Kölle: Versjèl tösje versies

{{sjterartikel}}

{{dialek|Valkebergs}}

<br clear = all>

 

{| cellpadding="2" style="float: right; width: 307px; background: #e3e3e3; margin-left: 1em; border-spacing: 1px;"

! [[Kölsje vaan]]

| [[Laeftieje]]: || 0-18 Jahre: 15,8 %<br /> 18-65 Jahre: 67,5 %<br /> ab 65 Jahre: 16,7 %<br />

|}

== Gesjiedenis ==

[[Plaetje:Alter_Markt_001.jpg|thumb|275px|left|Alter Markt in Kölle]]

 

In 2005 vóng de XXe (internationaal) [[Waereldjóngere daag]] plaats in Kölle.

 

Mieddenin de altsjtad sjteit 't historisch raodhoes mèt 'ne gerenoveerde [[Gotiek|gotische tore]] oet begin 15e ièw. De res ies geboewd in Vlaamse [[Renaissance]]sjtiel in de 16e ièw. De sjtraotname Judengasse en Salomonsgasse geve aan dat 't hie vreuger 'n Juudebuurt waor. In 1349 zint ze verdreve en de hoezer in brand gesjtoke. Euvergebleve ies, gedeiltelik ónder 'n nuuj glaaspyramide, de van oarsjróng oet 1170 zinde Mikwe, ein Juuds kultbad.

Hoes Gürzenich sjtamp oet de 15e ièw en weurt allewiel gebruuk es óntvangs- en fièszaal van de Kölsje carnaval.

Op de Ouw mert (Altermarkt) sjteit 'n pöt mèt 'n beeld oet 1895 van Jan van Werth, 'n belangriek figuur in de Kölsje carnaval, dae hie mèt [[Ouw-wieverbal|Ouwwieveraovend]] op de dónderdig veur de Rosenmontag begint.<br />

Op 't plein veur de Romaanse [[Heilige]] [[Maarten]]kèrk sjtoon beeldsjes, die de origineel Kölsje karaktersj van vruntelike boer en gewieksde zakeman vertegenwoordige: d'r ''Tunis'' en d'r ''Sjael''. Die twiè zint dèks ónderwerp in wietse en moppe.

 

[[Plaetje:Cologne_Cathedral.jpg|thumb|right|[[Dóm van Kölle]]]]

't Centrum van Kölle liek rónd de Kölner Dóm en bie 't hoofsjtation. Hie bevinge ziech ouch de meiste musea.

 

Mèt 't boewe van diet groat [[Gotiek|gotisch]] boewwerk ginge miè es 600 jaor veurbie. De [[Dóm van Kölle|dóm]] ies de groatste kèrk van Duutsjland, ies 145 maeter deep, 86 maeter breid en de tores höbbe 'n huègde van diek 157 maeter. In 1880 weurt ze ingewiejd in aanwezigheid van keizer [[Wilhelm I]]. 't Boewwerk sjteit op de [[Lies van Waerelderfgood]] van [[UNESCO]].

 

In de sjatkamer sjteit 'ne reliekhouwer van keuning Melchior, eine van de [[drie keuninge]], die volges 't verhaol in de [[biebel]] op bezeuk ginge bie de pasgebore [[Jezus]] in [[Bethlehem]]. In de kèrk, bie 't hoof[[altaor]] sjteit de driekeuningekies in de vörm van ein [[kèrk (geboew)|basiliek]] mèt drie sjepe. 't Ies 'n topsjtök oet de [[Mieddelièwe|Mieddelièwse]] edelsjmeedkuns en 't groatste sjtök tot noe toe bekènd, riek verseerd mèt goud, zilver, robiene en ander edelsjtein. De maote zin 2.20 bie 1.10 maeter.

 

Oet de [[Romaans]]e periode zint in Kölle in de Altstad 12 kèrke euvergebleve, woavan ein ingeriech ies es museum. 'n Karakteristieke uting es van 'n Klièblaad[[preesterkoar|koar]] óntwiekkelde ziech vanoet dees plaats.

* De [[heilige|Sint]] [[Maria]] in 't Capitool.

* Museum veur volkekunde: ''Rautenstrauch-Joest-Museum''

* 't Sjoekkelaadmuseum ies gevestig in 'n veurmalig tolhavegeboew, geintgreerd in 'ne moderne glazere nuujboew, bereikbaar euver 'n historische drièjbrök. 3000 Jaor cultuurgesjiedenis, informatie en demonstratie euver sjoekkelaad (chocolade) ies hie bie-eingbrach.

{{commons|Cologne}}