South Georgia en de Zuid-Sandwicheilen: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
KGeen bewerkingssamenvatting |
wijer |
||
Tekslien 31:
Tot 1985 vele South Georgia en de Zuid-Sandwicheilen formeel oonder de Falklandeilen, es deil vaan de zoegenaomde ''Falkland Islands Dependencies'', meh sinds dat jaor zien ze officieel 'n apaart euverzies territorium. Aon de feiteleke situatie heet dit evels niks veranderd: de verantwoordelekheid veur 't bestuur ligk, umtot 't gebeed zelf gein inheimse bevolking heet, noe in han vaan de gouvernäör vaan de Falklandeilen, dee d'n titel vaan ''Commissioner'' veur South Georgia en de Zuid-Sandwicheilen dreug. 't Territorium is dus feitelek mèt de Falklandeilen in [[personeel unie]].
Um 't gebrek aon bewoening zien South Georgia en de Zuid-Sandwicheilen neet wijer administratief ingedeild. Officieel is Grytviken de
===Insignes===
Es apaart territorium höbbe South Georgia en de Zuid-Sandwicheilen ouch e veendel en waope. 't Waope is gekous: 't binneste deil vaan sinopel (''greun'') mèt 'ne liew vaan goud
't Veendel is in Brits-koloniaole stijl: 't waope op e veld vaan doonkerblauw en 't Brits veendel in de linkerbovehook.
==Fysische geografie==
De eilen mete bijein 3903 km², 'n oppervlaak te vergelieke mèt 'n Nederlandse of Belzje provincie (beveurbeeld [[Noord-Holland]]) of e klei land wie [[Kaapverdië]]. Wiedoet 't groetste deil vaan dit oppervlak weurt ingenome door South Georgia. Ze ligke in de zuieleke [[Atlantische Oceaon]], op 't punt boe die euvergeit in [[Weddelzie]].
Me kin de eilen in twie [[arsjipel]]le verdeile. Um te beginne zien dat South Georgia en zien satellieteilendsjes. 't Hoofeiland, wat de vörm heet vaan 'ne laankgerekden drol, ligk zoe'n 1390 kilometer zuidwestelek vaan de Falklandeilen. De aander eilendsjes vaan de South Georgiagróp zien neet groeter es e paar km² (Annenkoveiland is mèt 'n lengde vaan 6 km 't groetste) en allemaol oonbewoend. De eilen zien bergechteg - 't hoegste punt vaan South-Georgia is [[Mount Paget]], mèt 2934 meter, wat ouch 't hoegste punt vaan gans 't territorium is. 't Geaccidenteerd terrein en de groond, die veural oet [[gneis]] en [[leim]]-[[sjiste]] besteit, doen dinke tot dees eilen, same mèt de Falklandeilen, aw oetluipers vaan 't [[Andes]]gebèrgde zien.
De Zuid-Sandwicheilen zien 'n aander verhaol. Dees èlf eilen zien allemaol klein (alles bijein 310 km² of 8% vaan 't gans territorium), mèt es oetsjeter 't 110 km² groet Montagu. Me kin d'n arjsipel in veer grupkes verdeile; vaan noord nao zuid zien dat de Traversay-eilen (3), de Candlemaseilen (2), de midde-eilen (3) en de Zuid-Thule-eilen (3). In tegestèlling tot South Georgia zien dees eilendsjes veural [[völkaon]]isch vaan oersprunk, dewijl ze ouch veur e deil oet [[guano]] zien opgebouwd. Gans in 't noordweste ligk nog de oonderwatervölkaon Protector Shoal.
===Klimaot===
De eilen höbbe e polair zieklimaot, mèt in de regel klein versjèlle tösse zomer en winter, maxima tösse 0 en 10°C, zwoere rege- en snieval en väöl wind. 't Klimaot is te vergelieke mèt Zuid-Greunland, Noord-Iesland en [[Jan Mayen]] (en nog gans get wermer es beveurbeeld Spitsberg). Gemiddelde maxima in Grytviken loupe oeterein vaan 0,9°C in juni tot 8,4°C in jannewarie; gemiddelde minima ligke tösse -4,9°C in augustus en 1,7°C in fibberwarie. Es de noordeleke struiming (oet de trope) evels sterker is, kin 't hei väöl wermer weure, tot zelfs bove de 25 graode. Evegood kin 't in alle maonde vrere; in de wintermaonde soms mier es 15 graode. 't Klimaot is in gans 't territorium geliekaardeg, meh in 't zuie (de Thule-eilen) is 't wel e paar graod kawwer. Door zien nog relatief mèl temperature en wèl zie blijf de umgeving gemeinelek vrij vaan [[pakies]], meh driefies is algemein, wie ouch [[iesberg]]. Väöl vaan de eilen zien gans 't jaor of groete deile vaan 't jaor bedèk mèt snie.
===Levende natuur===
De eilen zien erm aon plante, umtot 't veur väöl te kaajd en te snieriek is. 't Gief gein buim of struuk, allein [[grasse]], [[mosse]], [[koorsmosse]], [[vares]] en e paar bleujende plante. De eilen zien evels wel zier geleef bij zieveugel, wie [[pinguins]], [[störmveugel]], [[miewe]] en [[sterns]]. 'n Endemische saort is de [[Zuid-Georgische pieper]] (''Anthus antarcticus''). In de watere roontelum de eilen vint me versjèllende ziezoogdiere, te weite [[walvèsechtege]] en [[robbe]], die op vès en krill jaoge. E paar landzoogdiere leve hei es [[exoot|exote]]: de [[hoesmoes]] (''Mus musculus'') en de [[brojn rat]] (''Rattus norvegicus'') zien bij oongelök mèt sjeper mètgekoume, 't [[rendier]] (''Rangifer tarandus'') is in 1911 door Noorse koloniste es jachwèld oetgezat. Op South Georgia leefde op e zeker memint zoeväöl rendiere, tot ze sjaoj touwbrachte aon 't milieu; dao-um besloot de commissioneur in 2011 veur ze allemaol oet te maorde. E paar bieste zien intösse euvergebrach nao de Falklandeilen, boe mie lui zien um de populatie bij te hawwe en hun vleis te ete.
==Historie==
| |||