Julius Caesar: Versjèl tösje versies

'''Gaius Iulius Caesar''' ([[Roeme]], [[13 juli]] [[100 v.Chr.]] - aldao, [[15 miert]] [[44 v.Chr.]]) waor 'ne [[Roemeins Riek|Roemeinse]] [[consul]], [[dictator]] en [[veldhier]]. Heer is veural bekind gewore es vereuvereer vaan [[Gallië]] en es veurluiper vaan 't [[Roemeinse keizers|Roemeins keizerlek hoes]].

 

Caesar woort gebore in 'n veurnaome ''[[gens]]'' (geslach), naomelek de ''gens Julia'', die zien oorsprunk op [[Julus]], zoon vaan [[Aeneas]], trökveurde. Volges de euverlevering kaom heer mèt de [[keizersnee]] op de wereld; dit is evels oondinkelek umtot zien ma de geboorte euverleefde en de keizersnee in deen tied allein op doej vrouwlui woort oetgeveurd.

 

 

Nao nog e jaor [[pontifex]] gewees te zien woort heer in [[72 v.Chr.]] tot [[tribuun]] oetgerope. Heer holp [[Marcus Crassus]] in zien beneuming tot hooftribuun in de strijd tege [[Sparticus]], leier vaan de [[Slaoveopstand]]. In [[69 v.Chr.]] storve zien tant en zien vrouw, en heer organiseerde veur bei groete begraffenisse, wat oongebrukelek waor veur Roemeinse vrouwlui.

 

In datzelfde jaor begós ziene [[cursus honorum]], 'n Roemeinse traditie veur maanslui die de daarteg bereik hadde. Heer woort tot [[quaestor]] beneump en aongestèld in [[Lusitanië]] (naoventrint 't modern [[Portugal]]), en nao 'n paar ander functies (wie [[pontifex maximus]] in [[63 v.Chr.]]) woort heer dao in [[61 v.Chr.]] gouverneur. In dees functie sloog heer 'nen opstand vaan de [[Lusitanii]] neer. In Roeme woort heer mèt 'n gruutse [[triomftoch]] oonthaold.

 

In [[60 v.Chr.]] sloot heer mèt [[Pompejus de Groete]], veurnaom [[senator]] en militair, en [[Marcus Crassus]], puissant riek, 't [[Ierste Triumviraot]]. Dit dreimansjap beougde in 't geheim ziech oonderein in mach te laote greuje, wat door hun gecombineerde invlood zouw mote lökke. In [[59 v.Chr.]] weurt Caesar tot consul verkoze, en [[58 v.Chr.|e jaor later]] weurt heer op eige aondringe beneump tot gouverneur vaan Gallië, mèt es opdrach 't gans gebeed te vereuvere.

 

In 58 v.Chr. vèlt Caesar Gallië binne, en dit vèlt same mèt de volksverhuizing vaan de Helvetiërs. Caesar probeert e treffe mèt dees stam te veurkoume, wat neet luk: Caesar, noe gedwonge tot strijd, bezèt de hoegvlakde mèt zes [[legioen]]e en vèlt de Helvetiërs aon. Es ze verlere slachte de Roemeine naoventrint twie daarde vaan de 370.000 lui (bij de [[Kelte]] en [[Germane]] gónge vrouwlui en kinder in de achterhoede mèt) aof. Of 't aontal Helvetiërs ech zoe groet is gewees is twievelechteg; me dink aon propaganda, umtot 't de vraog is of d'r op dat momint wel 370.000 Helvetiërs waore. Heer trèk op nao 't noorde, boe heer veural vaan de Belzje in 't noorde väöl tegestand oondervint. De [[Eburone]] oonder keuning [[Ambiorix]] weure gooddeils aofgeslach.

 

In [[57 v.Chr]] heet Caesar gans Gallië oonder de voot geloupe, meh es heer trök nao Roeme geit koume geruchte door vaan 'ne groeten opstaand. Heer geit poolshuugde numme en oontdek tot 't woer is. De Galliërs höbbe ziech vereineg tege de Roemeine en koume in opstand. Zelfs de [[Brittannië|Britte]] steke de zie euver veur mèt te strije. [[Decimus Brutus]] weurt daoveur nao Brittannië gesjik. Oondertösse valle zelfs de Germane Gallië binne, Caesar wèt ze veurluipeg trök te dringe. In de lèste jaore zien de Gallische trope vereineg oonder de middel-Gallische prins Cingetorix, dee noe [[Vercingetorix]] hèt. Pas in [[52 v.Chr.]] lök 't Caesar Vercingetorix bij [[Alesia]] tot euvergaaf te dwinge. Caesar zien verhaol euver dees oorlog sjreef heer op en gaof heer oet es ''[[Commentarii de Bello Gallico]]''.

 

In Roeme wouwe de [[optimaot]]e, noe Caesar zien pliech gedoon had, häöm zoe gaw meugelek oet zien functie oontsloon, umtot me häöm gevierlek achde. Caesar vermeujde zoeget, meh wouw kóste wat 't kosde zien mach behawwe. Daorum besloot heer zien leger mèt te numme euver 't rivierke de [[Rubicon]], de grens vaan [[Italië]], boe edere vereuvereer zien leger mós oontbinde. Vaan euveral koume legerleislui mèt häöm mèt en al gaw heet heer Italië oonder control. Vaan [[49 v.Chr.]] tot [[45 v.Chr.]] vereuvert heer aander provincies veur ziech. Oetindelek liet heer ziech tot dictator veur 't leve beneume.

 

In Roeme veraofgode de meiste lui Caesar, meh väöl hoeg politici, veural senatore, vreize zien ummer greujende mach. Es heer zelfs 'n keunings[[diadeem]] aongeboje krijg (wat heer weigert) is dat veur väöl vaan hun 't teike tot Caesar definitief gestop moot weure. In [[44 v.Chr.]] weurt Caesar door 'n gróp senatore, boe-oonder zienen eige zoon Brutus, in de [[Roemeinse Curie]] vermaord.

 

De naom ''Caesar'' woort later predikatief gebroek, oonder ander dinger door de Roemeinse keizers, en zoe woort ''Caesar'' (oetgesproken ''kaisar'') de basis veur de wäörd ''[[keizer]]'' en ''[[tsaar]]''.

 

[[war:Julius Caesar]]

[[yi:יוליוס קייסער]]

[[za:Gaejsa]]

[[zh:恺撒]]