Helikopter: Versjèl tösje versies

Eine '''helikopter''', '''wentelwiek''' of '''hefsjroefvleegtuug''' is ein [[vleegtuug]] mit eine (of twee) grote [[rotor]](s) mit ein verticaal as. Helikopters höbbe ten opzichte van [[vleegtuug]]e (mit oetzonjering van'ne [[Harrier]], [[Yak-38]] en'ne [[F-35]] ) 't veurdeil det ze verticaal kinne opsjtijge en lanje, in'ne loch sjtil kinne hange en ziejwaerts en achteroet kinne vleege. Ze waere daorom biejveurbeeldj väöl ingezatj biej reddingsacties. Daonaeve zeen d'r ouch militaire (verveur van troepe en materieel) en civiel (passageersverveur euver korte aafsjtenj en van en nao [[offshore]]installaties en sjepe) toepassinge.

 

 

De allereerste helikoptervluch ter waereld waerdje op [[13 november]] [[1907]] in [[Lisieux]] oetgeveurdj door de [[Frankriek|Franse]] [[fietsemaker]] [[Paul Cornu]]. Ziene helikopter haaj twee rotors, aangedreve door eine 24-pk-motor. Hae kwaam twee maeter baove de grondj en vloog minder es twintjig seconde. Op [[24 mei]] [[1940]] veurdje [[Igor Sikorsky]] de eerste succesvol vluch oet mit eine helikopter mit eine rotor.

Net es biej ein vleegtuug haetj eine helikopter vleugels, namelik de rotorblaajer, die häör sjnelheid kriege door de motoraangedreve as wo op ze zeen gemonteerdj. De motor van eine helikopter drejtj mit ein constant toeretal omdet 't versjil in toeretal väöl te belastendj zoew zeen veur de reductie. De [[lifkracht]] weurdj oetsjloetendj mit de insjtelhook van'ne rotorblaajer geregeldj.

 

[[Plaetje:Spanish Army Chinook.jpg|thumb|Chinook mit twee rotors]]

Taegeliek mit de lift ontsjtuitj d'r ein [[tangentieel]] krach die de helikopter leutj drejje in'ne taege-euvergesjteldje richting van'ne drejrichting van'ne rotor. Om dit ongewins effect te compensere höbbe de meiste helikopters eine [[sjtertrotor]]. De piloot kan mit pedale de insjtelhook van'ne sjtertrotor verangere, womit de richting van'ne romp kan waere geregeldj.

D'r is zelfs eine helikopter dinkbaar zônger extra rotor, wobiej de individueel rotorblaajer bewaeginge make zowie de vleugels van eine [[vogel]]. Veur dees bewaeging is ein ingewikkeldje aandriefas neudig.

 

[[Plaetje:Swashplate2.png|thumb|Principesjets van'ne ''swashplate assembly'']]

Om veureuver of achtereuver te helle (''pitch'') of ziejwaerts te helle (''roll'') weurdj de insjtelhook van'ne hoofdrotorblaajer mit behulp van ein [[tumelsjief]] (Ingels: ''swash plate'') tiedes 't rotere cyclisch verangerdj naogelang de positie. Om veureuver te helle biejveurbeeldj sjtaon de blaajer sjuuner es ze zich aan'ne achterkantj bevinje en minder sjuun aan'ne veurkantj. Hiejdoor kriegtj de rotor aan'ne achterkantj meer opwaertse krach, heltj 't toesjtel veurwaerts en vluugtj 't ouch veurwaerts. Door de hook van alle rotorblaajer taegeliek te variëre kan ein verticaal bewaeging waere gemaaktj.

Omgedrejdj vindj ditzelfdje proces plaats biej verlege van'ne vraog nao lif, hiejbiej wiltj de powerturbine zien sjnelheid verhoge door eigelik ein teväöl aan toegeveurdje brandjsjtof aan'ne verbranjingskamer, de powerturbineregelaar geuftj den ein signaal nao de brandjsjtofregelaer dae dan de brandjsjtof "knieptj" toet 't juuste toeretal.

 

Helikopters sjtorte neet vanzelf neer es de motor zoew oetvalle. Door de dalende bewaeging bewaegtj de loch door de rotors en blieve die in bewaeging (windjmeule-effect). Dees techniek hétj [[autorotatie]], de helikopter gedreugtj zich dan es eine [[autogyro]]. Doordet de hoofdrotor en'ne sjtertrotor mechanisch verbonje zeen, kan de piloot 't toesjtel nog sjteeds besjture en ein noodlanjing make, es 't toesjtel hoog genog of sjnel genog vluugtj.

 

D'r waere naeve [[modelvleegtuug]]e ouch modelhelikopters gebroektj biej 't modelvlege. Dees helikopters waere radiografisch besjtuurdj en kinne op häöre kop vlege en loopings make.

 

*{{en}} [http://travel.howstuffworks.com/helicopter5.htm Werking van'ne rotor]

* [http://avia-dejavu.net/lifeliner.htm Lifeliner helikopters]

[[bs:Helikopter]]

[[ca:Helicòpter]]

[[cs:Vrtulník]]

[[da:Helikopter]]