Mergelgrot: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
K Hersjtèld tot de versie nao de lètste wieziging door Holger1959. |
|||
Tekslien 3:
'n '''Mergelgrot''' of '''mergelgroeve''' ies 'n opegegrave plek of koel, woa [[mergel]] gewonne weurt. De [[Nederlands Limburg|Limburger]] kalt van "in de berg", es de mergel van deper oet 'ne gank oet de berg kump. De geng in de [[grot]]te zint dèks tièntalle kilomaetersj lank. 't Binnegoon en róndwandele in de berg gebeurt allein ónder leiding van ervare gidse. Op eige gelegenheid verkènne ies verbao en levesgevièrlik. Vanwege de duusternis en 't gebrek aan markante punte zal me zeker verdwale. 'ne Miensj hèlt 't dan neet langer oet es 'n paar daag in de grot. De temperatuur ies vochtig en liek rónde de 12 grade celsius. De ingank weurt look of laok geneump.
==
[[Plaetje:ValkebergBerkelpoortwkped07.JPG|thumb|300px|Valkeberg, mergelsjtedsje]]
▲=== Vanaf de [[Miedelièwe]] (13e eeuw) word mergel gewonne door dae oet te kappe, in zgn. mergelsjteul, oet de berg. Zoa vörmde ziech de geng van de grot. Daonao woort de mergelsjtool gezaeg tot blök um mèt te boewe. De reste woorte vermale um daomèt 't land te bemèste, 't zgn. mergele, of woorte gesjtook in [[kalkove]]s. De [[Romeinse tied|Romeine]] gebruukde de mergel ouch al es boewsjtein, meh vermoedelik höbbe zie de sjtein oet ope groeves gehaold. Ouch ies 't "mergele" van 't land van hun bekènd. De vreugs bekènde inscriptie in de berg dateert oet de 15e ièw. De ièrsjte sjrieftelike vermelding zou zin van de Romeinse sjriever [[Plinius d'r Owwere|Plinius]], dae vermelde dat "in de provincie ''Belgia'', wiete sjtein weurt gezaeg, es waor 't hout". In 't ''Dinbook'' van Sint Pieter (circa 1460) weurt gesjreve euver de handdfadfalhjkkjdhfkjdkljflkajdfkljafkldjlakjafdkljalkdsjflkdajsf;lksfjalkjdflkjda;[[ljalkdjlkajdlkfjadkljslkdjfkldjlksjflkdjfdkljfdlkjlskjdslkkkkkkkkkkkkkkihjdel]] in mergel oet de Smidnt Pietersberg. ===
▲* Tot wied in de umtrèk woort de mergelsjtein gebruuk veur 't optrèkke van geboewe of gedeiltes daovan. Veurbeelde zin: de dóm van [[Utrech]], de St. Jan in [[Den Bosch]], de St. Jan in [[Remung]] en de Saint Lambert en Saint Jacques in [[Luuk]]. Ouch väöl kèrke in [[Mestreech]] en de [[basiliek]]e van [[Meersje]] en [[Tóngere]], [[Kesjtièl Valkeberg]], [[Kesjtièl Neercanne]], [[windmeule]]s- en [[watermeule]]s, [[boerderie]]je, [[sjuur|sjure]], [[kloaster]]sj en woonhoezer. Veural in de plaatse in de buurt van de mergelgrotte ddddddddversjene väöl geboewe van mergel. Dat gebeurde tot rónd 1900. <br>
Tot nao de [[Twiède waereldoorlog]] woorte de mergelgrotte veurnamelik gebruuk veur de 't wegbreke van blök veur de boew van kesjtièle, boerderieje en hoezer. Ouch kweekde me grot[[champignon]]s, [[Brussels lof]] en [[kardoen]] in de berg. Later ouch nog produkte zoa-es grotte[[sjink]] en grotte[[kiès]] of gebruuk es wienkelder. In de oorlog, veural in de bevriedingstied, höbbe de inweunersj ziech versjtop in de berg. Dao zint toen zelfs kinger gebore. In Valkeberg en Geulem waor op 't ing van de [[Twiède waereldoorlog]] 'n [[Duutsjland|Duutsje]] oorlogsindustrie in de berg gevestig. Sómmige mergelgrotte zint toegankelik veur 't publiek zoa-es die van Mestreech en Valkeberg, o.a. veur toersime en sjportactiviteite.
| |||