Örsjte Waeltkreeg: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Mergelsberg (Euverlèk | biedrages)
Geen bewerkingssamenvatting
Tekslien 3:
Dizze kreeg wert óp 't [[Belsj]] nog ömmer "D'r groeëte kreeg" geneumd.
[[Plaetje:Schlieffen_Plan.jpg|thumb|250px|von Schlieffen Plan]]
 
== Schliffenplan ==
{{dialeksec|Mestreechs}}
==Veuraofgaond==
De wortele vaan WK I motte weure gezoch in 't veerde kwartaol vaan de [[negentiende iew]], wie de leiingsjinkende mechde in [[Europa]] - zjus zoewie in de res vaan de wereld - e polletiek hoegs riskant späölke speulde. Bis de betrèkkend partije betaomde ziech [[Oesteriek]]-[[Hóngarije]], [[Groet-Brittannië]], [[Fraankriek]], [[Duutsland]] en [[Rösland]]. Veurwèrp vaan hun rivaoliteit, aongewekkerd door e gans en al aonwezeg [[nationalisme]], waore de ikkenomische expansies, de wèdloup nao kolonies en 't aspirere nao militair prestige. Aon de wèdren nao mech en aonzeen nom ouch de Duutse keizer [[Wilhelm II]] deil, 'ne besleetloeze en beïnvloojbare militaris dee ziechzelf betitelde es Duutslands 'Ierse Soldaot'. Heer kaom in [[1888]] aon de mech. 't [[Kolonialisme]], boebij 'nen aandere staot ziech de heersjappij incasseer euver e gebeed en zien inwoeners, woort gestimuleerd door 't nationalisme, de meining tot e ras superiäör is aon 'n aander. De Europees koloniste waore euvertuig vaan hun superioriteit en hu rech um gebeje te bezètte vaan volker die zie es inferiäör besjoide.
Veur de leiingsjinkende mechde in Europa, zjus wie in de [[Vereinegde Staote]] en [[Japan]], booje kolonies twie veurdeil. Oonder 't möm tot ze de inheimse lui civilisatie bijbringe, gebruukde ze de kolonies es brónne vaan groondstof en potentiëel aofzètmerret, wat hun regiering prestiesj goof. Allewel de wèdloup nao kolonies däör oetveel en ze meistens geëxploiteerd woorte door privé-oondernömminge, deije de Europese regieringe d'r alles aon um hun rivaole bij te blieve. De koloniaol expansie kaom pas riechteg op dreef in de twiede haaf vaan de 19e iew: in [[1870]] controleerde de Europese mechde zoe'e zeventeg persent vaan de wereldbol, in [[1914]] al 85%. Ze concentreerde ziech veural op 't [{Afrika]], dat ierder aon kolonisatie oontsnap waor.
 
{{vp}}
{{dialeksec|Norbiks}}
=== Schliffenplan ===
Nao d'r Fraans-Duutsje kreeg van 1870 waoërt d'r Elzas bie 't Duutsje keizerriek gevoegd. Begin 20ste ieëw wól Fraankriek dit gebied evvel truuk.
De Duutsjers gónge oet van 't von Schlieffenplan dat es doel how öm de Fraanse sóldaote in d'r [[Elzas]] klem te zètte en te versjloeë. 't Waor de bedoeling öm ooch dör Nederlands [[Limburg]] nao [[Hasselt]] te trèkke mae dao waoërt later vanaaf gezieë. Óp de aafbeelding is waal te zieë dat d'r sjtrieëk tösje [[Moelinge]] en [[Visé]] es örsjte sjlaagvaeld beneumd waor. Óp [[4 augustus]] 1914 trókke de Duutsjers Belsj binne.
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Örsjte_Waeltkreeg"