Abdij van Val-Dieu: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
SieBot (Euverlèk | biedrages)
K robot Anders: nl:Abdij van Godsdal
Xqbot (Euverlèk | biedrages)
K robot Anders: nl:Abdij van Val-Dieu; cosmetische veranderingen
Tekslien 7:
[[Plaetje:Bernhard von Clairvaux (Initiale-B).jpg|thumb|left|250px|Bernard va Clairvaux, d'r sjtichter van de Cisterciënzerorde, in 'n miniatuur van 'n [[middelieëwe|middelieëws]] haandsjrif]]
 
=== Sjaenkinge ===
D'r Abdij va Val Dieu óntsjtóng in [[1216]], wie d'r [[Graafsjap Dalhem|graaf va Dalhem]], ''Lotharius II va Hochstaden'', de Cisterciënzermonnike va [[Abdij va Hocht|''Hocht'' ]] (bie [[Laoneke]]) hie groond sjoonk väör 'ne nuje [[abdij]]. D'r Abdij va Hocht waor gesjtichd in [[1150]] en 'n dochter-abdij van d'r [[Abdij Eberbach]], dae 'n directe dochter-abdij van [[Clairvaux]] waor.
 
==== Economisch motief ====
Toendertied waor ''Vallis Dei'' of Val Dieu èè groeët drassig gebied en d'r graaf wós dat de [[monnik]]e d'r groond zówwe óntginne en d'r gaanse sjtrieëk welvarender zów make. En dat lieëverde häöm oeteindelek wer mieë ''tienden'' of belastingsgaeld óp. In 1203 howwe de monnike al 'n paar [[hectaar]] groond gególle in [[Warsage|Waeërsj]] mae dat waor zjuus groeët genóg väör 'n ''uuthof'' va ''Hocht''. D'r graaf goof hun de kaans öm 'ne vólwaardège abdij oet te boewe. Wie ooch d'r [[Hertogdom Limburg|hertog va Limburg]] de monnike groond sjoonk an d'r aandere kaant van de Berwien, koom d'r abdij zjuus óp de grens te ligke tösje 't Hertogdom Limburg en 't Graafsjap Dalhem.
 
==== Geestelek motief ====
De vriegaevighèèd van d'r graaf waor evvel neet allèng economisch geïnspireerd. Natuurlek wès-e, zjuus wie ooch d'r Hertog, dat dit saoërt sjaenkinge hön geesteleke väördele, in 't perspectief van dae tied, zów oóplieëvere, es waaldoonder van de Kèrk. Zieëker bie ''Lotharius va Hochstade'' mót dat 'n ról gesjpeuld ha want e waoërt mèt verantwoordelek gehaowe väör d'r moord op ''Albert va [[Leuve]]'', d'r zoon van d'r hertog va Brabant. In [[1191]] waor ''Albert'', nao 'ne, bies d'r tóp gedraeve sjoebkare-pólletiek, oeëbie de machtège haere èèder hönne kandidaat óp d'r bissjopszaeëtel probeerde te kriege, töt [[bisjop]] va [[Luuk]] verkaoze. En dàt terwiel ''Albert va Rethel'', vólle naef van d'r graaf va Hengouwe, ooch väöl sjtèmme kreeg. Proteste taege d'r gaank va zakes bie de sjtèmmeriej bleve dus neet oet en 't mieningsversjil koom väör 't Keizelek Gerechshof. ''Hendrik d'r VI'' kieëm óp 't idee um 'ne driejde perzoeën te beneume, en wal ''Lotharius'', broor va ''Diederik va Hochstade'', graaf va Dalhem. Mae dao bleef 't neet bie. Övvertuugd van zie rech góng ''Albert va Leuve'' in beroep in [[Rome|Roeëme]] en verkreeg dao in januari [[1192]] de erkenning dat zieng beneuming zjuus waor. Op [[20 september]] waoërd-e gewiejd in [[Reims]] en op [[24 september]] vermoord.
 
Tekslien 21:
=== Crisis ===
Wie [[hertogin]] [[Irmgarde va Limburg]] sjtórf, zat zich 'ne crisis in. D'r [[Limburgse succesie-krèèg]] makde dat laandboewgroond vernield waoërt mae ooch dat 't gaans economisch laeve verlamd waoërt. Groond en bezittinge moesse verkóch waeëre um d'r kóp baove water te haowe. D'r abdij raakt in verval.
=== Hersjtèl ===
''Jan de I va Brabant'' sjteunde nao d'r krèèg d'r abdij en d'r wederópboew waor e succes. 't Hersjtèl doorde bies 't èng van d'r 15de ieëw.
=== Geestelek verval ===
Tekslien 34:
In 1574 verniele [[Tachtigjaorige oorlog|Hóllendsje troepe]] d'r abdij en pas 'ne haove ieëw later is de sjaaj hersjtèld. Mèt abt Jean Dubois (1711-1749) kieëm d'r abdij wer töt groeëte welvaart. Oonder zien besjtuur waoërt 'n nuuj abteverblief en 'n nuuj gasteverblief in d'r [[Maaslandse renaissance]] sjtiel geboewd. Die geboewe sjteunt d'r noe nog en went me ze va wied bekiekt da lieke ze va 'ne duustere [[baksjtèè]] ópgetrókke. 't Is dao-èn-taege, zjuus óp die maot gehówwe, [[kaolezaandsjtèè]], 'ne [[natuursjtèè]] dae in de buurt va Val Dieu an de óppervlakte keumt. Ooch dizze abt waor lid van de Sjtaote en wool z'n hoeëggeplaadsjde bekaande natuurlèk navenaant kènne óntvange.
 
=== Fraanse tied ===
[[Plaetje:Witten_Schloss_Steinhausen.jpg|thumb|250px|Kesjtieël Steinhausen in Witten]]
In d'r [[Fraanse tied]], in [[1794]] verlaote de monnike väör 't örsj d'r abdij öm zich in [[:de:Schloss_Steinhausen|kasjtieël Steinhausen]] in [[Witten]] in veilighèèd te brènge. In 't jaor dao-óp kroge ze van d'r Fraanse gezaant oet [[Aoke]] de toesjtèmming um truuk te goeë mae óp [[1 september]] [[1796]] waoërt de wèt aafgekondègd dat de ordes ópgehaeve waoërte en de bezittinge gecónfisceerd. De Fraanse autoritète betaalde an èèdere individuele monnik 'n vergoeding in de vörm van assignatie. Wie ze 't kloeëster verlete gove ze die an d'r abt en zoe how abt Uls de middele um 't kloeëster, de kèrk, d'r tuin en de binneplaatsj truuk te gaele. Haeë èèges koes ooch in Val Dieu blieve.
Tekslien 55:
=== De Sankt Georgener Predigten ===
 
* De 13de ieëwse, dör de Cisterciënzerorde versjpreidde, Duutsje praeëkeverzameling De [[:de:Sankt Georgener Predigten|Sankt Georgener Predigten]].zów via Val-Dieu, dochter-abdij va Eberbach, in de Nederlande terech zieë kaome. D'r oorsjpronkeleke tekst waor gerich op vrówwe. <ref> Wybren Scheepsma, De Limburgse Sermoenen, 2005, blz 82, ISBN 90 351 2726 9 </ref> D'r abdij va ''Hocht'' wert vanaaf 1220 'n dochterabdij van 't [[Aoke|Aokense]]nse Sjtift [[Salvatorberg]] en 'n vrowwekloeëster geneumd. De Cisterciënzerinne zowwe d'r 600 jaor blieve.<ref> J.L.H. Hartmann, De Reconstructie van een Middeleeuws Landschap, 1986, blz 213, ISBN 90232 2254 7</ref>
De [[Limburgse Sermoenen]] zeunt in d'r 13de ieëw gesjraeve vör mansluuj in de buurt van de taalgrens, mäögelek in Val Dieu en in d'r gees van d'r [[Wallonië|Welzje]] mystiek.<ref>[http://www.wetenschapsagenda.leidenuniv.nl/index.php3-c=208.htm Limburgse sermoenen]</ref>
 
Tekslien 61:
 
* An d'r boetemoeër van 't koeër, in d'r noordgèvel, bevindt zich 'n [[romaans]]e ömliesting va [[blowwe sjtèè]] van 'n toegangsdäör die sjtamt oet de örsjte abdijkèrk. De geboewe rechs op d'r binnepleij waore in 1990 nog ummer privebezit. 't Groeët [[wiewater]]svat achter in de kèrk is gemakt va roeëje Belzje [[marmer]] en huurt bie 't oorsjpronkelek interieur van de kèrk. Nao d'r Fraanse tied is 't in 'n wèj truukvoonde oeë 't deens doog es dreenk[[badsj]] vör de keuj.
=== Abdijbeer en kieës va Val Dieu ===
* In 1997 is in èng van de biegeboewe 'n broeweriej ónderbrach. De brasserie de l'Abbaye du Val Dieu. Dao wert 'n erkènd abdij[[beer]], bloond, broen en triple, gebroewe nao 'n aod recept van de monikke va Val Dieu. Bekaand is d'r zachte, mae sjerpe kieës va Val Dieu, dae evvel neet op d'r abdij èèges, mae waal in 't [[Laand va Herf]] gemakd wert.
 
== Externe leenke ==
* [http://www.val-dieu.com/ Val Dieu broeweriej]
* [http://www.val-dieu.net/ Website va Val Dieu]
 
== Referenties ==
Tekslien 72:
 
== Bronne ==
* Joseph Ruwet, Daeëke van de facultèèt der Lèttere en Wiesbegeerte va Leuve, ''De cisterciënser abdij van Notre-Dame du Val-Dieu''
* Rik Palmans, ''lèsmateriaal Gidsencursus Voere'', 1987
* De Tijd, ''Vallei van kaas en siroop'', 24 december 2005
* Bep Mergelsberg, ''Verzet in Voeren/Résistance dans les Fourons'', 1999, bevat interview mèt Pater Andreas va Val Dieu (A. Meijs aafkomstèg va [[Ikkelder]]), uvver d'r daag dat de twieë verzètsmonikke aa-gehaowe waoërte.
 
[[Categorie:Kloesters]]
Tekslien 83:
[[fr:Abbaye du Val-Dieu]]
[[la:Vallis Dei]]
[[nl:Abdij van GodsdalVal-Dieu]]
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Abdij_van_Val-Dieu"