Geulemermeule: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Pivos (Euverlèk | biedrages)
Artikel oetgebreit in euverlèk mèt Aelske. Brón: vertaling eige sjtök oet Wiki NL. Wirt aangepas door Aelske.
sjp. Valkebergs (nao euverlèk)
Tekslien 1:
{{Dialek|Valkebergs}}
[[Plaetje:Geulemeremeulewkped09.jpg|thumb|300px|Geulemermeule en sjluusbrök]]
De '''Geulemermeule''' ies 'n mieddesjlaag[[watermeule]] aan de [[Geul]], gelege in 't plaetske [[Geulem]], [[gemeinte]] [[Valkeberg aan de Geul]].
{{wio}}
In de achtermoer ziet 'n róndbaogvènster. De [[sjluus]]brök bevingk ziech aan 't geboew.
De '''Geulemermeule''' ies 'n [[watermeule]] aan de [[Geul]], gelege in 't plaetske [[Geulem]].
De meule dateert van veur 't jaor [[1306]], want op 27 oktober van dat jaor weurt ze geneump in ein akte es bezietting van 'ne zekere Goswijn van Berg. ''Geulem'' es naam ies dan nog neet bekènd en [[Berg (Valkeberg|Berg]] liek bovenop de [[Geulemerberg]]. De [[watermeule]] haet ein raad mèt bove-aandrieving aan eine meuletak van de Geul. 't Tegewoordige [[mergel]]e geboew, oet 1768, ies in gebruuk es hotel-restaurant-terras. In de achtermoer ziet 'n róndbaogvènster. De [[sjluus]]brök bevingk ziech aan 't geboew.
't Maalwerk ies nog intak.
 
[[AafbeildingPlaetje:Geulemermolen001.JPG|thumb|250px|right| De Geulemermeule in Geulem]]
{{Dialeksec|Gelaens}}
[[Aafbeilding:Geulemermolen001.JPG|thumb|250px|right| De Geulemermeule in Geulem]]
De '''Geulemmermeule''' is 'n middesjlaag watermeule in 't dörpke [[Geulem]], gemeinte [[Valkeberg]], en is gelaege op de lènkeroever van de [[Gäöl (revier)|Gäöl]].
 
==Historie==
De meule dateert van veur 't jaor [[1306]], want op 27 oktober van dat jaor weurt ze geneump in ein akte es bezietting van 'ne zekere Goswijn van Berg. ''Geulem'' es naam ies dan nog neet bekènd en [[Berg (Valkeberg|Berg]] liek bovenop de [[Geulemerberg]]. De [[watermeule]] haet ein raad mèt bove-aandrieving aan eine meuletak van de Geul. 't Tegewoordige [[mergel]]e geboew, sjtamp oet 1768, ieszaet in'ne gebruukgevelsjtein. esIn hotel-restaurant-terrasdat jaor woorte de besjtaonde geboewe gans gerenoveerd door de toenmalige meulenaer Arnoldus Josephus Quaedvlieg. InDae kreeg de achtermoermeule zietin [[1763]] in ièwig doerende erfpach van 'nt róndbaogvènster[[kapittel van Sint Servaos]], dat saer [[1709]] de meule in beziet hou. DeMeule en weuning woorte door häöm opgetrokke oet [[sjluusmergel]]bröksjtein bevingken ziechveurzeen aanvan 'tn panne-zaaldaak en hèlsjteine vènster- en geboewdeurómliestinge.
De Geulemermeule haet 'n rieke historie die trökgeit pès de èlfde eëuw, 't eësjte jaortal dat in de gesjiedenisbök veurkump is [[1234]].
Quaedvlieg waaswaor eërderièrder meulenaer van de AwOuw[[ BanmeuleBan]]meule van Maersje[[Meersje]], de latere [[Groate Meule (Maersje)|Groate Meule]]. In [[1768]] hèjhou Quaedvlieg ouch de [[Sint-Piètermeule|banmeule van Valkeberg]] in pach.
't Hujige meulegeboew en woonhoes zint gedateerd in [[1768]] wovan 'n gevelsjtein mèt 'n chronogram baove de meule-ingank getuugt. In dat jaor woorte de besjtaonde geboewe gans gereneveerd door de toenmalige meulenaer Arnoldus Josephus Quaedvlieg. Dae kroog de meule in [[1763]] in eëuwig doerende erfpach van 't kapittel van Sint Servaas, dat saer [[1709]] de meule in bezit haw. Meule en weuning woorte door häöm opgetrokke oet mergelsjtein en veurzeen van 'n panne-zadeldaak en hèlsjteine vinster- en deurómliestinge.
 
Quaedvlieg waas eërder meulenaer van de Aw Banmeule van Maersje, de latere [[Groate Meule (Maersje)|Groate Meule]]. In [[1768]] hèj Quaedvlieg ouch de banmeule van Valkeberg in pach.
 
De meule bleef eigedómeigendóm van de femiliefamilie Quaedvlieg pèspis [[1855]] toen ze woort verkoch aan Caroline Colpin, weduwe van Balthasar Cruts oet [[Eigenbilsen]] (B[[Belsj]]). Zie verpachde ze weer aan Noël Brune, 'ne bekènde meulenaer in MaersjeMeersje.
In [[1884]] woort de meule door vererving eigedómeigendóm van baron Rodoiphe de Lamberts Cortenbach dae getrouwd waaswaor mèt de dochter Caroline Cruts-Colpin. En in [[1920]] verkoch Cortenbach de meule mèt 't hoes, [[sjuur]], [[sjtal]], erf en [[tuin]] aan de meulenaer Joseph Biermans oet Geulem. Dae bleef aevelèvvel mèt de betaling in gebreke, zoadat de meule mèt aanheuërighejeaanhuèrighede in 't zelfde jaor nog aopebaaropenbaar woort verkoch. De meulnmeule woort es hoagsbejende toegeweze aan Fanny Enthoven, getrouwd mèt de industrieël Pieter Carel Zuyderhoudt, oet Berg en Terbliet(Valkeberg)|Berg]]. Door financiële probleme van 't echpaar Zuyderhoudt-Enthoven woort de meule in [[1936]] opnuuj in de aopebareopenbare verkoup gebrach. NuujeNuje eigenaer woort noe de [[gemeinte]] [[Berg en Terbliet]] die planne hèjhou ómum de meuletak te dempe, ómdatumdat de meule in 't verleje 'n euversjtroamingeuversjtruiming hèjhou veroarzaak doordat zich voel en heuëihui taengetege de lossjloezelossjluze van de meule hèjhou aafgezat. ÓngerÓnder drök van de [[Sjtichting 't Limburgs Landsjap]] en de Vereeniging[[Vereniging De Hollandse Molen]] woort de gemeinte d'r van weerhawteweerhoute ómum häör planne ten oetveur te brèngebringe en bleef de besjtaonde situatie gehandjhaafgehandhaaf.
 
In 't begin van de jaore veërtigfièrtig woort de meule gerestaureerd mèt mètwirkingmètwèrking van de ''Welstandsafdeling van de Limburgse Streekplannendienst'' en koosjkoos zejze nao langelangen tied weerwir in gebruuk waere genómme, 't geinwat veural in de aorlogsjaoreoorlogsjaore veur de luuj in de ómgaevingumgeving 'ne weldaod is gewaes.
 
==Hujige eigenaerseigenaere==
In [[1949]] verkoch de gemeinte Berg en Terbliet de meule aan Joannes Bemelmans, dadae ze al vanaaf [[1930]] in pach hèjhou. Toen Bemelmans in [[1955]] euverleej woort de meule boete gebruuk gesjtèld. DeWeduwe erfgename vanMelanie Bemelmans ginge euver tot exploitatiebegoes van 'n café-restaurantbedrief in de meulegeboewe, wobiej indaonao 't middegeboew vante deexploitere jaorees tachtig ouch de meule woort opgenómmehotel-café-restaurant.
 
=='t Meuleraad==
't Waterraad bevundjbevingk zichziech in 'ne groatedeilsgroatendeils aopeope ómboewumboew aan de ziejkantjziejkant van 't meulegeboew, wodoorwoadoor 'n deil van 't raad zichbaarziechbaar is. 't Lessenaersdaak sluutsjluut aan op 't hoag panne-zadeldaakzaaldaak van de meule, wodoorwoadoor 'n harmonisch geheëlgehièl óntsjteit.
In de 19e eëuwièw woort de krach geleverd door 'n lieëgwirkendliègwèrkend middesjlaagraadmieddesjlaagraad mèt de aanzeenlike'ne middelliendoorsjnee van 6,90 m.maeter en 'n breitebreidte van 0,86 mmaeter, dat in de jaore tachtig van de 19e eëuwièw van 'ne krop woort veurzeen.
 
In 1931 woort 't besjtaonde waterraad vervange door 'n iezere raad mèt houte sjoepe aafkómstig van de Groate Meule in MaersjeMeersje toen die woort oetgeveurd mèt 'n döbbel turbine. Dit raad haet 'ne middellien van 5,70 m. en 'n breitebreidte van 1,10 m. en is veurzeen van 'ne nuujenuje gemetselde krop. De óngerkantjeónderkante van de sjoepe kaome hiejdoorhiedoor 'n hauve maeter hoager te ligkeliegke, 'twat gein teten koste góng van 't vermoge ómdatumdat 'n deil van 't verval verloareverlore góngging.
 
==MaotraegeleMaotreigele taengetege watereuverlas==
ÓmUm euversjtroamingeuversjtruiming en watereuverlas door opeinhoapingopeinhouping van voel bie de lossljoezelossljuze te veurkómme, woorte dees in [[1968]] verwiejerdweggehaold. ÓmdatUmdat 't water daodoor neet meëmiè gesjtuwd koosjkoes waerewere bleek dit 'ne verkeërdeverkièrde ingreep te zeenzin, ómdatumdat de Geul ein barrière kwiet waaswaor en regelmaotigreigelmaotig laeg leep. ÓmUm dit te veurkómme woort in [[1972]] 'n nuuj sjloessjluus mèt 'n sjuuf aangebrach. Door zien aafmaetingeaafmetinge waaswaor dees sjuuf aevelèvvel neet mèëmiè ènvoudigenvoudig te bedene en daorómdaorum woort ein döbbel wèndjwerkwindwerk aangebrach zoadat bedening door tweëtwiè persone meugelik waaswaor. Later woort 't wèndjwerkwindwerk veurzeen van 'n electrische bedening, wodoorwoadoor 'n minimum waterpiel in de meuletak baeterbeter gehandjhaafgehandhaaf waerekoes were. Zoa bleef 't karakter van 't fraajekarakteritiek meulegeboew behawwebehoute.
 
==Zuug ouch==
Regel 38 ⟶ 32:
 
<gallery caption="Geulhemmermolen, details">
Aafbeilding:Geulhem-Geulhemmermolen-5.JPG|ZichZiech op 't raad
Aafbeilding:Geulhem-Geulhemmermolen-4.JPG|De wateroetloup van 't waterraad
Aafbeilding:Geulhem-Geulhemmermolen-2.JPG|ZichZiech op 't meulehuuske
Aafbeilding:Geulhem-Geulhemmermolen-1.JPG|De meule sjtroamopwaertssjtroumopwaerts gezeen
Aafbeilding:Geulhem-Geul-Onderstestraat-2.JPG|De meuletak op de veurgróndjveurgrond en de GäölGeul d'r achter
Aafbeilding:Geulhem-Geul-thvMolen.JPG|De GäölGeul ter hoagtehuègde van de watermeule
</gallery>
 
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Geulemermeule"