Vanuatu: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
en heimèt is, nog zjus in 2011, ouch 't alderlèste land op de wereld blauw gemaak! Noe nog ins zien of iech 't artikel ouch dit jaor veerdeg kin sjrieve |
Veerdeg, nog zjus in 2011! De Limbörgse Wikipedia heet nao good 7 jaor alle zelfstendege len! |
||
Tekslien 1:
{{dialek|Mestreechs}}
{{landjtabel|
| naomlandj = Vanuatu
Regel 22 ⟶ 21:
==Administratief indeiling==
Sinds 1994 is 't land verdeild in zes [[provincie]]s. Dees provincies höbbe naome die oet de beginsyllabe of lètters vaan hun (hoof)eilen zien samegestèld.
* [[Malampa]] (Malakula, Ambrym, Paama)
* [[Penama]] (Pentecost, Ambae, Maewo)
* [[Sanma]] (Santo, Malo)
* [[Shefa]] (Shepherds, Efate)
* [[Tafea]] (Tanna, Aniwa, Futuna, Erromango, Aneityum)
* [[Torba]] (Torres Banks)
==Fysische geografie==
Vanuatu is 't 158e land op de wereld, nao [[Montenegro]] en veur de [[Marshalleilen]], of bij vergelieking oongeveer e daarde vaan Nederland of 't Belsj. 't Land besteit oet 82 vrij klein eilen vaan völkanischen oersprunk, boevaan 'rs 65 zien bewoend. Väöl völkaone zien nog actief. Ouch [[eerdsjók]]ke zien gebrukelek. De groetste eilen zien [[Espiritu Santo]], [[Malakula]], [[Efate]], [[Erromango]], [[Ambrym]], [[Tanna]], [[Pentecost]] en [[Epi]]. 't Groetste deil vaan 't land is steil en oonbebouwbaar; hoegste punt is d'n [[Tabwemasana]] op 1877 meter.
===Levende natuur===
Vanuatu heet de typische natuur vaan 'n eilandnatie: e beperk aontal reptiele en amfibieë en gein zoogdiere boete ziezoogdiere en vleermuis. 't Land kint 136 soorte [[veugel]], boevaan 'rs 9 [[endemie|endemisch]] zien, 8 geïntroduceerd en 30 zeldzaam breujers of daolgaste. Oonder de endemische veugel zien 't [[Vanuatuboshoon]] (''Megapodius layardi'') en de [[Vanuatubrèlvogel]] (''Zosterops flavifrons'').
==Cultuur en demografie==
===Etnische gróppe===
De inheimse bewoeners vaan Vanuatu weure [[Ni-Vanuatu]] geneump. Ze zien vaan [[Austronesiërs|Austronesische]] aofkóms. Me kint ze wijer verdeile op taolkundege grun (zuug direk oonder).
===Taole===
In Vanuatu weure neet minder es 108 taole gesproke; daoneve gief 't nog twie oetgestorve taole.<ref>[http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=VU Ethnologue report for Vanuatu]</ref> De drei officieel taole zien de taole vaan de twie aw kolonisatore, [[Ingels]] en [[Frans]], zoewie 't [[Bislama]], 'n [[creooltaole|creooltaol]] gebaseerd op 't Ingels. Dees taol is in steidelek gebeed de volkstaol, en daoboete veural [[pidgin]]. De aander 105 taole, die neet officieel zien en mer lokaol weure gesproke, zien allemaol [[Austronesische taole]]. In de noordeleke en middeste eilen huurt me [[Aofgelege Oceanische taole]], in 't zuie evels [[Zuid-Vanuatutaole]].<ref>[http://www.ethnologue.com/show_map.asp?name=VU&seq=10 Ethnologue - taolkaart vaan Vanuatu]</ref>
===Religie===
De mieste Ni-Vanuatu zien [[christendóm|christelek]]. Mèt 32% zien de [[Presbyteraone]] 't groetste genoetsjap, dao-op volge de [[roems-katheliek]]e (13%), de [[anglicanisme|anglicaone]] (13%) en de [[zevendendaagsadventiste]] (11%); aander genoetsjappe numme 14% veur hun rekening zoetot 't totaol aondeil christene 83% is. 7% vaan de bevolking hingk nog traditioneel [[animisme|animistische]] religies aon, 4% is [[boeddhisme|boeddhis]], 3% [[Bahá'í]] ('n oetzunderlek groet aondeil).
==Historie==
't Gief archeologische voondste vaan zoe'n 2000 veur Christus, die gemekelek aon de Austronesiërs zien touw te sjrieve. D'n iersten Europeaon dee de eilen zaog waor de Portugees in Spaonsen deens [[Pedro Fernandes de Queirós]]. Heer neumden 't ''La Austrialia del Espiritu Santo'', nao 't [[Terra Australis|Zuidland]] en d'n [[Heilege Geis]], dit eiland woort later ''Espiritu Santo''. Pas in [[1768]] heroontdèkde [[Louis Antoine de Bougainville]] de eilen. In 1774 deeg [[James Cook]] ze aon; heer neumde de eilen de ''Nui Hebride'' (nao de [[Hebride]] in Sjotland). De oontdèkking vaan [[sandelhout]] in 1825 brach Europese kolonisatie op gaank. In hun spoor kaome ouch missionaire nao de eilen. Conflikte tösse de Britte en Franse leide oetindelek in [[1906]] tot 'n akkaord boe-in me besloot vaan 't eiland e [[condominium]] te make. De twie meugendhede hele hun apaarte systeme en zatte allein e gezamelek rechsysteem op. Nao d'n oorlog naom 't nationalisme touw en begós de bevolking otonomie daan wel oonaofhenkelekheid te eise. In [[1980]] woort 't land oonafohenkelek; me neumde 't ''Vanuatu'', nao 't Austronesisch ''vanua'' 'land' en ''-tu'' 'stoon'; ''Vanuatu'' beteikent dus zoeväöl wie 'oonaofhenkelek land'. Binnelandse tegestèllinge leide in de jaore 1990 tot politieke instabiliteit.
==Bronne==
''Veur dit artikel is gebruuk gemaak vaan 't corresponderend Ingelstaoleg artikel en wel in [http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Vanuatu&oldid=467912738 dees versie]; wijer koume bittekes informatie vaan [[:en:Geography of Vanuatu]], [[:en:Religion in Vanuatu]] en [[:en:List of birds of Vanuatu]].
===Rifferenties===
<references/>
{{Oceanië}}
[[en:Vanuatu]]
| |||