Ecuador: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
tot aon 1942, dalek wijer |
veerdeg |
||
Tekslien 1:
{{dialek|Mestreechs}}
{{landjtabel|
| naomlandj = Ecuador
Regel 92 ⟶ 91:
De historie vaan de minseleke bewoening in Ecuador geit trök tot oongeveer 8800 veur Christus. In de regio's boe me noe neet väöl inheimse meer vint, leefde vreuger wel Indiaonevolker, wie de [[Quitus]] in en um Quito en de [[Valdiviacultuur]] en [[Manchalillacultuur]] aon de kös. Ouch de [[Cañari's]], die 't nog ummertouw gief, hadde 'n intressante civilisatie. In wat me in Europa de [[middeliewe]] neump kaome de Inca's op, die veural aon de Cañari's 'ne sterke tegestender hadde. Pas zoe in [[1463]] kreeg 't [[Incariek]] dit gebeed oonder controle. Op d'n door raakde 't binneland vaan Ecuador touwnummend cultureel geassimileerd: inheimse volker naome 't Quechua en de Incacultuur euver. Dit perces góng wijer in de koloniaolen tied, wie de Spanjole in 't Quechua oonder de inheimse bevolking begóste te preke. In [[1525]] veel 't Incariek oeterein in twie deile, boevaan 't noordelek deil, mèt Quito es hoofstad, oongeveer mèt Ecuador correspondeerde. Dees situatie indegde in [[1530]], wie keizer Atuhualpa vaan Quito zie broor Huascar vaan [[Cuzco]] versloog en vermaordde.
Kort daonao kaome zien regering en 't Incariek op hun ind door de Spaonse invasie. In 1533 veel 't Incariek; Atuhualpa woort veur broorsmaord terechgestèld. De volgende iewe laog Ecuador in 't [[Oonderkeuninkriek Peru]] en vaanaof [[1717]] in 't [[Oonderkeuninkriek Nui Granada]]. 't Groetste deil vaan Ecuador maakde in deen tied deil oet vaan de [[Keuninkleke Audiëntie]] Quito. Oet de koloniaolen tied datere talloes dèks mier es monumentaol gebouwe, die vaan de binnestei vaan Quito en Cuenca later Wereldèrfgood zouwe make. Op 10 augustus [[1809]] hoort me in Quito d'n ierste roop veur oonaofhenkelekheid (''Primo Grito'') in Quito. De bevolking stèlde 'n eige regering in, die 't evels mer kort oetheel. Vaanaof 1820 begós 'ne groeteren opstand; in dat jaor bevrijde Guayaquil ziech. Wie in [[1822]] 't land bevrijd waor, sloot 't ziech aon bij 't land [[Gran Colombia]] vaan [[Símon Bolívar]]. In dat land kaom 't bekind te stoon es 't ''Departamiento del Equador'', 't 'departemint vaan d'n eveneer'. Wie in [[1830]] 't land loskaom vaan Groet-Colombia, woort de naom ''Republica del Equador''.
Nao 1830 kaom 't land, wie mier Zuid-Amerikaanse staote, in 'nen tied vaan groete instabiliteit en indeloeze staotsgrepe. De mach vaan 't leger en de boveklas vaan geisteleke en landeigenere woort gebroke in [[1895]], mèt de [[Liberaol Revolutie]] oonder [[Eloy Alfaro]]. 't Liberaol klimaot kaom mèt 'n aander revolutie in [[1925]] op zien ind. Ouch in de jaore daonao waor Ecuador gei stabiel land. In de jaore 1940 kaom 'n aajd grensgesjèl mèt Peru weer op, wat vaanaof [[1941]] tot oorlog leide. 't Kaom kort gezag drop neer tot 't land Amazoneterritorium, wat in de negentienden iew aon peru waor gekoume, nog ummertouw claimde en de kwestie mèt geweld wouw vestege. Vaan [[1941]] tot [[1942]] veurde me d'n Ecuadoraans-Peruaansen oorlog. Umtot 't evels volop [[Twiede Wereldoorlog|wereldoorlog]] waor, droonge machte wie de [[Vereinegde Staote]] en [[Brazilië]] op vrei aon. Die woort in [[1942]] in [[Rio de Janeiro]] geteikent; volges 't [[Rioprotocol]] trok Ecuador zien claims trök. Later zouw Ecuador zien claims weer opnumme, zoetot 't nog tot e kort incident kaom in [[1981]] en nog ins tot completen oorlog in [[1995]]. Pas in 1998 lag 't land ziech definitief bij 't Peruaanse bezit vaan dit gebeed neer. Vaan [[1972]] tot [[1979]] waor 't land 'n [[militair dictatuur]]. Sindsdeen is 't land weer 'n [[democratie]], meh gein stabiel. Nog in [[2010]] voont 'ne mislökde staotsgreep tege Rafael Correa plaots. 't Blaad [[The Economist]] vint 't land e ''hybride rezjiem'', vergeliekbaar mèt beveurbeeld [[Albanië]] (hoeger) en [[Turkije]] (lieger).<ref>[http://graphics.eiu.com/PDF/Democracy_Index_2010_web.pdf The Economist - Democracy Index 2010]</ref>
==Bronne==
Dit artikel is gooddeils gebaseerd op, meh neet vertaold oet, 't corresporend Ingelstaoleg artikel, en wel in [http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Ecuador&oldid=443093683 dees versie]; wijer op [[:en:Indigenous peoples of Ecuador]]''.
<references/>
{{Zuud-Amerika}}
[[en:Ecuador]]
| |||