Limburgs: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Rxy (Euverlèk | biedrages)
K Hersjtèld tot de versie nao de lètste wieziging door Hosiryuhosi.
Zeiverklaos (Euverlèk | biedrages)
Tekslien 82:
 
De Braobantse expansie heet nog iewe gedoord, al versjove de dialekgrenze vaanaof de zeventiende iew nog mer weineg. Feitelik waor op dat memint 't Limburgs taollandsjap gooddeils vasgelag. De dialekte zien daonao geleidelik aon oetereingegreujd. Mèt 't oontstoon en in beteikenis touwnumme vaan de Nederlandse Staanderdtaol kaome de dialekte oonder ummer touwnummenden invlood daovaan. Beter mobiliteit en gestege opleiingsnivo zörgde in de [[twintegste iew]] veur touwgenómme contak tösse vesjèllende dialeksprekers en brach laanksemaon 'n [[regiolek|regiolectisering]] op gaank.
 
== De [[Waols|Waolse Expansie]] ==
Vaanaof de [[19e ièw|19e iew]] begos de [[industrie]] op te komme. Dizzen tied weurt neet allein in Limbörg, meh ouch in de res vaan [[Europa]] de [[Industriële Rivvelutie]] geneump. Vaanaof dat momint kin me 't Limbörgstaoleg gebeed in veer ikkenomische gebeeje opdeile: 't Gebeed dat ziech laot kènmerke mèt industrie roontelum de [[mijnwèrker|mijne]], 't gebeed dat ziech riech bis de febrieke vaan [[Liège]], 't gebeed dat ziech riech op de handel mèt [[Indhove]] en 't gebeed dat eigelek weineg tot gein indöstrie heet. De bekènde Zuid-Limbörgse Mijnstreek (roontelum [[Heerle]], [[Zitterd]], [[Geleen]] en [[Kèrkraoj]]) veraanderd in hun dialekte neet väöl (al geit dat later wel gebäöre), ouch veur 't utterste weste vaan Belsj-Limbörg gebäört d'r neet väöl, simpelweeg umtot 't neet väöl industrie dao gief. Roontelum [[Mestreech]] en [[Hasselt]] begint laankzaom meh zeker de vocabulaire evels hendeg snel te veraandere: Veural 't [[Waols]] en later ouch 't [[Frans]] vaan Liège heet 'n innorme invlooj op de steij, boe dat 't extreems gebäört in [[Eijsde]], [[Mestreech]] en [[Tònger]]. Zoe weurt herinnere ''rappelere'' en zuver make ''sjoevenere''. Sommege vaan de Waols-Franse wäörd haole 't zelfs väöl wijer, bis aon [[Venlo]], zoewie versjèt in plaots vaan vork. Dit maak de kloof evels wel groeter tösse 't Limbörgs en 't oets zoe kortbij ligkende [[Ripuarisch]], dat niks vaan dees Waolse expansie mètkraog. In 't noorde begint de ik-ich lijn laankzaom mie en mie nao 't zuie te trèkke, vaanwege de ikkenomische invlooj vaan Indhove. Bis 't momint dat zelfs Venlo euver de streep geit. Nog ummertouw is Venlo e typisch geval vaan 'n euvergaansdialek vaan 't dao origineel gesproke [[Limbörgs]] (ze spreke nog altied vaan ''mich'' en neet ''meej'' en ouch ''dich'', neet ''ow'' of ''geej'') en 't mie Indhoofse [[Kleverlands]] (ze spreke nimmie vaan ''ich'', meh ''ik'' en zègke neet ''sjoen'' meh ''moei'').
 
== Allewijle invlooje ==
Allewijl lieket 't Limbörgs vaan Belsj- en Nederlands-Limbörgs veur de ierste kier ech oet mekaar beginnentere te greuie. Belsj-Limbörg (mèt oetzoondering de grensdörpkes die ziech riechte op Mestreech) begint mie te vervlaomse, dewijl Nederlands-Limbörg begint te verhollandse. De plaotse roontelum Mestreech (zoewel Belsj es Nederlands) lieket mie en mie nao 't Mestreechs te greuie, dewijl me 'tzelfde zuut in Zitterd en Geleen (die laankzaom meh zeker ouch qua dialek op mekaar beginne te lieke), de dialekte in [[Parkstad]] beginne te veralgemeinieziere en in minder maote ouch 't Heuvelland (allewel dao ouch 't Mestreechs väöl invlooj heet door 't gebrek aon 'n eige cultureel centrum). De vraog is evels wat de strijd zal winne in Limbörg: de vernederlandiziering of de veralgemeiniziering.
 
== Dialekte ==
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Limburgs"