|
'''Marcus Tullius Cicero''' ([[3 januari]] [[106 v. Chr.]] - [[7 december]] [[43 v. Chr.]]) waor 'ne [[Romeine|Romeinse]] [[retorica|raejenaer]], [[politicus]], [[advocaat (beroep)|advocaat]] en [[filosoof]]. Zien leve veel same mèt de val van de [[Romeinse Republiek]] en de gebeurtenisse die dao-aan veuraaf ginge. Zelf sjpeelde hae bie väöl politieke gebeurtenisse in daen tied ein rol. Sommige van Cicero's werke geve historisch inziech in dees periode.
www.nobrain.dk
== Cicero zie leve ==
Cicero woort gebore in Arpinium, in 'n rieke familie van landeigenaere, de Tullii Cicerones. De politieke posities woorte in daen tied veural bezat door rieke families. Meh Cicero's familie houw weinig politieke invlood, hoewaal zie riek waor. Cicero, dae al vreug politieke ambities houw, woort opgevoed mèt eine aafkièr van de rieker en beroemder families in Arpinium.
Umdat zien familie neet actief waor in de politiek, waor 't veur Cicero lestig um de politiek in te goon. Me koes destieds waal in de politiek kómme es me succes houw gehad es militair, meh Cicero heel neet van oorlog. De rieke familie van zien vrouw [[Terentia]], mèt wae hae rond 80 v. Chr. trouwde, haet häöm gesjteund bie zien carrière in de politiek.
Cicero kreeg rond 75 v. Chr. 'n positie es [[quaestor]] in Wes-[[Sicilië]] en woort eine succesvolle advocaat. Hae houw es motto um altied de bèste te zin en de res te euvertreffe, ein oetsjpraok die aan [[Apollo]] weurt toegesjreve. Hae koes èvvel nog neet bereike wat hae wol in de politiek, umdat ziene achtergrond neet voldeeg. Daobie kaom nog dat de veurige [[Novus Homo]] (''Nuje Man'', 'ne [[consul]] zonder veuvadersj die die positie houwe gehad) de radicale [[Gaius Marius]] waor. Zie gans leve bleef Cicero vergeleke were mèt Gaius Marius (dae ouch oet Arpinium kaom). Dat vong hae versjriekkelik.
In [[63 v. Chr.]] woort Cicero de ièrsjte ''Novus Homo'' in 30 jaor. De belangriekste gebeurtenis oet zien ambstermien waor de samezjwering van [[Lucius Sergius Catilina]], die tot doel houw um de republiek ten val te bringe. Cicero kondigde de sjtaot van belègk aaf en leet ein aantal samezjweerders executere. Hieveur kreeg hae de ièretitel ''[[Pater Patriae]]''. In de jaore nao dees gebeurtenis waor hae èvvel bang vervolg te were vanwege 't ter doad veroordeile van Romeinse burgersj zonder proces.
In [[58 v. Chr.]] woort door de [[demagoog]] [[Publius Clodius Pulcher]] 'n wèt veurgesjtèld die inheel dat me verbanne koes were es me Romeinse burgersj zonder proces houw laote executere. Cicero brach daotegenin dat 'r vanwege de aafgekondigde sjtaot van belègk de mach van eine dictator houw. Hae woort toch verbanne oet Italië en zien beziettinge ginge nao de sjtaat.
Vanaaf [[60 v. Chr.]] waor 't [[ièrsjte Triumviraat]] (driemansjap) besjtaonde oet [[Gaius Julius Caesar|Caesar]], [[Pompeius]] en [[Crassus]] aan de mach. Onder hun regering woort de verbanning van Cicero opgeheve en kreeg 'r zien beziettinge truuk. Hae betaalde de sjöld hieveur aaf bie 't triumviraat es advocaat. 't Drietal probeerde Cicero euver te hole um ziech bie hun te voge, meh dat deeg hae neet, umdat zien loyaliteit aan de [[senaat]] sjterker waor.
Wie Crassus gesjtorve waor, kièrde Pompeius ziech same mèt de res van de senaat tege Caesar, dae doe eine oorlog tege [[Germane|Germaanse sjtamme]] aan 't veure waor. In [[50 v. Chr.]] leep 't conflic tösje Pompeius en Caesar hoag op. Cicero waor 't eins mèt Pompeius, meh hae wol Caesar neet es vijand. Wie Caesar in [[49 v. Chr.]] Italië binneveel, vluchde Cicero oet [[Roame]]. Caesar probeerde Cicero euver te hole um truuk te kómme, meh Cicero vertrok nao [[Salonika]]. Wie Caesar gewonne houw, kaom Cicero weer truuk nao Roame.
Vanaaf daen tied woort de relatie mèt zien vrouw Terentia sjlechter. Oeteindelik kaom 't tot een echsjeiing in [[46 v. Chr.]]. In februari [[45 v. Chr.]] sjtorf Tullia, Cicero's dochter. Dit greep häöm erg aan. Me meint zelfs dat hae hie noats gans euverheen gekómme ies.
Cicero waor getuge van de maord op Caesar in [[44 v. Chr.]], meh waor neet betrokke bie 't complot. Cicero en [[Marcus Antonius]] woorte doe de belangriekste figure in politiek Roame; Cicero es vertegewoordiger van de Senaat en Antonius es consul en es oetveurder van 't testament van Caesar. Ein sjtried um de mach tösje Antonius, [[Marcus Lepidus]] en [[Octavianus]] (de latere [[Keizer Augustus]]) ontsjtong. Cicero waor nog ummer veursjtander van de republiek. Hae heel ein aantal toesjpraoke, de ''Philippica's'', um de senaat op te zètte tege Marcus Antonius en ze te laote keze veur Octavianus, dae toen nog mer 'ne tiener waor. Cicero meinde dat Octavianus mekkelik te beïnvloede zou zin door de Senaat. Ziene opzat sjlaagde èvvel neet, umdat Antonius, Lepidus en Octavianus besjliesde de mach te deile. Ein van de aafsjpraoke die zie maakde waor dat ze eder hun eige vijande mochte executere zonder gevolge. Antonius plaatsjde Cicero en ziene zoon, broor en naef op zien lies. Ocatavianus, dae zien succes graotendeils te danke houw aan Cicero, goof häöm gein besjerming. Cicero probeerde mèt ziene broor en ziene naef oet Italië te vluchte. Ziene broor en naef woorte vermaord wie zie de vluch sjtaakde um aan geld te kómme. Cicero zat door, meh hae woort toch vermaord en Antonius leet Cicero's kop en heng aan 't podium van de senaat tummere es waarsjuwing veur andere. Cicero's zoon Marcus waor op 't moment van de maord in Griekeland en ontsjnapde zoa aan executie. In [[30 v. Chr.]] woort Marcus consul onder Octavianus.
== Euverziech van Cicero's belangriekste werke: ==
| 