Madagaskar: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
K →Administratief indeiling: Et fehlte e Verb. |
historie debij |
||
Tekslien 19:
| tld = mg | landjcode = MG | tillefoon = 261
}}
'''Madagaskar''' (Malagasy ''Repoblikan'i Madagasikara'', Frans ''République malgache'') is e land en 'n [[eiland]] (zuid)oostelek vaan [[Afrika]], op 500 aon doezend kilometer veur de kös vaan [[Mozambique]]. Hoofstad is Antananarivo. 't Land is 'n anomalie in Afrika, door zien [[Austronesische taole|Austronesische]] bevolking die alzeleve vaan [[Borneo]] kump. De isolatie vaan 't eiland heet tot '
==Administratief indeiling==
Tekslien 49:
==Historie==
Madagaskar waor eint vaan de lèste groete eilen wat door lui woort gekoloniseerd. Dit gebäörde woersjijnelek örges tösse 200 veur Christus en 500 denao. De bezètting vaan 't eiland zouw in twie golve kinne zien gebäörd; volksverhaole euver e primitief volk oet de binnelen, de [[Vazimba]], zouwe op woerheid kinne beröste. De Austronesische taol vaan de bevolking verraojt 'n aofkoms vaan zuidelek Borneo, in 't modern [[Indonesië]]; de bevolking moot euver doezende miele in [[bangka (kano)|bangka]]'s, typisch Austronesische kano's, nao 't eiland zien gekoume. De nui bewoeners pasde dao [[brandcultuur]] touw um [[landbouw]]groond te make. Wie in hun toesland waor [[ries]] 'n belaankrieke cultuur. De koms vaan de mins had e desastreus effek op veural de groeter saorte vaan 't eiland zienen unieke fauna. Reuzemaki's zien allein oet fossiele bekind, d'n [[olifantsvogel]] ('ne verwant vaan de [[vogelstroes]]) heel 't langer oet.
Nao inkel iewe traoje de Malagasiërs ouch in contak mèt de [[Bantoes]] vaan 't Afrikaans vasteland. Vaanaof de zevenden iew al kaome de [[Arabiere]] nao 't eiland. Hunne culturelen invlood, dee bestoont oet de koms vaan d'n islam, de oosterse [[astrologie]] en 't sjrif (Malagasy gesjreve in 't [[Arabisch sjrif]] weurt ''sorabe'' geneump), bleef gooddeils beperk tot de noordweskös, boe de Arabische handelere aonkaome. D'n ierste Europeaon dee 't eiland zaog waor de [[Portugal|Portugees]] [[Diogo Diaz]] in [[1500]]. Ind [[zeventienden iew]] vestegde de [[Frankriek|Fransoze]] 'nen handelspos op 't eiland. Belaankrieker woort 't eiland in de vreugmodernen tied evels veur de [[piraterij]]; ouch ind zeventienden iew zouw de Franse kaptein Misson hei 't utopisch (en alzeleve fictief) pirateriek ''Libertalia'' höbbe gestiech.
Madagaskar had ummer bestande oet versjèllende keuninkrieke, die ziech oonderein op leve en doed bevochte. Roond 1800 kaom dao verandering in, door de greujende mach vaan 't hoeglandriek [[Merina]]. Keuning [[Andrianampoinimerina]] oonderworp de naoberrieke, ziene zoon [[Radama I]] (1810-1828) deeg de rest en vereinegde gans Madagascar. Radama sloot e pak mèt de Britte (die heersde op 't naobereiland [[Mauritius]], boevaan 'r militair assistentie kraog in ruil veur 't aofsjaffe vaan de [[slaovehandel]]. In dezen tied leep de piraterij laankzaamaon op zien ind. 't Verdraag mèt de Britte maakde de weeg vrij veur de verspreiing vaan 't [[christendom]].
Oonder zien opvolgers (en opvolgsters: dao waore mierder vrouwlui bij) verzwaakde 't riek evels, wat de Fransoze in [[1883]] tot 'n invasie brach. Door Britse tegewèrking doort 't nog e paar jaor tot 't Frans Protectoraot Madagascar gans waor gevesteg. Aanders es in väöl aander Franse kolonies woort de keuninkleke familie um häöre tegestand aofgezat en verbanne. De Franse brachte oonderwies in gans 't land en zatte bouwwerke in koloniale stijl neer in Antananarivo. 't Systeem vaan belasting in de vörm vaan corvees bleef behawwe. Nao de val vaan Fraankriek kaom Madagaskar oonder regering vaan 't [[Vichy-Fraankriek]]. Dit doort tot [[1942]], wie de Britte de Slaag um Madagaskar wonne, 'n militair operatie veural gemeind um de vesteging vaan Japanse bases hei te veurkoume. Ind jaore viefteg kraog Madagaskar laankzaamaon mier otonomie tot 't op [[26 juni]] [[1960]] gans oonaofhenkelek woort.
{{Afrika}}
| |||