Wikipedia

Volkerbóndj: Versjèl tösje versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Gank nao de veurige diffGank nao de volgende diff →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
K Volkebóndj verplaats nao Volkerbóndj: spiet miech. In 't Hollands kin 't allebei, meh in 't Limbörgs is 't /ech/ allein mer 'volker'!
K väöls te lètterlek oet 't NL artikel euvergenome
Tekslien 1:
{{dialek|Gelaens}}
[[Plaetje:League of Nations Anachronous Map.PNG|thumb|400px|Kaart van de waereld wobiej mèt kleure de relatie tösje de lènj en de Volkebóndj wirt aangegaeve]]
De '''VolkebóndjVolkerbóndj''' (veurhaer: ''Volkerebóndj'') woort op [[25 jannewarie]] [[1919]] <ref>K.D. Magliveras, ''Exclusion from Participation in International Organisations: The Law and Practice behind Member States' Expulsion and Suspension of Membership'', Den Haag - Boston, 1999, p. <span class=plainlinks>[http://books.google.com/books?id=5Gl-KanTCK8C&pg=PR11&dq=isbn:9041112391&ei=iIVXSciCNpPGyATJromZCA&hl=nl#PPA8,M1 8].</ref>
opgerich (eësjte algemein vergadering op [[10 jannewarie]] [[1920]] <ref>G. Scott, ''The Rise and Fall of the League of Nations'', Londen, 1973, p. <span class=plainlinks>[http://books.google.com/books?id=Q-sFAAAAIAAJ&q=%22The+Council+of+the+League+met+for+the+first+time+on+January+16th,+1920,+six+days+after+the+Versailles+Treaty+came+into+force.%22&dq=%22The+Council+of+the+League+met+for+the+first+time+on+January+16th,+1920,+six+days+after+the+Versailles+Treaty+came+into+force.%22&ei=tIZXSdGJLKGayAS9vLGqBQ&hl=nl&pgis=1 51].</ref>) op basis van 't [[Vrede van Versailles (1919)|Verdraag van Versailles]] en gevestig in [[Genève]], mèt de intentie óm via ein supranationale organisatie 'ein eindj aan alle aorlaoge' te make. In häör groatste vorm (1934-1935) kènde de Volkebóndj 58 aangesjlaote lènj es leje. De VolkebóndjVolkerbóndj woort opgehaeve op [[20 april]] [[1946]], eine daag nao häör lètste vergadering.<ref name="einde">[http://www.unog.ch/80256EE60057D930/(httpPages)/02076E77C9D0EF73C1256F32002F48B3?OpenDocument ''The end of the League of Nations'', unog.ch] Cf. League of Nations Ends, Gives Way to New U.N., in ''Syracuse Herald-American'' (20 april 1946), p. 12</ref>
 
De [[Verenigde Naties]], die woort opgerich in [[1945]], is te besjouwebezeen es de opvolger van de VolkebóndjVolkerbóndj.
 
== Gesjiedenis ==
De Amerikaanse president [[Woodrow Wilson]] goof aan 't eindj van de [[Eësjte Waereldaorlog]] mèt zien [[Veërtieën Punte]] de aanzèt tot de vorming van de VolkebóndjVolkerbóndj.<ref>N. Kawamura, ''Turbulence in the Pacific: Japanese-U.S. Relations During World War I'', Westport, 2000, p.[http://books.google.com/books?id=UxZoP78hpzAC&pg=PP7&dq=isbn:9780275968533&ei=vIdXSc2sPIHCzgT6zfG5Bw&hl=nl#PPA135,M1 135].</ref> Nao de oprichting van de VolkebóndjVolkerbóndj in 1919 woorte behauve de euverwinnaers van de Eërsjte Waereldaorlog ouch de neutrale mogendheje tot de organisatie toegelaote. Aevel, ómdat 't Verdraag van Versailles neet geratificeerd woort door 't Amerikaanse [[Amerikaans Congres|Congres]], troje de [[Verenigde Sjtate|Verenigde Sjtate van Amerika]] neet toe tot de Volkebóndj. Duutsjlandj en 't bolsjewistisch Rusland (later: de Sovjet-Unie) woorte aanvankelik gewaerd, en pas nao 't [[Verdraag van Locarno]] toegelaote.
 
De VolkebóndjVolkerbóndj kènde drie hooforgane: de Algemeine Vergadering, de Raod en 't Permanent Secretariaat. Daonaeve woort d'r ouch ein [[Permanent Hof van Internationale Justitie]] opgerich.
 
In de Algemeine Vergadering zetelde de vertaengewoordigesj van alle lidsjtate en besjikde ze euver jeder ein sjtöm. Hoewaal alle veurgelagde kwesties woorte besjproake en daonao aanbevaelinge en resoluties woorte goodgekörd, hèjje dees gein bènjende krach.
 
De Raod waas 't belangriekste orgaan van de VolkebóndjVolkerbóndj. Ze besjtóngd oet permanente en neet-permanente leje. De permanente zetels woorte bezat door [[Frankriek]], [[Verenigd Keuninkriek]], [[Italië]] en [[Japan]], in ein later sjtadium woorte [[Duutsjlandj]] en de [[Sovjet-Unie|USSR]] aan dit riejke toegevoog.
De neet-permanente leje woorte verkaoze door de Algemeine Vergadering.
De Raod versjtrèkde advies euver situaties die ein concrete bedreiging veur de vrede inhele. Ein einparigheid van sjtömme waas vereis.
Tekslien 19:
't Permanent Secretariaat sjtóng in veur de administratie, de veurbereijing van vergaderinge en de oetveuring van de resoluties.
 
Volledig ónaafhankelik van de VolkebóndjVolkerbóndj woorte ouch ein Permanent Hof van Internationale Justitie opgerich. Alle lidsjtate verplichde zichzelf d'r toe óm conflicte via dit Hof te besjlechte.
 
Aanvankelik bookde de organisatie ènnige successe. 't Waas biejveurbeeld ónger auspiciën van de VolkebóndjVolkerbóndj dat de veurmalige Duutsje koloniën es [[mandaatgebeed|mandaatgebeje]] aan 't [[Verenigd Keuninkriek]], [[Frankriek]], [[Belsj]] en [[Japan]] woorte euvergedrage. Ouch organiseerde de bóndj ènnige [[referendum|referenda]] in ómsjtreje gebeje in [[Oas-Europa]]. De Frans-Duutsje toenaodering, veural georkestreerd door de Franse politicus [[Aristide Briand]] en de Duutsje politicus [[Gustav Stresemann]] kènt ouch toegevoog waere aan 't palmares van de Volkebóndj. Dees toenadering resulteerde o.a. in 't [[Verdraag van Locarno]] (1925) en in 't [[Pact van Paries]] (1928).
 
Imperialistisch [[Japan]] veel in 1931 [[Mantsjoerije]] bènne, en sjtapde in 1933 nao ein veraordeiling door de VolkebóndjVolkerbóndj oet de organisatie. [[Abessinië]], ein landj dat noe [[Ethiopië]] hèt en ouch lid van de VolkebóndjVolkerbóndj, woort in 1935 geannexeerd door 't [[Italië]] van de fascistfascis [[Benito Mussolini]], wonao ouch zie, es tweëde permanent raodslid, oet de VolkebóndjVolkerbóndj sjtapde. Hitler's Duutsjlandj volgde in 1936 al sjnel dat veurbeeld, gesjteund door 90% van de bevolking. De waeg laog aope veur de bezètting van 't Ruhrgebied, de inval in Pole en de [[Anschluss]].
In alle gevalle bleek de Volkebóndj te zjwaak óm de vreje te beware. Ingesjtèlde sancties, zoa-es ein verbod van aolieleveranties aan de verdraagssjennesj, bereikde neet de gewunsjde gehoarzaamheid. De lènj koosjte namelik nog ummer raekene op aolie oet de Verenigde Sjtate, dat gein lid waas van de bóndj.
 
De geluifwaerdigheid van de Volkebóndj woort door de oetsjtap van drie permanente raodsleje geveulig aangetas. ’t Leijde d'r toe dat ummer meë de bóndj zaoge es ein verkap machsmiddel van Groat-Brittannië en Frankriek, die oetentelik inderdaad es ènnige permanente raodsleje zouwe euverblieve. De Sovjet-Unie woort in 1939 nao aanleiding van de aorlog taenge Finland op initiatief van Argentinië oet de Volkebóndj gesjtoate. Taenge daen tied waas de Tweëde Waereldaorlog al begoosj en woort de bóndj nauweliks nog serieus genómme. De Volkebóndj woort noats ech óntbónje.
 
Mèt de kóms van [[Adolf Hitler|Hitler]] en [[Benito Mussolini|Mussolini]] woort de ónmach mèr al te dudelik. Mèt 't oettraeje van Duutsjlandj verloor de bóndj zien beteikenis. Al ónger de [[Tweëde Waereldaorlog]] woort ziene opvolger, de [[Verenigde Naties]], in de sjtiegesj gezat. De VolkebóndjVolkerbóndj woort opgehaeve op [[20 april]] [[1946]].<ref name="einde"/>
 
== Organe van de VolkebóndjVolkerbóndj ==
* Algemein Vergadering (Assemblee),
* Raod,
Tekslien 37:
* Diverse commissies.
 
== Successe van de VolkebóndjVolkerbóndj ==
* De bemiddeling euver de sjtatus van [[Åland]]<ref>G. Scott, ''The Rise and Fall of the League of Nations'', Londen, 1973, p. 60, F.S. Northedge, ''The League of Nations: Its Life and Times, 1920–1946'', New York, 1986, pp. 77<sup>(<span class=plainlinks>[http://books.google.com/books?id=ig_x1tba7qQC&q=%22concerning+sovereignty+over+the+Aaland+islands%22&dq=%22concerning+sovereignty+over+the+Aaland+islands%22&ei=H41XSYa7F6DkzQTTn8mPCA&hl=nl&pgis=1 a], [http://books.google.com/books?id=8A6PAAAAMAAJ&q=%22Gulf+of+Bothnia+into+the+Baltic+Sea%22&dq=%22Gulf+of+Bothnia+into+the+Baltic+Sea%22&ei=aI1XSfnYOZb0ygSfqPGpDQ&hl=nl&pgis=1 b], [http://books.google.com/books?id=ig_x1tba7qQC&q=%22authorities,+who+claimed+that+it+was+a+matter+of%22&dq=%22authorities,+who+claimed+that+it+was+a+matter+of%22&ei=oI1XSZmQO6aGzgSS1PXbBw&hl=nl&pgis=1 c])</sup>-78 <sup>([http://books.google.com/books?id=vYgIAAAAIAAJ&q=%22domestic+jurisdiction,+and+therefore+outside+the+League%27s%22&dq=%22domestic+jurisdiction,+and+therefore+outside+the+League%27s%22&ei=BJBXSeWnDoqEywSz-Jm9Cw&hl=nl&pgis=1 a], [http://books.google.com/books?id=8A6PAAAAMAAJ&q=%22authorised+the+Council%27s+intervention.+The+Council+then+took+up+the+matter+again+at+its+eighth+session+in+Paris+in+September+1920%22&dq=%22authorised+the+Council%27s+intervention.+The+Council+then+took+up+the+matter+again+at+its+eighth+session+in+Paris+in+September+1920%22&ei=hI9XSbSrAqKIyATolPzhBg&hl=nl&pgis=1 b], [http://books.google.com/books?id=vYgIAAAAIAAJ&q=%22The+Swedes+reluctantly+agreed.20+Negotiations%22&dq=%22The+Swedes+reluctantly+agreed.20+Negotiations%22&ei=so5XSbHPLoSUzASLhsC6Bw&hl=nl&pgis=1 c], [http://books.google.com/books?id=vYgIAAAAIAAJ&q=%22It+was+the+first+European+international+agreement+to+be+concluded+under+the+direct+auspices+of+the+League.21%22&dq=%22It+was+the+first+European+international+agreement+to+be+concluded+under+the+direct+auspices+of+the+League.21%22&ei=MY5XSdjdK6aGzgSS1PXbBw&hl=nl&pgis=1 d], [http://books.google.com/books?id=8A6PAAAAMAAJ&q=%22Settlement+of+the+Aaland+islands+question%22&dq=%22Settlement+of+the+Aaland+islands+question%22&ei=Do5XSbCaKZ2EzgSJxZjIBQ&hl=nl&pgis=1 e])</sup>.</ref>;
* De insjtèlling van de [[Mandaatgebeje]];
Tekslien 45:
* 't Organisere van acties taenge [[seksueel sjlaverniej]], [[opiumversjlaving]], en [[sjlaverniej]] ('t opheffe van sjlaverniej waas ein veurwaarde veur de acceptatie van [[Ethiopië]] es lid).
 
== Neet-succesvol poginge en oplossinge van de VolkebóndjVolkerbóndj ==
* 't Conflict óm 't Pools-TsjechischeTsjechisch grensgebeed [[Hertogdóm Teschen|Teschen]];
* De [[Sjpaanse Burgeraorlog]];
* De Poolse bezètting van 't [[Vilniusgebeed]];
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Volkerbóndj"