|
[[Plaetje: Leesplenkske84.jpg|thumb|Valkebergs laesplenkske 1984]]
'n '''Laesplenkske''' ies ein van de lièrmiedele um kinger 't laeze aan te lière. Mèt 'n aafbeelding es geheugesjteuntsje weurt 'n bepaald (eenvoudig) basiswoord aangelièrd. Alle veurkómmende lèttersj en lèttercombinaties kómme op dees meneer aan de beurt. Bekènde veurbeelde, die op de basissjoale gebruuk woorte en weure zint veur 't [[Nederlands]]: 't ''aap-noot-mies'' plenkske (1910) en de later reeks ''boom-roos-vis'' (1960), oetgeveurd in losse beeldplate, die aan de moer were opgehange.
==Limburgstalige laesplenkskes==
Limburgstalige laesplenkskes zint te verdeile in didactische en nostalgische. Bie de didactische laesgank weurt oetgegange van 'n onderwiesmethode. Bie 't nostalgisch plenkse besjteit daoneve ouch väöl aandach veur 't, verdwienend, dialekwoord.
't [[Valkebergs]] leesplenkske, (van [[Els Diederen]], onderwiezeres en besjtuurslid van [[Veldeke-Valkeberg]]), woort door Veldeke-Valkeberg ièrsj es laeskleurplaat oetgegaeve in 1983 en 'n jaor daonao es leesplenkske. In 2000 gelanceerd es virtueel leesplenkske op de website. 't Didactisch plenkske, mèt 30 aafbeeldinge, geuf bekans alle korte (sjtoattoan), alle lang (sjleiptoan) klanke én alle mètklinkersj weer: ''(daak, tas, maon, oug, knoup, doas, book, kómp, loch, piel, kies, kiès, rink, hègk, zaeg, weeg, flesj, hoes, loetsj, un, vösj, kruus, buul, kuèl, tuit, beursj, meule, zeip, Lei, sjäöp)''. Nao 't Valkebergs volgde in 1984 'n [[Mestreechs]] plenkske, es particulier intitiatief oetgdeild. De oetgaaf in 1987, oetgegeve door [[Veldeke-Mestreech]] ies van [[Bèr Essers]]: ''(lótsj, tuut, hin, kuusj, poor, knoup, gezèt, boezjie, sjogkel, kräölke, kengkee, zeibaor, walmoer, does, geis, körf en maosbrögk)''. Onderwiel kaom in 1985 in [[Ruiver]] 'n laesplenkske oet. In 1987 kaome plenkskes in [[Amie]], [[Beeg]], [[Haors]] en [[Remung]]. In 1988 volgde [[Toear]] en [[Gelaen]].
In 1991 versjeen 't [[Heële|Heerles]] plenkske (didactisch), samegesjtèld door [[Leonie Robroek]] en oetgegeve door [[Veldeke-Heële]]: ''(vlaam, kwakket, pool, oambusj, sjop, hóndesj, reub, sjup, weuëd, fersjet, zök, träöt, vruike, leech, zjweëgel, wegk, koel, doeës, d'r Kueb, tuut, kriet, kniën, kieësj, kirmes, winkbül, dri-j)''. In 1994 ontworp ze 'n leesplenkske mèt 4 versies: 't [[Nuiehages]], [[Sjeter]], [[Bróckelzer]] en [[Waobiger]] plat.
===Alle Limburgse laesplenkskes===
In de volgende dialekte zint laesplenkskes in 't eige dialek oetgegaeve:
{|
|
* [[Amies]] leesplenkske, 1987
* [[Beegs]] laesplenkske, 1987
* [[Bieëgdjer]] laesplenkske , 2008
* [[Bócheser]] leësplenksje, 1996
* [[Brees]] (B) eetmetje
* [[Brókkelzer]] leësplensjke (Rimburg) 1994
* [[Buuls|Bûuls]] lêsplenkske, 1996
* [[Gelaens]] laesplenkske, 1987
* [[Groesels]], 1990 en 2e in 2000
* [[Grunsjtraots]]-[[Bargoens]], 'Keietkwieëst' 1998
* [[Heëlesj]] leësplenksjke, 1991
* [[Heljes]], 1995
* [[Hoesels]] lêesplenkskë, 1995
|
* [[Haorsters]], 1987
* [[Houtems]], 2011
* [[Itters]], 2006
* [[Limbo-Hollands]], 2007
* [[Meersjes]], 2007, 2010
* [[Mestreechs]], 1984, 1987
* Mestreechter draankplaank, 2006
* Mestreechter sjtraottaol, 2010
* [[Mezeiker]] lieësplank, 1995
* [[Nuienhagers]], 1994
* [[Remunjs]], 1987
* [[Royer]], 1997 en 2e in 2005
* [[Ruivers]], 1985
* [[Sjeters]], 1994
|
* [[Sjins]], 2008, 2010 (corr.)
* [[Toears]], einde jaore '80 en 2e klankmetje in 2006
* [[Valkebergs]], 1983, 1984
* [[Waobigs]], 1994
* [[Wieërter]], 1995 en 2e in 2008
* [[Wolders]], 2005
* [[Zaerems]], 1994
* [[Zittesj]], 1990
* [[Zjwaams]], 1995
* [[Zumpelvelder]] 1996
|}
==Externe link==
|
