Proto-Indogermaans: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
SieBot (Euverlèk | biedrages)
Xqbot (Euverlèk | biedrages)
K robot Anders: it:Lingua protoindoeuropea; cosmetische veranderingen
Tekslien 2:
't '''Proto-Indogermaans''' of '''Proto-Indo-Europees''' is de [[hypothese|hypothetische]] bróntaol vaan alle [[Indogermaanse taole|Indogermaanse (Indo-Europese) taole]]. Dees taol kin gereconstrueerd weure op basis vaan vergliekinge tösse de versjèllende Indogermaanse taole. Aongezeen 't bestoon vaan de Indogermaanse taolfamilie al sinds de negentiende iew algemein weurt erkind is 't oonumstreje tot zoe'n oertaol bestande heet, meh euver väöl details zien taolwetensjappers 't neet eins.
 
== Methood ==
Umtot dees oertaol neet is opgesjreve is me aongeweze op reconstructies. 't Basisidee is 'ne zekere [[wortel (taolkunde)|wortel]], e zeker [[foneem]] of 'n zeker verbuiging in mier zoeväöl meugelek taolgrope trök te vinde: me zeuk [[cognaot]]e. Es euvertuigend kin weure aongetuind tot de cognaote neet vals zien - de euvereinkóms is neet 't gevolg vaan touwval - kin me 't taolelemint aon 't Proto-Indogermaans touwsjrieve. Bij veurkäör maak me gebruuk vaan zoe aajd meugeleke taole: awwer taole stoon in tied korter bij die oertaol en höbbe dus minder gelegeheid gehad um te evoluere. Dèks genoog zien de taole boe-oet me 't Proto-Indogermaans reconstrueert zelf reconstructies ([[Oergermaans|Proto-Germaans]], [[Proto-Keltisch]], [[Proto-Baltoslavisch]] etc.), allewel tot me dèks wel mèt aw taole touwkint ([[Gotisch]], [[Aajdingels]], [[Gallisch]], [[Aajdiers]]) of zelfs mèt conservatief modern taole (bev. [[Litouws]]).
 
'n Veurnaom veurweerde bij 't vasstèlle vaan e cognaot is tot 't voldeit aon de [[klaankwèt]]te die me aon 'n bepaolde groop touwkint. Zoe moot 't Oergermaans cognaot vaan 't Proto-Indogermaans woord *''ph<sub>2</sub>tēr'' "vaajer" mèt 'n ''f-'' beginne, umtot de klaankwètte veursjrieve tot de [[anlaut]]ende ''p-'' oet 't Indogermaans in de Germaanse taole 'n ''f-'' weurt. 't Woord *''faðar'' pas in dit petroen en kin daan ouch es cognaot geaccepteerd weure.
 
== Hypotheses euver aofstamming ==
Sommege taolkundege perbere de historie vaan de Indogermaanse taole nog wijer trök te reconstruere, door 't mèt aander taolgrope in verbinding te bringe. Dat is lesteg, umtot, es zoe'n verbinding besteit, ze nog doezende jaore wijer trök in d'n tied ligk es de Indogermaanse taole. De mies gepostuleerde verbinding is die mèt de [[Oeralische taole]]: alle taolkundege die 't Indogermaans mèt 'n ander groop verbinde betrèkke 't Oeralisch daobij. Behave e relatief groet aontal veurgestèlde cognaote sprik 't feit tot hun dinkeleke oorsprunksgebeie zoe kort bei-ein ligke (Indogermaans aon de noordeleke [[Zwarte Zie]]kös, Oeralisch zjus daobove). Ander hypotheses goon wijer en verbinde 't ouch mèt de [[Altaïsche taole]], de [[Zuid-Kaukasische taole]] en nog aander grope. Dees hypotheses weure oonder de neumer ''[[Nostratische taole|Nostratisch]]'' samegevat. D'n hoofstroum vaan taolkundege accepteert zoe'n verbindinge neet es mier es touwvalleg of nump gei staandpunt in.
 
Es de verbinding mèt 't Oeralisch, en/of de Nostratische hypothees, klop, moot 't Indogermaans in de milennia nao de aofsplieting e paar wezeleke oontwikkelinge höbbe doorgemaak. 't Taoltyp moot vaan [[agglutinerende taole|agglutinerend]] nao [[flecterende taole|flecterend]]/[[fusioneel taole|fusioneel]] zien veranderd, wat inhèlt tot de belaangriekste betrèkkinge neet mie mèt suffixe meh mèt oetgeng woorte aongegeve. Naomvalle en grammaticaal getalle gónge ziech oetdrökke es mutaties vaan 't groondwoord, neet los-eweg mèt achtervoogsels. De grens tösse naomval en woord-mèt-partikel woort sjerp (in tegestèlling tot beveurbeeld de Oeralische taole, boe sommege vörm zoewel es naomval es es aofleiing kinne weure oetgelag). 't Aontal naomvalle kaom daan ouch vas te ligke: ach, neet mier of minder. 't Aontal getalle kaom op drei te ligke: d'n dualis kaom debij. De twie hypothetische klasse vaan 't Proto-Nostratisch, ''animata'' en ''inanimata'', woorte oetindelek vervaange door drei: mannelek, vrouwelek en oonzijeg, boebij ouch de manneleke en vrouweleke wäördklasse inanimata (diere, veurwerpe en abstracta) gónge umvatte. De werkwäörd woorte oonderworpe aon ingewikkelde percesse vaan wortelflectie. Alle vocaole gónge in princiep op in ''e'' allewel tot dee klaank oonder versjèllende umstandeghede in ''a'' of ''o'' kós verandere (zuug oonder).
 
== Klaanklier ==
:''Zuug ouch: [[Indogermaanse klaankwètte]]''
 
=== Consonante ===
't Proto-Indogermaans waor bezoonder riek aon consonante. [[Plosief|Plosieve]] kóste op drei menere weure gearticuleerd (stumhöbbend, stumhöbbend geaspireerd en stumloes, veurbeeld ''b'', ''b<sup>h</sup>'', ''p'') en op vief plaotse in de moond gevörmp weure: labiaal, coronaal, velaar-palataal, velaar en velaar-labiaal (veurbeeld ''b'', ''d'', ''ǵ'', ''g'', ''g<sup>w</sup>''). Alle vijftien de meugeleke plosieve kaome ouch werkelek veur; de (oongeaspireerde) ''b'' waor evels opvallend zeldzaam.
 
Tekslien 96:
'n Minderheid vaan historische taolkundege hingk de [[glottaaltheorie]] aon. Dees theorie veurzuut 'n gans aander reconstructie vaan de Proto-Indogermaanse consonante.
 
=== Vocale ===
De vocale vaan 't Proto-Indogermaans zien neet oonumstreje. Gelierde zien 't oonderein neet eins of 't oorsprunkelek Proto-Indogermaans 'n a-foneem had, en of versjèl bestoont tösse lang en korte vocaole. 't Is dudelek tot later fases vaan de taol - in eder geval die aon de weeg stoonte vaan ander tek es 't Hethitisch - dat allebei wel hadde. In häöre [[bewering|sterkste]] vörm stèlt de theorie vaan de drei laryngale (zuug bove) tot 't Proto-Indogermaans oorsprunkelek in princiep mer eine vocaal in ein kwaliteit had: de korte ''e''. Door [[ablaut]] kós die in 'n ''o'' verandere. Daan (later?) höbbe ziech oonder invlood vaan de drei h's de ''a'' en 'n ''o'' zoonder ablaut oontwikkeld; bovedeen veranderde combinaties vaan 't typ ''eHC'' (e - wèllekäörege h - andere consonant) in ''V:C'' (lang vocaal - consonant), mèt ander wäörd: de ''h'' góng "in de vocaal zitte". Me stèlt ziech dat es volg veur:
 
Tekslien 108:
Wijer vocale trejje op es nevevörm vaan consonante. De haafvocale ''j'' en de ''w'' kóste veurkoume zoonder vocaal deveur of drachter, wat ze oonoetspreekbaar maakde. In zoe'n gevalle veranderde ze in ''i'' resp. ''u''. De ''i'' en ''u'' hadde in princiep gein lang variante. Ouch de lètters ''l'', ''m'', ''n'' en ''r'' kóste lettergreepdragend veurkoume en es vocale gelle. De liquida es vocaal zuut me nog trök in oonder mier 't Sanskriet en väöl [[Slavische taole]] (''k'''r'''k''). Teslotte moot ouch de [[sjwa]] ([ə]) hei en dao zien veurgekómme, um bepaolde clusters oetspreekbaar te make. Umtot zoe'ne klaank gemekelek versjijnt, verdwijnt en verandert liet me die ''[[schwa indogermanicum]]'' dèks eweg oet de transscripties.
 
=== Diftonge ===
De drei klinkers ''a'', ''e'' en ''o'' in hun twie klaanklengdes koste mèt de ''i/j'' en ''u/w'' tot um 't eve welken [[diftong]] gecombineerd weure: ''ai'', ''āi'', ''au'', ''āu'', ''ei'', ''ēi'', ''eu'', ''ēu'', ''oi'', ''ōi'', ''ou'', ''ōu''. In principe geit 't hei um valse diftonge, die bestoon oet 'nen echte vocaal aofgeslote door 'nen haafvocaal. Door de iewe heer woorte die evels tot echte diftonge. Veural 't Aajdgrieks liet nog väöl vaan die klaanke zien.
 
== Vörmlier ==
't Proto-Indogermaans waor 'n gecompliceerde taol mèt väöl flectievörm. 't Taoltyp waor [[flecterende taole|flecterend]] (de betrèkkinge woorte aongegeve door verbuiging, neet zoemer door losse achtervoogsele) en [[fusioneel taole|fusioneel]] (in eine flectie-oetgaank zaote mierder beteikenisse gecodeerd). Väöl vaan de flectie is nog oonderwerp vaan discussie oonder gelierde; me maag aonnumme tot dao dudeleke dialectische variatie waor, wie ouch sterke veranderinge door de iewe heer).
 
=== Substantieve ===
:''Zuug ouch: [[Indogermaanse nominaalflectie]]''
[[Substantief|Substantieve]] (zelfstandege naomwäörd) hadde twie hoofverbuiginge: thematisch en athematisch. Thematisch waor in eder geval de o-declinatie (ouch bekind es ''twiede declinatie''); boebij de ''o'' es ''[[themavocaal]]'' tösse de wortel en de buigingsoetgaank stoont. De wäörd in dees categorie waore mannelek (op ''-os'') en oonzijeg (op ''-om''). Hun verbuiging is relatief en sumpel en regelmaoteg, zoonder ablaut. De res vaan de wäörd woort ''athematisch'' verboge, dat wèlt zègke zoonder themavocaal meh direk mèt d'n oetgaank op de wortel. Ouch de stamme op ''-eh<sub>2</sub>'' - de a-declinatie of ierste declinatie vaan beveurbeeld 't Latien en Grieks - rekent me gemeinelek daotouw. De flectie vaan dees wäörd waor dèks ingewikkelder, mèt soms oonveurspeulbaar klaankverlenging, -verkorting en -reductie (''ph<sub>1</sub>t'''ē'''r'', ''ph<sub>1</sub>tros'', ''ph<sub>1</sub>t'''e'''rm.'') en verspringing vaan de klemtoen.
Tekslien 144:
|}
 
=== Adjectieve ===
[[Adjectief|Adjectieve]] (bijvogeleke naomwäörd) sjikke ziech nao de substantieve boe ze bijhure; ze weure verboge nao geslach, naomval en getal. Ouch adjectieve verdeile ziech in thematisch en athematisch; de thematische adjectieve indege op ''-os'', ''-eh<sub>2</sub>'', ''-om''. Es e thematisch substantief en e thematisch adjectief aonein gekoppeld weure, of 'n athematisch substantief en 'n athematisch adjectief, kriege ze normaal gesproke dezelfden oetgaank.
 
Dao zien oetgeng te reconstruere veur de comparatief en superlatief.
 
=== Pronomina ===
:''Zuug ouch: [[Indogermaanse pronomina]]''
Euver de Proto-Indogermaanse pronomina (veurnaomwäörd) is in väöl gediscussieerd. Hun versjèllendheid in de dochtertaole maak 't lesteg ze te reconstruere.
 
==== persoenleke ====
Dit gelt zeker veur de persoenleke pronomina. Dao waore in eder geval wäörd veur de ierste en tiwede persoen inkelvoud en miervoud. Opvallend is tot dao bij 'n aontal pronome twie wortele blieke te zien: eine veur de nominatief en eine veur alle andere naomvalle ([[casus obliquus]]), die oonderein neet verwant lieke te zien. (Aonhaangers vaan de Nostratische hypothees höbbe theorieë opgestèld die dat kinne verklaore.) Bij ander naomvalle es de nominatief bestoont mesjiens al e versjèl tösse benaodrökde en neet-benaodrökde vörm. Oonderstoonde reconstructie is vaan Beekes (1995) en slut reilek aon bij de consensus oonder taolwetensjappers.
 
Tekslien 177:
Vörm veur d'n dualis reconstrueert Beekes neet. Ander wetensjappers höbbe ziech dao wel aon gewaog meh koume ouch neet tot 'n reconstructie veur alle naomvalle.
 
==== aander ====
Veur d'n daarde persoen gebruukde me de aonwiezende veurnaomwäörd. Die zien al hielemaol lesteg te reconstruere, umtot ze in de dochtertaole dèks zien oetgebreid op door get anders vervaange. Beekes rekent mèt twie aonwiezende veurnaomwäörd; 't eint mèt de vörm ''*h<sub>1</sub>e/ih<sub>2</sub>/id'' "de zjus geneumde", 't andert mèt de vörm ''*so/seh<sub>2</sub>/tod''. Op 't ierste goon ''heer'', ''häör'' en ''het'' trök, op 't twiede ''dee'', ''die'' en ''dat'', ''deze'', ''dees'' en ''dit'' en ouch ''zij'' (persoenlek veurnaomwoord).
 
't Vraogend veurnaomwoord waor ''*k<sup>w</sup>is'' "wee" - dit is in alle dochtertaole euvergelieverd. 't Kós oonzijeg gemaak weure (''*k<sup>w</sup>id'' "wat") en in 't miervoud stoon (''*k<sup>w</sup>eies''). Dit woord had 'n adjectivisch zösterke: ''*k<sup>w</sup>os'', wat "welk(e)" beteikende.
 
=== Werkwäörd ===
:''Zuug ouch: [[Indogermaanse werkwäörd]]''
't Proto-Indogermaans [[werkwoord]] liet ziech veural oet 't Aajdgrieks en 't Sanskriet (in 't bezoonder 't [[Vedisch]]) reconstuere. Reconstructies zien hendeg lesteg en de rizzeltaote zien notoir complex. 't Werkwoord waor vörmeriek en kós väöl aofleiinge die dèks volges oonveurspeulbaar principes tot stand kaome. Heidoor zien de werkwäördsvörm, nog väöl mier es de naomwäördsvörm, allein bij benaodering te reconstruere.
 
==== Aspecte en tije ====
Dao waore drei hooftije, mèt alledrei primair 'n aspectueel beteikenis. Dat wèlt zègke: bij de beteikenisversjèlle laog de naodrök op de ''staot vaan de handeling'', neet op d'n tied boe-in get ziech aofspeulde. De drei hooftije waore [[praesens]], [[aoristus]] en [[perfectum]]. Me geit devaan oet tot die tije oongeveer dezelfde meining hadde es ze in 't Aajdgrieks hadde. 't Praesens besjrijf get wat noe gebäört. D'n aoristus besjrijf 'n gebäörtenis die aofgeslote is. 't Perfectum gief aon tot door 't voltoeje vaan de gebäörtenis 'n nui situatie is ingetrejje. De lèste vörm heet dus 'n beteikenis op ziech. Dees beteikenis is soms neet zoemer te veurspeule, zoetot 't perfectum qua beteikenis - meh zeker neet formeel! - eigelek 'n ander werkwoord is.
 
Bij dees drei basistije kaom teminste einen anderen tied: 't [[imperfectum]]. Dit besjreef 'n doorloupende gebäörtenis in 't verleie. Dezen tied gebruukde de stam vaan 't praesens en waor mer in eine modus (zuug oonder) vertegewoordeg. Op dezelfde meneer kós mesjiens al 't [[plusquamperfectum]] (feit gebäörd nog veur d'n tied boe-in e relaas ziech aofspäölt) aon de haand vaan de perfectumstam weure gevörmp; es dit zoe waor daan woort 't relatief wieneg gebruuk. [[Futurum|Futurum simplex]], en [[futurum exactum]] sjijne nog neet bestande te höbbe; in sommege dochtertaole kraoge ze later apaarte vörm.
 
't Praesens kós thematisch en athematisch zien. Bij de thematische werkwäörd kaom 'ne themavocaol tösse de stam en 't suffix. Sommege oonderzeukers numme aon, dat bij thematische werkwäörd gans ander persoensuffixe gebruuk woorte es bij athematische (zuug oonder).<br />
&nbsp;D'n aoristusstam kós op väöl versjèllende menere gevörmp weure; de vörm waor neet zoe veurspeulbaar. De mies regelmaotege meneer um 'm te vörme waor 'n -''s''- tösse d'n oorsprunkeleke (praesens-)stam en de persoenssuffix (''sigmatischen aoristus'').<br />
&nbsp;Bij de perfectumstam traoj [[reduplicatie]] op: de beginconsonant vaan de praesensstam woort verdöbbeld en tösse de reduplicatie en d'n oorsprunkeleke stam woort 'n e gezat. Ouch kaom bij 't perfectum [[ablaut]] väöl veur; mesjiens waor dit in ieder fases vaan de taol zelfs regel. Wie gebrukelek ablaut in de perfectumstam waor vèlt, boete oet 't Sanskriet en 't Grieks, veural ouch vas te stèlle oet de Germaanse taole (''sterke werkwäörd'').<br />
&nbsp;De allerajdste taolfases vaan de Indogermaanse taole (Homerische Grieks en Vedisch Sanksriet) vertuine euver 't algemein wieneg regelmaotegheid in de stamvörminge en aofleiinge. Me nump aon tot dat in 't Proto-Indogermaans allein nog mer mie 't geval waor.
 
==== Modi ====
't Proto-Indogermaans had veer modi of wijze. Allein d'n [[indicatief]] waor in alle tije en veur alle persoene vertegewäördeg. Deze vörm gief invajdeg aon tot de besjreve handeling ech gebäört. Twie ander modi waore de [[conjunctief]] en d'n [[optatief]]. De conjunctief, dee in vörm mer e klei bitteke versjèlde vaan d'n indicatief, waor te gebruke in sommege [[bijzin]]ne, um twievel oet te drökke (''dubitatief'') en nog veur versjèllende ander functies. D'n optatief woort gebruuk um 'ne wuns oet te drökke. In väöl dochtertaole zien conjunctief en optatief same goon valle, oetzonderinge zien obbenuits 't Grieks en 't Vedisch. Conjunctief en optatief kóste allein bij 't praesens, d'n aoristus en 't perfectum optrejje. De veerde modus waor d'n [[imperatief]] (gebeiende wijs). Dee had vörm veur d'n twiede en daarde persoen, in eder geval in 't praesens en d'n aoristus. In 't Grieks is 't zoe tot d'n imperatief aoristus e direk beveel oetdrök en d'n imperatief praesens e doorloupend veursjrif; me kint aonnumme tot dat in 't Proto-Indogermaans oongeveer ouch zoe waor. Of 't ouch imperatiefvörm veur 't perfectum gaof is neet dudelek: in 't Grieks zien ze in eder geval sjaars en incompleet euvergelieverd, wat drop wijs tot ze later geconstrueerd zien. 'ne Vijfde modus waor mesjiens d'n [[injunctief]], deen optrejt in 't Vedisch en formeel 'n imperfectum of 'nen aoristus zoonder augmint (zuug oonder) is. De beteikenis vaan d'n injunctief kump grof-eweg mèt die vaan de conjunctief euverein. In 't Aajdgrieks bestoont ouch 'nen aoristus zoonder augmint, meh zoonder 't beteikenisaspek wat 'r in 't Vedisch had: bij [[Homerus]] is dat de normale vörm veur d'n aoristus indicatief. 't Is daan ouch neet zeker of d'n injunctief in 't Proto-Indogermaans bestoont.
 
==== Diathees ====
[[Diathees]] is de verandering vaan 't aspek vaan handeling binne 'ne werkwoordsvörm. In 't Limburgs kin me dat umsjrieve mèt de hölpwerkwäörd ''weure'' en ''zien'': ''De slechter slach de kooj'' kin weure umgedrejd tot ''De kooj weurt door de slechter geslach''. Heibij is de beteikenis dezelfde gebleve, meh in de twiede zin is ''de kooj'' [[subjek]] (oonderwerp), allewel tot ze nao de beteikenis vaan de zin zjus 't [[objek|''ob''jek]] vaan de handeling ('t slachte) is.
 
Tekslien 206:
In 't Grieks zien dao soms apaarte vörm veur mediaal en passief (dit is oonder mie bij d'n aoristus 't geval). Dao zien gein reies um aon te numme tot 't Proto-Indogermaans dat ouch had. Väöl dochtertaole (beveurbeel de allervreugste Germaanse taole en de Italische taole), höbbe vaan 't mediopassivum e zuver passivum gemaak en de mediaal beteikenis laote valle.
 
==== Infinitieve en participia ====
't Proto-Indogermaans had 'n oetgebreid systeem vaan infintieve en deilwäörd veur drei tije (praesens, aoristus en perfectum), zoewel actief es passief.
 
==== Persoenssuffixe ====
Aon 't ind vaan 'ne Proto-Indogermaanse werkwoordsvörm stoont de persoenssuffix, 'ne [[suffix]] deen 't oonderwerp aongief. Mèt zoe'ne suffix woorte persoen (ierste, twiede, daarde) en getal (inkelvoud, dualis, miervoud) vaan 't oonderwerp oetgedrök. Me sprik hei vaan ''suffices'' en neet vaan ''oetgeng'', umtot de markeerders vaan 't oonderwerp nog vrij dudelek henkinbaar waore. In väöl dochtertaole versmolte ze mie mèt de stam en kós me vaan ''oetgeng'' goon spreke.
 
Tekslien 232:
|}
 
==== Augmint ====
't Augmint is de markeerder veur die werkwoordsvörm die qua beteikenis 'ne verleien tied aongeve. Dat zien 't imperfectum, d'n aoristus indicatief en 't plusquamperfectum, maag dat al bestande höbbe in 't Proto-Indogermaans. 't Augmint is ''h<sub>1</sub>e-'' en stoont aon 't begin vaan de werkwoordsvörm. Oorspsrunkelek heet 't mesjiens de functie vaan voog- of koppelwoord gehad: "en toen ...". Me vint 't augmint, alweer, in 't Grieks en 't Sanskriet trök.
 
=== Tèlwäörd ===
:''Zuug ouch: [[Indogermaanse tèlwäörd]]''
[[Tèlwoord|Tèlwäörd]] laote ziech oet alle Indogermaanse taole reconstuere, die tot tien zier gemekelek, die tot hoonderd ouch mèt groete waorsjijnlekheid. E getal veur doezend kin ouch bestande höbbe, meh in versjèllende taolgrope gebruuk me versjèllende wäörd. Daorum kin me aonnumme tot dat getal neet väöl gebruuk woort, en tot de wäörd die bron waore vaan de versjèllende wäörd veur "doezend" oorsprunkelek gewoen "e groet getal" beteikende. Eine gelierde (Lehmann 1993) meint tot alle groeter getalle es tien pas in de dochtertaole tot stand zien gekómme en tot ouch ''*ḱm̥tóm'' (zuug oonder) oorsprunkelek "e groet getal" beteikende. Dit zouw evels lesteg kinne verklaore tot de derivatieve vaan ''*ḱm̥tóm'' in alle taole "hoonderd" zien goon beteikene. Bovedeen maag me aonnumme tot de [[Indogermane]], die e veehawwend volk waore, getalle väöl groeter es tien nujeg hadde (beveurbeeld veur 't tèlle vaan sjäöp). Veur de res zien de gelierde 't oonderein veur e groet deil wel eins euver de Proto-Indogermaanse tèlwäörd. Dat laote de twie reconstructies heioonder, die vrij good euvereinstumme, wel zien:
Tekslien 327:
Allein de getalle ''ein'', ''twie'' en ''drei'' waore te verbuige, en wel op 'n meneer die aon adjectieve herinnerde, dus nao zoewel naomval es geslach. Vaanzelf stoont ''*Hoinos'' in 't inkelvoud, ''*duwoh'' in d'n dualis en ''*trejes'' in 't miervoud.
 
== Syntaxis ==
Umtot de syntaxis vaan de versjèllende tek nogal oetereinlöp is dao neet väöl mèt zekerheid te zègke euver de Proto-Indogermaanse syntaxis. Waorsjijnlek waor de woordvolgorde nogal vrij, umtot in dees sterk flecterende taol aon de bugings- en vervogingsoetgeng toch wel te hure waor wat de functie vaan e woord waor. De gebrukelekste woordvolgorde waor evels SOV, dus mèt 't werkwoord (mie bezoonder de [[persoensvörm]]) achteraon de zin. In ingewikkelde zinspetroene kós 't gebrukeleker zien 't werkwoord örges anders te zètte. 't Adjectief kós zoewel veur es nao 't substantief boe 't bijhuurde koume; deveur kaom 't mieste veur. [[Accusativus cum infinitivo]] kaom zeker veur, en mesjiens ouch [[ablativus absolutus]].
 
== Veurbeeldtekste ==
Sins 't ind vaan de negentiende iew besjikke gelierde euver vrij oetgebreide reconstructies vaan 't Proto-Indogermaans. Sommege höbbe ziech dao creatief mèt bezeggehawwe en tekste in 't Proto-Indogermaans gesjreve. Bekind woort de fabel "'t Sjaop en de peerd" vaan [[August Schleicher]] oet [[1868]]. In dees fabel gebruukde heer neet allein 'n reconstructie vaan de Proto-Indogermaanse taol, heer sjreef ze ouch in de vertèlstijl vaan de Indogermaanse volker (wie ze oet versjèllende aw tradities te reconstruere vèlt) en maakde gebruuk vaan beelder en begrippe die kloppe mèt wat euver de Indogermaanse meneer vaan leve bekind is.
 
Tekslien 342:
| '''Avis akvāsas ka'''
|
| <b>''''t Sjaop en de peerd</b>'''
|-
|Avis, jasmin varnā na ā ast, dadarka akvams, tam, vāgham garum vaghantam, tam, bhāram magham, tam, manum āku bharantam.
|(Gʷr̥h<sub>x</sub>&#7703;iḗi) h<sub>2</sub>óu&#815;isóu̯is, kʷési&#815;okʷési̯o u&#815;lhu̯lh<sub>2</sub>néh<sub>4</sub> ne (h<sub>1</sub>é) est, h<sub>1</sub>ék&#770;u&#815;onsék̂u̯ons spék&#770;etspék̂et, h<sub>1</sub>oinom ghe gʷr̥h<sub>x</sub>úm u&#815;óg&#770;homu̯óĝhom u&#815;ég&#770;hontm̥u̯éĝhontm̥ h<sub>1</sub>oinom-kʷe g&#770;ĝ még&#770;hméĝh<sub>a</sub>m bhórom, h<sub>1</sub>oinom-kʷe g&#770;hménm̥ĝhménm̥ h<sub>x</sub>&#7763;k&#770;uṓk̂u bhérontm̥.
|E sjaop zaog (op 'nen heuvel) peerd [loupe], boevaan eint 'ne zwoere kaar trok, eint 'ne zwoere las droog en eint mèt 'ne maan op de rögk rende (snel 'ne maan droog).
|-
|Akvāsas ā vavakant: krudhi avai, kard aghnutai vividvant-svas: manus patis varnām avisāms karnauti svabhjam gharmam vastram avibhjams ka varnā na asti.
|h<sub>2</sub>óu&#815;isóu̯is tu h<sub>1</sub>ek&#770;u&#815;oibhek̂u̯oibh(i&#815;)os u&#815;eukʷétu̯eukʷét: 'k&#770;&#7703;rk̂ḗr h<sub>a</sub>eghnutór moi h<sub>1</sub>ék&#770;u&#815;onsék̂u̯ons h<sub>a</sub>ég&#770;ontm̥éĝontm̥ h<sub>a</sub>nérm̥ u&#815;idn̥téiu̯idn̥téi.
|'t Sjaop zag tot de peerd: "Mie hart deit miech pien, es iech 'ne maan zeen dee peerd drijf."
|-
|Akvāsas ā vavakant: krudhi avai, kard aghnutai vividvant-svas: manus patis varnām avisāms karnauti svabhjam gharmam vastram avibhjams ka varnā na asti.
|h<sub>1</sub>ék&#770;u&#815;ōsék̂u̯ōs tu u&#815;eukʷóntu̯eukʷónt: 'k&#770;ludhík̂ludhí, h<sub>2</sub>óu&#815;eióu̯ei, k&#770;&#7703;rk̂ḗr ghe h<sub>a</sub>eghnutór n̥sméi u&#815;idn̥tbhu̯idn̥tbh(i&#815;)ós. h<sub>a</sub>n&#7703;rnḗr, pótis, h<sub>2</sub>éu&#815;i&#815;oméu̯i̯omu&#815;l̥hu̯l̥h<sub>2</sub>néh<sub>a</sub>m sebhi kʷr̥néuti nu gʷhérmom u&#815;éstromu̯éstrom nég&#770;hinéĝhi h<sub>2</sub>éu&#815;i&#815;oméu̯i̯om u&#815;l̥hu̯l̥h<sub>2</sub>néh<sub>a</sub> h<sub>1</sub>ésti.'
|De peerd zagte: "Luuster, sjaop, us harte doen pien es v'r dit zien: 'ne maan, de meister, maak ziechzelf vaan de wol vaan 't sjaop e werm kleidingsstök. En 't sjaop heet gein wol."
|-
|Tat kukruvants avis agram ā bhugat.
|Tód k&#770;ek&#770;luu&#815;&#7763;sk̂ek̂luu̯ṓs h<sub>2</sub>óu&#815;isóu̯is h<sub>a</sub>ég&#770;roméĝrom bhugét.
|Wie 't dat gehuurd had, vlöchde 't sjaop 't veld in.
|}
Tekslien 363:
'n Aander bekinde teks in 't Proto-Indogermaans is ''De keuning en de god'', in [[1994]] op initiatief vaan S.K. Sen opgestèld door 'n aontal historische taolkundege, mèt 't doel de versjèllende versies vaan 't Proto-Indogermaans mètein te verglieke.
 
== Rifferenties ==
''Veur dit artikel is in hoeg maote gebruuk gemaak vaan 't [[:en:Proto-Indo-European language|corresponderd Ingelstaoleg Wikipedia-artikel]].''
<references/>
 
[[Categorie:Indogermaanse tale|*]]
 
Regel 390 ⟶ 391:
[[hu:Indoeurópai alapnyelv]]
[[ia:Lingua proto-indoeuropee]]
[[it:IndoeuropeoLingua protoindoeuropea]]
[[ja:インド・ヨーロッパ祖語]]
[[la:Lingua Protoindoeuropaea]]
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Proto-Indogermaans"