Kloes op de Sjaatsberg: Versjèl tösje versies

'''De kloes op de Sjaatsberg''' ies 'n gebuuwke, dat gans allein sjteit, bove op de Sjaatsberg in 'ne bösj, kilomaeters weg van de bewoonde waereld. Zoan gebuuwke, dat bewoond weurt door 'ne ièremiet of kloezenaer weurt kloes of hermitage geneump. De Sjaatsberg ies 'ne berg bie [[Oud-ValkebrgValkeberg]] en [[Walem]]. De van [[mrgelmergel]] opgetrokke kloes haet 'n trapgevelke, 'n klokketeurentsje en sjpietsbaogvènstekessjpietsbaogvènsterkes. 't Besjteit oet 4 deile: twietwiè kemerkes mèt 'ne zölder d'r bove, 'n kapel en 'n lièger oetgeveurd koar mèt absis. Ónder ein van de kemerkes bevingk ziech 'ne kelder. Hie zou, volges 'n hardnekkig verhaol, 'nne vlöchgank oetkómme vanoet [[kesjtièl Sjaloen]] in Oud-Valkeberg. D'n ingank weurt gevörmp door 'n lossjtaond róndbaogpeurtsje woa-op 'ne sjtein te zeen ies mèt de inscriptie [[Arnold Haesen]] en 't jaortal [[1794]] sjtoon gesjreve. Deze ies èvvel later aangebrach. Haesen waor 'ne ièremiet. <br>

Get wiejer oastelik bevingk ziech 'ne boete[[kruusweeg]] oet 1843, ónder de buim. Ze bejsteit oet vièrtièn gebuuwkes van mergel, in 'ne krink opgesjtèld. In de miedde sjteit 'n [[calvarie]] van jónger datum.

't Monogram ies waarsjienlik oet 1903, wie 'n restauratie plaatsvóng. Oet 1862 dateert 'ne binnekruusweeg mèt houte lieste. 'n Klein oksaal ies gemaak van eikehout.

In 1688 lièt de hièr van kesjtièl Sjaloen [[Gerard Ernst Hoen van Cartils]] de hut of boswachtersjweuning, waarsjienlik al van veur 1400, op de Sjaatsberg oetbreije en verboewe. Hae haet um en bie Sjaloen väöl restauraties en boewwerke laote plaatsvinge, o.a. ouch 'n [[watermeule]] op de [[Geul]]. De kloes krieg bie de [[inwiejing]] op [[27e april]] 1688 es petroan[[heilige]] de heilige [[Antonius]] van [[Padua]]. In 1975 vingk 'n restauratie plaats op initiatief van de vereiniging [[Veldeke-Valkeberg]].

[[==Ièremiete]]==

Van 1688 tot 1930 höbbe in de Kloes 16 ièremiete gewoond. Sómmige huèrde bie ein bepaalde religieus [[orde]], [[Franciskaan|Franciskaner]] of [[Karthuizer]] broeder. Van andere ies dat neet bekènd. Twiè van hun waore getrouwd gewaes veurdat zie in de kloes ginge wone. Sóms woonde ze ouch mèt hun twièje same. Dèks kaom de kloezenaer oet de umgeving, meh ouch oet [[Duutsjland]], [[Belsj]] en [[Frankriek]]. Oet de umgeving kaomewaore dat: [[Johannes Jacobs]] oet [[Wielder]] (Wijlre), gesjtorve in 1830, Johannes Smitsmans oet [[Houtem]] van 1831-1871 en [[Hendrik Weerts]], gesjorve in 1889 oet [[Berg]]. <br>

Eine beroemde ièremiet waor [[Arnold Haesen]]. Veer jaor veur zienen doad, in de nach van 15 mièrt [[1760]], weurt de kloes euvervalle door 150 [[Bokkeriejersj]]. Ein jaor later, es [[Petrus Prickartz]] bie häöm woont, valle ze nóg ins binne. Allebei de ièremiete weure vasgebónge en al wat waerde haet weurt geklauwd. Arnold Haesen houw 'n paar sjtökker land in de buurt en ouch behuèrlik get geld. 'ne Andere bekènde kloezenaer ies Johannes Henricus Weerts oet Berg. Es 'r 33 jaor oud ies, in 1860, geit'r in de Kloes wone. Hae laef ech es 'ne boetvaerdige kloezenaer: èt gein vleisj, sjlièp neet in e bèd, meh in 'ne leunsjtool. In 1866 geit 'r es [[Zouaaf]] [[paus]] [[Pius IX]] helpe bie de sjtried um de Kèrkelike Sjtaat. Hae blief drie jaor in [[Italië]] en krieg 2 Pauselike óndersjeinge. Nao Italië maak 'r nog 'n baevaart na 't [[Heilig Land]]. In 1898 sjtörf 'r in de Kloes en ies dan al in de buurt 'n legende.

Op de lètste zóndig van juni vingk 't fiès van de Heilige [[Leonard]] plaats. De Sjaatsbergergank, 'ne baevaartsgank door luuj oet de buurt, vingk dan plaats riechting de Kloes. De pesjtoar van [[Sjin]] op Geul dreug vervolges 'n [[Heilige Mès|Mès]] op in de kapel. Nao d'n deens ies d'r [[Kèrmes]] in de bösj rónd de kloes. Tot 1939 gebeurde dat en naoin 1970 ies diet wìr in ière hersjtèld.