Relizjie: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
|||
Tekslien 1:
{{Dialek|Nuts}}
Onger '''
Zuug ouch:
Tekslien 7:
* [[Boeddhisme]]
* [[Christendom]]
* [[Confucianisme]]♙
* [[Hindoeïsme]]
* [[Islam]]
Regel 13 ⟶ 14:
* [[Mithraïsme]]
* [[Modern heidedóm]]
* [[Shinto]]♙
* [[Taoïsme]]♙
* [[Theologie]]
* [[Zoroastrisme]]{{dialeksec|Mestreechs}}
=== Groondbeginsels vaan theolozjie ===
Eeder relizjie betaomp ziech oet 'n zeumering vaan geluifseuvertuiginge. Eder relizjie oonderwies of veerkoondeg häör eige woeregheije euver de wereld, de minsheid en God (of gäöj). Dees geluifseuvertuiginge make ouch klaor wie de volgelinge ziech vaan 'n bepaold relizjie de verlossing of verleechting kinne vinde en boeveur dit e belaangriek dool is in hun spiritueel reis. Oet dees zeumering vaan geluifseuvertuiginge vleuit de zeumering vaan geluifsopvattinge oet die vasligke wee de autoriteite heet en in wiewiet zie hun autoriteite mage oetoefene op hun lui. Oet hun euvertuiginge liere relizjie wat hun woerheid is euver 't leve en d'n doed, lieje en hoop en wat 't gief nao d'n doed. Ze geve beteikenis aon 't leve en liere de volgelinge vaan relizjie hoop bij lieje en verlees. Geluifseuvertuiginge, rituele en ethiek zien de drei hoofelemènte vaan relizjie, boevaan de geluifseuvertuiginge ziech bis de belaangriekste betaomp, umtot ziech dao oet de rituele en ethiek höbbe gevörmp. Theolozjie ranzjeert die geluifseuvertuiginge bis get wat de lui verstaon. Sommege relizjie, wie christendom en islam, höbbe e gans verfiend systeem oontworpe dat ziech de theologie vörmp, aander relizjie, wie hindoeïsme en jäödom, bassiere hun theolozjie op de verhaole oet hun beuk. Weer aander, wie boeddhisme en zoroastrisme, betaome bis de relizjie die systeem en verhaol combinere bis ein theologie. Veer nömme de relizjie die hun geluifseuvertuiginge bassiere op gaans en allein verhaole eigelek relizjie zoonder wirkeleke theolozjie. Theolozjie is naomelek strik geboonde e systeem van relizjieus reigels. Of relizjie ziech betaome bis theolozjie of verhaolend hink aof vaan miedere dinger, boe-oonder hun historie. Relizjie wie 't jäödom en hindoeïsme zien rilletief aajd vergeleke mèt de meiste nog levende relizjie. Zie zien oontworpe veurtot de Awgrieke in beeld kaomde. De Grieke stoonde d'r um bekind hun relizjie oetein te zitte in 'n hendeg oetgewirkde theolozjie. Däörum tot dees twie relizjies historisch gezeen logiescherwies verhaolend vaan eerd zien en 't dèks ouch door jäö en hindoes es beleidegend weurt gezeen um de religies te "theoliziere" oftewel hun reigels um te zitte in e systeem. 'n Aander reije kin dat vaan lidmaotsjaop zien. Bij ''stammerelizjie ''is 'ne geluivege geine geluivege door 't geluif meh door 't blood dat 'r druug. Väöl inheimse relizjie oet <nowiki>[[Noord-Amerika]]</nowiki> höbbe daodoor väöl eweg vaan 't jäödom. Me betaomp ziech bis 'n relizjie umtot de awwer ziech bis 'n relizjie betaome, of me dat noe wil of neet. Dit soert relizjie zien tribaol vaan eerd. Relizjie wie 't christendom en de islam zien dat evels neet. Umtot me ziech kin bekere bis de twie lètsgenömde relizjie, mot me lui trèkke um ziech aon te slete bis de relizjie. Daoveur, zoe dachde de christene en mohammedaone (aonhengers vaan de islam) in eder geval, heet me e klaor systeem nudeg dat begriepelek is veur nui lui: theolozjie dös.
=== De twie groete relizjiegróppe[[Categorie:Religies|*]] ===
Allewel 't evels väöl mie relizjie gief in de wereld, betaome de meiste intakte relizjie ziech bis ein vaan de twie groete relizjiegróppe. Die twie zien de Abrahamse relizjies (Jäödom, Christendom en Islam) en de Oesterse relizjies (Taoïsme, Confucianisme, Hindoeïsme, Boeddhisme en Shinto). Zoewel Abrahamse relizjies es Oesterse relizjies höbbe 'n gedeilde oerspronk, evels is 't verband tösse Abrahamse relizjies en Oesterse relizjies bis allewijl nog neet gevoonde.
==== Abrahamse relizjie ====
De Abrahamse relizjie höbbe hun naom te daanke aon hunne gedeilden ierste profeet: [[Abraham]]. Me nömp 't ouch wel de judeo-christeleke traditie, evels weurt dit allewijl door de meiste weitesjappers neet mie gebruuk door 't gemis vaan 'n islamitische term in 't woord. De relizjies höbbe hendeg väöl gemein. Zoe geluive de jäö, christene en mohammedaone alledrei tot de mins is gesjape nao 't evebeel vaan God en tot dizze God de wereld oet 't niks heet gesjape. De Abrahamiste, zoewie de aonhaangers vaan dees relizjie ouch weure genömp, geluive daoneve ouch in de vrij wèl. Dee höbbe de lui gekrege um zelf te beslete wie ze motte leve, plös 'n zeumering reigels en gebaoje die de lui de weeg leijt nao e good en heileg leve. Me geluif ouch tot God oets de wereld oet al häör eleng zal haole en universeel vreij zal stiechte. Daoveur kin 't evels 'n periood geve vaan väöl oorlog en eleng. Me geluif teslot ouch tot de lui de opdrach höbbe gekrege Gods wil op eerd oet te veure. De tekste vaan de Abrahamiste komme veur e groet gedeilte mèt mekaar euverein. Evels mot me verstaon tot 't iers 't jäödom goof, boenao 't christendom vólgde, um teslotte daonao de islam veur 't iers te zien in de historie. Heidoor höbbe mohammedaone 't mies gemein mèt de aander relizjie en de jäö eigelek 't mins. De drei heileg beuk zien es volg:
* De [[Tora]]: 't Heileg Book vaan de jäö
* De [[Biebel]]: 't Heileg Book vaan de christene
* De [[Koran]]: 't Heileg Book vaan de mohammedaone
Dit höbbe ze gemein:
* De Tora is neet allein 't Heilig Book vaan de jäö mer ouch
** 't Aajd Testemènt vaan de Biebel, dös ein vaan de twie heilege sjrifte vaan de christene
** Verwirk in 't ierste gedeilte vaan de Koran: dös ein groet gedeilte vaan de mohammedaonse euvertuiginge
* De Biebel besteit oet ein gedeilte oet 't jäödom en zuut 't aander gedeilde es hun twiede heilege sjrif, 't Nui Testemènt, dit is evels ouch:
** Verwirk in 't twiede gedeilte vaan de Koran: dös ein groet gedeilte vaan de mohammedaonse euvertuiginge
* De Koran is veur 't groetse gedeilte dös gebassierd op 't christendom en 't jäödom, allein 't daarde en lètse gedeilte vaan 't Heileg Book is uniek veur de mohammedaone en kömp neet euverein mèt de euvertuiginge vaan de christene.
't Gief twie groete versjille tösse de Abrahamiste. Zoe gief 't in 't Christendom de Drei-einheid. Christene geluive ouch in einen God, zjus wie jäö en mohammedaone, evels geluive zie tot God besteit oet drei persoene: de Vaojer, de Zoon en d'n Heilege Geis. Dit bots veural mèt de mohammedaone, die geluive tot de Drei-einheid 't christelek geluif in eine God oonwoerechteg maak. 'n Aander versjil is 't zeen vaan Jezus es Messias. Mèt de mohammedaone en christene bots dit neet hendeg, 't innegste versjil dat 't hei gief is tot de christene geluive tot Jezus daodwirkelek de messias waor en de mohammedaone geluive tot Jezus zie wirk op eerd neet kos aofmake (dat heet Mohammed daan volges de mohammedaone evels wel kinne doen, iemes boe de christene weer neet in geluive). Nein, 't versjil bots hei veural mèt de jäö, die d'r in de Tora ophamere tot me nog ummertouw moot wachte op de Messias. Dee is volges de jäö dös nog gaaroet neet gekomme. Allewel de mohammedaone dös wel in Jezus geluive, dèks oonder zienen Arabische naom Isa, gief 't geine Jezus in 't jäödom. Wat daan weer hel bots tösse christendom en islam is 't geluif vaan de christene tot Jezus de zoon vaan God is, volges de Mohammedaone is 't evels oonmeugelek tot God 'ne zoon zaw kinne höbbe, aongezeen Heer geine mins is. Groetse botsing tösse de jäö en mohammedaone ligk 'm veural in de euvernömming vaan de Tora, te opziechte vaan wie de christene dat höbbe gedaon. De christene gebruuke letterlek de gansen Tora es 't Aajd Testemènt en acceptiere de jäö es de opstiechters vaan 't christendom. Heidoor is de band tösse 't jäödom en 't christendom euver 't algemein stèrker (al is de band tösse Europeane en Jäö in de historie toch dèks oonwinselek gewees). De islam heet daodoor 'n zwakere band mèt de 't jäödom umtot 't de verhaole vaan de Herbreeuwse Biebel wel acceptiert es de ierste goddeleke opebaoring, heet de islam de verhaole meh gedeiltelek euvergenomme en geïslamiziert. Daoneve besjrijf de Koran dat de Herbreeuwe oet d'n tied vaan de Tora touwkomstege Islamiete waore, dewijl ze de Jäö oet d'n tied vaan Mohammed es oonweerdeg besjrieve. Evels besjrijf de Koran wel tot de bande tösse christene en jäö mot weure vasgehawwe en tot dees relizjies es evenweerdeg motte weure gezeen: es aander wege nao 't zelfde dool. Get vergeliekbaars kump me neet tege in de Biebel. Welk relizjie dös 'n beter band heet mèt wel relizjie is dös eigelek neet te zègke.
| |||