Aajdingels: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Grammair veerdeg.
Genoog veur vaandaog, of beter veur gister: 't weurt oonderhaand gortdruug...
Tekslien 4:
't '''Aajdingels''', ouch wel bekind es '''Angelsaksisch''', is de ajds bekinde fase vaan de [[Ingels]]e taol. Ze oontstoont in de viefden iew, naotot lui vaan drei [[Germane|Germaanse]] volker, de [[Angele]], de [[Sakse]] en de [[Jutte]], [[Groet-Brittannië]] binnevele. In de loup vaan de volgende iewe woorte de [[Angelsakse]] gekeerstend en kaome de versjèllende keuninkrieke oonder bewind vaan eine keuning ([[Alfred de Groete]]) in ei riek ([[Ingeland]]). In dezen tied kaom de Ingelse taol tot groete bleuj en woort 'n väölheid aon tekste gesjreve, boe-oonder ouch literaire. De bleuj vaan de Ingelse taol indegde abrup mèt d'n inval vaan de Normandiërs in [[1066]]. Vaanaof toen naom 't [[Aajdfrans]] de dominante positie euver, en kós de volkstaol ziech oontwikkele tot 't [[Middelingels]].
 
De Aajdingelse taol is allein door intensief studie es Ingels te herkinne. Ze kint nog 'n verbuiging in vief naomvalle, reste vaan 'nen dualis en vol vocaole ouch in neet-beklemtoende syllabes. De taol liekent sterk op 't [[Aajdfries]] en 't [[Aajdsaksisch]] (en in minder maote ouch op [[Aajdnederfrankisch]], [[Aajdhoegduits]] en [[Aajdnoords]]), meh is awwerwètser es die allemaol; in feite is allein 't [[Gotisch]], opgesjreve einen iew veur 't oontstoon vaan 't Ingels en drei iewe veur de ierste echte Aajdingelse tekste, nog archaïscher. Rillatief väöl lui, veural in 't Ingels taolgebeed, liere Aajdingels, zoewel op taolkundege es umop lètterkundege grun.
 
==Historie==
Tekslien 244:
 
==Klaanklier en spelling==
===Klaankoontwikkelinge===
Versjèllende oontwikkelinge höbbe 't Aajdingels gemaak tot wat 't oetindelek waor. Oet 't [[Proto-Indogermaans]] oontwikkelde ziech iers 't [[Oergermaans]] (dees oontwikkeling blijf hei boete besjouwing, umtot ze neet in 't kader vaan dit artikel pas); tenao kaom d'n euvergaank nao [[Wes-Germaanse taole|Oer-Wes-Germaans]], [[Ingweoons]] en tot slot Angelsaksisch. Twie kantteikeninge mote heibij weure gezat. Ierstens zien alle prototaole gereconstrueerd; de tössestappe zien plausibel (taolkundege zien 't oonderein miestens wel ins) meh noets gans zeker. Twiedens had 't Aajdingels dialekte. Wat hei steit, geit in de ierste plaots op veur 't dialek vaan Wessex. De gereconstrueerde tössetaole hadde woersjijnelek ouch vaanaof 't begin dialekte; 't is verkierd um te dinke tot 't oets ein uniform Oergermaans heet gegeve. Daobij is 't Aajdingels 'n hybride taol, mèt drei aander taole es bronne. Tösse 't Angels en 't Saksisch moot nog e groet versjèl höbbe gezete.
 
Tösse 't Oergermaans en de vörming vaan 't Wes-Germaans zien de volgende veraanderinge opgetrejje. Iers mote bepaolde slotklaanke zien verdwene of verkort, wie de ''-a-'' in d'n oetgaank ''-az'' (''*kuningaz'' 'keuning' > ''*kuningz''; ''*blindaz'' 'blind' > ''*blindz''). De ''-z'' in de nominatief inkelvoud is dinkelek ouch vrij snel aofgevalle, entans bij substantieve (''kuning''). Door [[rotacisme]] veraanderde de ''z'' (boe 'r neet verdwene waor) in 'n r (''*hauzijan(ą)'' 'hure' > ''*haurijan''). Tot slot woort ''-ðw-'' geassimileerd tot ''-ww-'' (''*feðwōr'' 'veer' > ''*fewwur''; dit woord tuint ouch reductie vaan de ''ō'', ieder in dezen alinea geneump). Dees veraanderinge gelle veur alle Wes-Germaanse taole, dus ouch veur 't Limbörgs, Nederlands en Duits; in beveurbeeld 't Gotisch zien de mieste veraanderinge neet trök te zien.
 
Typisch Ingweoons is 't verlees vaan de ''-n-'' veur 'ne consonant (''*fimf'' 'vijf' > ''fīf''; ''*munþaz'' 'moond' > ''mūþ''). Ouch typerend veur dees grop is tot de diftonge ''ai'' en ''au'' in monoftonge veraandere. De ''ai'' weurt in 't Aajdingels evels 'nen ''ā'' (''*bain'' 'bein' > ''bān''; ''*ainaz'' 'ein' > ''ān''), dewijl dat in 't Fries en Saksisch 'n ''ē'' weurt. 'n Innovatie gedeild mèt 't Fries, meh neet mèt 't Saksisch, is de Anglo-Friese verheldering. Heidoor veraandere väöl aw a-klaanke (zoewel korte es lange) in ''æ''. Tot slot [[breking|brik]] 't Aajdingels de ''e'' in ''eo''. Umtot de väöl veurkoumenden diftong ''iu'' verlieg weurt, geit dee ouch es ''eo'' klinke (en dus samevalle mèt de aw ''e'').
 
===Klaankinventair===
 
===Sjrifte===
rune, Latiens
 
==Literatuur==
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Aajdingels"