München: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Luxe beNen (Euverlèk | biedrages)
Minge
(gei versjil)

Versie op 10 dec 2011 01:53

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.



Minge (München)
Waope Kaart
Waope vaan Minge Mingeser Waope Minge en zien ligking in Duutsjland Minge en zien ligking in Duutsjland
Basisgegeves
Bundesland Beiere
Regierungsbezirk Regierungsbezirk Oberbayern
Oppervlak 310,46 km²
Inweunersj 1.353.186 (31 December 2010)
Bevolkingsdiechheid 4359 Inweunersj/km²
Huègde 519 m baove NN
Poscodes 80331–81929
Netnummersj: 0 89
Kfz-Kènteike M
Gemeintesjleutel: 09 1 62 000
Officieel website: www.muenchen.de
Politiek
Burgemeister: Christian Ude (SPD)

Minge of Mönche (op 't duuts: München, op 't Beiers: Minga) is ein stad in 't zuie vaan Duutsjlaand. Minge is de hoofstad vaan de deilstaot Beiere en is met mie es 1,3 miljoen inwoeners de daarde stad vaan Duutsjlaand (nao Berlien en Hamburg). Door de stad löp de reveer de Isar.

Naom

De naom Minge of 't Duutse München kump vaan 't Awdhoegduutse Munichen wat zoeget wie bij de monnike of bij 't kloester beteikent. 't Waor daan ouch eine Beneticteiner mónnik, dee de stad in 1158 gestiech zouw höbbe. De mónnik is ouch trögk te zeen op 't stadswaope vaan de stad.

Historie

Oerstrungk

In 1158 weurt veur 't ierst genump, me besjouwt dat jaor ouch es 't jaor dat Minge gestieg mót zien. De graof vaan Sakse en Beiere heet daan ein brögk euver de Isar bij ei beneticteiner kloester laote boewe langs de Zaajtroute. In 1175 krieg de stad zien stadsrechte. In 1240 kump de stad in han vaan Otto II vaan Wittelsbach. Wie 't graofsjap vaan Beiere in twieë weurt gesplits in 1255, weurt Minge de residens vaan de graofe vaan Opper-Beiere. Wie graof Lewie IV kiezer vaan 't Heileg Römsj Riek weurt in 1328 krieg de stad mie mach en bekrieg de stad 'n monopolie op de Zaajtcommerce.

Contrareformatie

 
Stadsaonziech vaan Minge.

In 1506 koume de gesjeije deiler vaan Beiere weer bijein, Minge weurt de nuie hoofstad. In de 16e iew is Minge 't centrum vaan de Duutsje Contrareformatie en weurt d'r in 1609 de Katholieke Liga opgeriech. De liga waor ein reactie tege de Protestantse Liga. Beide vörmde strijdende parteie in de Daartegjoarege Kreeg. In 1632 verroverde Gköstaaf II Adolf vaan Zwaede de stad. Bijnao eindaarde vaan de Mingenere sterf aon de ötsepes tösse 1634-1635. Evekes bluijt de stad oonder 't gezag vaan Beierse hiersers mèt de Barok. Mehr mós ouch leije oonder de bezettinge vaan de Habsburgers in 1704 en 1742. Ein nuije periood breek aon es Minge in 1806 de hoofstad weurt vaan 't nuie Keuninkriek vaan Beiere. Ouch de Ludwig-Maximilians-Universität München (opgeriech in 1472) verhuust nao Minge.

Krege

D'n ierste Ierste Weltkreeg waor eine sjlecgten tied veur Minge. 't Gaof ein tekort aon veujsel en branstöb en Fraankriek bombardiert de stad. Nao de kreeg geef 't in Minge politieke onrus. Mèt de umwenteling vaan november 1918 mót keuning Lewie III vluchte, heer zouw de lètste keuning vaan Beiere zien. Nao de moord op de premier vaan Beiere in 1919 weurt de Beierse Sovjet Republiek oetgerope. Mehr in 't zèlfe jaor maagke de freikorpse ein inde draon. Ouch in 1923 geef 't politieke spanninge, Adolf Hitler en aonhengers probiere ein coup te plege op de Weimar-republiek (zuug Hitlerpoetsj). In 1933 kump Hitler toch aon de mach en weurt Minge bekind es Hauptstadt der Bewegung (Hoofstad vaan de Beweging buutend op de beweging vaan 't nationaal socialisme). Mehr ouch de verzetsgróp vaan de Weiße Rose streed in de stad. In de Twiede Weltkreeg weurt de stad zwoer besjadigt mèt versjèllende bombardeminte. De stad (dee door de amerikaone waor bezet) weurt weer opgeboewt zoewie 't waor, in tegestelling wie angere Duutse stei. In 1957 euversjreid Minge de ein miljoen inwoeners. De Olymische Zomerspele vaan 1972 in Minge weurd bekind um de mäöre vaanwege de Palestina-Israelquestie.

huije

In de laotste decenia oontwèkkeld Minge ziech tot ein modèrne en rieke stad. De economie in de stad besteit veural oet de technische sector. Minge is noe ein vaan de duurste en vijlègste woenstei vaan Duutsjlaand en heet ein hoeg qualiteit vaan laeve.

Stadsgeziech

 
Commons
Op de pazjena München van Wikimedia Commons zeen media gerelateerd aan dit óngerwerp te vènje
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=München&oldid=292071"