Kwakkers en króddele: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
klein paragreefke... |
neet ech nao tevredeheid, meh wel aof, en dat is beter es dat ieweg {wio}... |
||
Tekslien 1:
{{dialek|Mestreechs}}
[[Plaetje:Common frog.jpg|thumb|Brojne kwakker (''Rana temporaria''), in eus umgeving eine vaan de algemeinste kwakkers]]
'''Kwakkers en króddele (padde)''', '''Kwakvörs''' (wetensjappeleke naom '''Anura''' "startloze"; vreuger ouch '''Salientia''' "springers") zien 'n umvaankrieke (mier es 5000 soorte, oongeveer 88% vaan alle bekinde soorte amfibieë) [[orde (biologie)|orde]] vaan [[amfibieë]]. Vaan de [[salamanders]] en [[wörmsalamanders]] oondersjeie volwasse kwakvörs ziech door (inderdaad) 't oontbreke vaan 'ne [[start]], lang achterpu, e relatief kort lief, vingere mètein verboonde door zwumvlieze en beter aonpassing aon 't leve op 't land.
Regel 37 ⟶ 36:
== Leveswijs ==
=== Levescyclus ===
Wie alle amfibieë höbbe de kwakvörs 'n twielejege levescyclus. De eikes kloontere gemeinlik same tot wat me ''[[kwakkerdrèl]]'' neump, of rijge ziech aonein tot 'ne kettel (bij padde). 't Juveniel weurt ''[[koeleköpke]]'' geneump en is bepaold vèsechteg: 't aosemp mèt [[kiew]]e, zwump mèt 'ne start en heet gein pu. Es de bieskes greuje kriege ze kleur en greuje de puutsjes aon. Es start en kiewe aofvalle sprèk me vaan 'ne volwasse kwakker. Dit "volwasse" bies is evels kort nao zien metamorfoos hiel klein, nog kleinder es 't koeleköpke kort veur zien verandering. 't Snel doen greuje vaan loonge en puutsjes is daan ouch 'n energie-intensief perces, wat väöl vaan de larf häör liechaamsvette opeis.
=== Reproductie ===
Kwakkers höbbe 'ne paartied, dee boete de trope (boe 't gein echte seizoene gief) gemeinelek in 't vreug veurjaor vèlt, es de bieste oet de winterslaop wakker weure. Väöl soorte priffere kèl watertemperature vaan roond de tien graod. De bieste höbbe de gewoente um te pare in of bij 't water boe ze gebore zien; väöl soorte mote nao de winterslaop daan ouch trèkke. Bij de zoegeneumde ''paddetrèk'' verlere bieste in diechbevolkde strieke dèks 't leve oonder d'n oto. Op de paarplaots aongekoume gebruke de mennekes miestal hunnen roop um de vruiwkes te lokke.
===Zörg veur de jónge===▼
De paring gebäört in [[amplexus]]: 't mennekes sprink op 't (dèks väöl groeter) vruiwke en hèlt 't good vas, meh dao is gein geslachsgemeinsjap. De bevröchting gebäört dus oetwendeg: 't vruiwke liet de eikes los en 't menneke struit zie zaod dreuver.
De mieste kwakkers numme gein zörg veur de joonge in ach: hun meneer um 'n nui generatie veileg te stèlle is door hoonderde eikes te lègke, die daan neet gaw allemaol zalle weure opgevrete. 'n Minderheid vaan roond de twinteg percent deit dat evels aanders: die soorte lègke mer wieneg eikes en zörge daan tot die neet weure gevrete. Sommege pielgifkwakkers zeuke e besjöt pläötske op boe ze de eikes vochteg hawwe door aof en touw trop te pisse. In Australië leef de [[builkwakker]] (''Assa darlingtoni''), dee zien joonge in 'ne buil aon zie lief mètnump.<!--nein, dit is gein fóf, dee besteit ech!--> De waorsjijnlek oetgestorve [[maogbreujers]] (geslach ''Rheobatrachus''), ouch oet Australië, slikde de koeleköpkes zelfs in um ze in de maog tot volwasse kwakvörs te laote oontwikkele.
===Ete===
Kwakkers zien es regel [[carnivoor]], gemeinelek insectivoor. Zoe neet de koeleköpkes, die in 't water nog plante ete wie alge. Zoegaw es de kwakker ziene volwasse vörm heet, begint 't te jaoge, wie klein 'r ouch is. Proej zien daan miestens luis, miete of vergliekbaar klein diere. Volgreujde exemplaore zalle ieder mögke of vlege pakke. Groeter kwakkersoorte beperke ziech neet tot insekte en ete ouch aander kwakkers, klein knaagdiere, vèskes of zelfs veugel. Op e paar soorte wie de sjieftóngkwakkers nao jaog de kwakker mèt zien tóng, die laank en plekkereg is en snel kin oetsjete, m.a.w. hendeg gesjik veur 't vaange van insekte in de vlöch.
=== Roop ===
De mieste kwakvörs kinne kwake; sommege kinne dat zoe hel tot hun geluid kilometers wijer nog te hure is. 't Geluid weurt geproduceerd in de [[larynx]] ("strottehoof") en versterk in de [[moondholte]]. De mieste soorte höbbe evels 'n speciaal [[kwakblaos]], e stök vel in de keel wat extreem wied kin weure opgebloze mèt loch, um zoe es klaankkas te dene. 't Veurnaomste doel vaan de roop is 't lokke vaan partners bij de paring (zuug bove). D'n aard vaan de roop versjèlt vaan soort tot soort en kin in klaankleur, toenhoegde en voluum hendeg oetereinloupe.
== Taxonomische verdeiling ==
| |||