Aajdgrieks: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting
Tekslien 1:
{{dialek|Mestreechs}}
Oonder '''Aajdgrieks''' versteit me de taolvariante vaan de [[Grieks|Griekse taol]] vaanaofin de introductie vaan 't sjrif in [[GriekelandGriekse aajdheid|aajdheid]] tot(vaanaof aon't de vereuveringoontstoon vaan 't [[Constantinopel]]Grieks in [[1453sjrif]]). Sommege lègke de indgrens vaan 't Aajdgrieks lever vreuger , bij 't begin vaan de Griekse expansie oonder [[Alexander de Groete]], of bijlater, 'tmèt beginde vaanmiddeliewe de [[Middeliewe]]mètgenome. Vaanaof de Turkse euverhiersingeuverheersing sprik me daan vaan [[Nuigrieks]]. 't Allerajds bekind Grieks, 't [[Myceens Grieks]], weurt meistesmiestens neet tot 't Aajdgrieks gerekend, 't gereconstrueerd [[Protogrieks]] nog minder.
 
De Aajdgriekse taolfases deilt me gemeinlik op de volgende meneerzoe in:
 
* (Myceens Grieks, ca. 1600 - 1100 v.Chr.)
* '''[[Archaïsch Grieks]]''', ca. 800 - 550 v.Chr.
* '''[[Klassiek Grieks]]''', ca. 550 - 300 v.Chr. (dèks gegeve 323 v.Chr., d'n doed vaan Alexander de Groete)
* '''[[Koinè]]''' of '''Hellenistisch Grieks''', ca. 300 v.Chr. - 350 n.Chr.
* '''[[Middeliews Grieks]]''', ca. 350 - 1450 (dèks gegeve 1453, de van vaan Constantinopel)
* (Nuigrieks)
 
Tekslien 53:
Wie alle [[Indo-Germaanse taole]] oet 't ierste millenium veur Christus is 't Aajdgrieks nog 'n hendeg [[flecterende taole|flecterende taol]]. Veural 't [[verb]] liekent väöl vaan zienen awwe vörmriekdóm behawwe te höbbe - 't heet zelfs waorsjijnlik nog väöl mie vörm es 't [[Proto-Indo-Europees]]. Dao zien drei [[aspect (verb)|aspect]]e (imperfectief, aoristisch, perfectief) en drei [[tiedsniveau]]s (tegewäördeg, verleie en touwkómmend) en allewel tot me daomèt in theorie nege verbetije vaan kin make bestoon 'rs "mer" zes of zeve ([[presens]], [[imperfectum]], [[futurum]]; [[aoristus]]; [[perfectum]], [[plusquamperfectum]], [[futurum exactum]] (wat weineg veurkump). Dao bestoon veer [[modus (verb)|modi]] ([[indicatief]], [[conjunctief]], [[optatief]] en [[imperatief]]) en drei agensvörm ([[actief]], [[passief]] en [[medium (grammair)|medium]]). Particiepe zien in mier tije meugelek, en wel altied zoewel actief es passief. Door dit al is 't Klassiek Grieks verb boetegewoen perceis en good gesjik um e gedachte exak oet te drökke.
 
't [[Substantief]] oondersjeit vief [[naomval]]le ([[nominatief]], [[genitief]], [[datief]], [[accusatief]] en [[vocatief]]) - dit is eigelek opmèrkelek weineg in verglieking mèt ander Indo-Europese taole oet deen tied ([[Sanskriet]]: ach; Aajd-Latien: zeve; [[Proto-Germaans]]; zes), en liet ziech indeile in versjèllende declinatiegrope - de veurnaomste vaan die grope loupe analoog aon die in 't Latien. In 't Archaïsch Grieks (bij Homerus) kump d'n [[dualis]] nog väöl veur, in 't Klassiek Grieks weurt 'r evels weineg gebruuk en is 'r veural nog in de passief taolbehiersing presint. 't [[Adjectief]] volg euver 't algemein 't substantief, meh de eigenaardege saomegestelde adjectieve doen dat neet gans.
 
==Literatuur==
De Aajdgriekse literatuur is boetegewoen umvangriek. Wie 't sjrif zien entree maakde, in ded'n achsteachsten iew veur Christus, moot me direk begós zien twie aw [[epos|epe]] op te sjrieve, de [[Iliaad]] en de [[Odyssee]], touwgesjreve aon [[Homerus]]. Same mèt [[Hesiodus]] nump heer de Archaïsch Griekse literatuur veur zien rekening. In de klassieken tied waore 't de Atheners die veural mèt hun [[tragedie]]s meisterwèrke maakde; daoneve gief 't hiel väöl langer en korter gediechte, filosofische wèrke ([[Plato]], [[Aristoteles]]), historische wèrke, romans etc. In d'n tied vaan de Koinè weurt veural de [[komedie]] populair. Ouch 't Nui Testamint is gesjreve in 't Grieks. Mèt de Middeliewemiddeliewe begint evels 't verval: in de Byzantiensen tied woort neet väöl literatuur vaan beteikenis geproduceerd.
 
==Gebruuk en status==
De Grieke hooltehele hun taol vaanajds in hoeg aonzien en zaoge hendeg neer op ander taole - veur die en veur hun sprekers had me de term ''barbaros'', "gebroebelgebroebels", gerizzerveerd. Mèt 't hellenisme verspreide de taol ziech, wie gezag, door gans 't oostelek RoemeinsRomeins Riek, en zelfs ouch wel door 't westelek, beveurbeeld oonder de RoemeinseRomeinse elite. (zoeZoe klaog [[Cicero]] euver dees sturendesteurende gewuunde vaan väöl patriciërs). um oonderein Grieks te praote.

In 't [[christendom]] waor 't in de ierste iewe de veurnaomste liturgische taol, meh vaanaof de veerdeveerden iew leet me datnaom in 't weste valle't Latien die functie euver umtot de geluivege 't Grieks neet kóste verstoon. Bij väöl bekierde volker oonder de [[Oosters-Orthodoxe Kèrke]], bijveurbeeld de RösseRusse, deende 't Grieks es 'n soort klassieke taol die o.m. 't [[Kèrkslavisch]] beïnvleujde. In de Byzantiensen tied waor 't op de Oosteleke [[Middellandse Zie]] nog laank 'nen handelstaol vaan beteikenis.
 
Ouch in 't modern Griekeland stoont 't Aajdgrieks nog laank in hoeg aonzien: de [[katharevousa]], de verheve sjrieftaol die tot 1976 de norm waor, baseerde ziech in vörmlier en zinsbouw gooddeils op 't Aajdgrieks.
 
==Externe link==
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Aajdgrieks"