relizjie, woorte de ideeje vaan Confucius de staanderd in de Chinese polletiek en weitesjap en woort 't oetindelek aongenomme es de keizerlek ideolozjie. 't Confucianisme heet 'n geweldeg invlooj gehad op aander Oesterse relizjie, zoewie 't taoïsme en 't boeddhisme. 't Boeddhisme heet ziech evels veur 't groetse gedeilte gebassierd op 't hindoeïsme, dat de veurnaomste relizjie vaan [[India]] is. Hindoes geluive in de b[[brahma|rahma]], 'n iewig, ooneindeg princiep dat gei begin en ind kint en de brón en inhaajd is vaan al 't leve. Daoneve geluive Hindoes in [[transmigratie]] (de ziel die bij d'n doed in 'n aander liechaom euvergeit) en [[reïncarnatie]] (de krink vaan doed en weijergeboorte). Hindoes geluive ouch in [[karma]], 't idee tot iemes zien handelinge in 't eint leve 'n direk effek höbbe op de gebäörtenisse in 't kommend leve. Veur hindoes kump de verlossing wienie ze oetindelek weure bevrijd vaan de krink vaan leve en doed. Op de lètse twie relizjie, confucianisme en hindoeïsme, is boeddhisme groetedeils gebassierd, de veurnaomste relizjie vaan Centraol- en Oes-Azië. Veur boedhiste is de wereld 'n gevengenis vaan lieje en illusie die lui aofhilt vaan 't vinde vaan de vrijegheid en verleechting. Boeddhiste geluive tot 't dool vaan 't leve is tot me liert tot niks ummertouw blijf veurbestande en dat lieje oontsteit doortot lui ziech hechde aon de dinger in 't daogeleks bestande. Lui zien veurbestömb um de krink vaan leve en doed te herhaole, bistot ze bis dit inziech komme. Slechs door ziechzelf ls te make vaan de begierte en door hun eige identiteit op te geve, kinne lui bevried weure oet dees krink. De oetzöndering vaan de Oesterse relizjie is shinto, 'n lokaol en inheims relizjie vaan Japan, die de naodrök ligk op de veriering vaan de natuur, de veurawwers en de aw helde. Dees relizjie benaodrök de däög vaan 't leve mèt e 'woer hart', dat wil zègke oprech en rechgesjaope, 'ne staot dee slechs meugelek is door ziech bewös te zien vaan 't goddeleke. Get dat alle Oesterse relizjie gemein höbbe is dat me neet geluif in eine God. Sommege boedhiste geluive gaaroets neet in 'ne God, hindoes geluive weer in hoonderde gäöj. De kringloup vaan natuur, leve en doed is ouch get wat me kin trök vinde in de Oesterse relizjie en najleks in de Abrahamse relizjie.
====<nowiki/>====
| |||