Limburgse dialekte: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Mergelsberg (Euverlèk | biedrages)
PahlesBot (Euverlèk | biedrages)
K Bot: automatisch tekst vervangen (-gebede +gebiede)
Tekslien 16:
Euver grens van 't Limburgs in 't noorde en weste besteit minder einstummegheid. Algemein greujt de visie tot me daoveur e complex vaan isoglosse moot aonnumme. Historisch naom me daoveur evels de [[Uerdinger Linie]]: de grens tösse ''ik'' en ''ich''. Dees zietak vaan de Benrather Linie löp oonder [[Venlo]] door (meh euver [[Tegele]] laanks), oonder [[Mael]], euver [[Wieërt]], euver [[Buul]] heer, euver [[Pelt]], te zuidooste vaan [[Lommel]] en De [[Loei]] (Tessenderloo) (die dus boete 't ''ich''-gebeed valle), en mèt 'n drej um [[Tiene]] heer. Jaorelaank is dees lien 't criterium veur wat Limburgse dialekte waore gewees. Inderdaod gief dees lien frej aon wie de [[Kölse expansie]] ziech gedeiltelek verspreid heet euver 't Limburgs land. E probleem is evels tot e dialek wie 't [[Venloos]] neet es Limburgs zouw mage gelde dewijl 't toch mie Limburgse es [[Braobantse]] kinmerke heet, en tot veur 't Tienes perceis 't umgekierde zouw mote gelle. Bovedeen gief de Uerdinger Linie mer drei wäörd aon (''ich, mich, ouch'') en zelfs dees drei wäörd höbbe neet dezelfde grenze: de mich-grens tek bij [[Zaerem]] (Sevenum) aof vaan de Uerdinger Linie en geit euver Venlo en [[Árse]] heer ('t [[mich-kerteer]]), de ouch-grens sjeit ziech in [[Belsj Limburg]] aof en löp väöl oosteleker, dwars door de provincie eweg ("ich kal oek Limburgs" is dus in sommege Limburgse dialekte 'ne correcte zin).
 
'n Ander belaangrieke grens is de [[betoeningslien]], die aongief in welke dialekte me 't versjèl tösse sleiptoen en stoettoen oondersjeiend gebruuk. Ze löp euver Venlo, Árse en [[Haors]] eweg, oonder Mael, traditioneel euver Wieërt (meh zuug oonder), euver Buul, weer te zuidoeste vaan Lommel en De Loei, en daan door Belsj Limburg perceis ten weste vaan [[Hasselt]] nao oonder; 'n aontal deilgemeintes vaan Hasselt vèlt daan al boete 't Limburgsetaolgebeed. Es me 't Limburgs definieert griep me dèks al gaw nao de twietoenegheid; dees eigensjap es condicio sine qua non aon te numme veur 't Limburgs is daan ouch logisch. De betoeningslien löp veur 'n aonzeenlik deil al gliek mèt de Uerdinger Linie. Woe die liene samevalle kin me al rösteg spreke vaan de taolgrens vaan 't Limburgs; zeker ouch umdat dèks nog väöl ander grenze mètloupe. Dao boe ze oetereinloupe ligk evels de controverse. Volges dees definitie zouw oonder mie 't [[Sintruins]] gei Limburgs zien, al heet 't väöl gemein mèt dialekte oet de umgeving die wel es Limburgs gelde. 't Punt is evels tot de betoeningslien neet zoe sjerp is es ze liekent: in de umgeving vaan 't twietoenegheidsgebeed ligke väöl plaotse die in hun dialek wel de sleiptoen en stoettoen kinne meh die neet beteikenisoondrsjeiend gebruke. Bovedeen zien dao twie belangrieke gebedegebiede, 't eint is Wieërt en umgeving (zuug [[Wieërts]]), 't andert besleit de gemeintes [[Eisde]] en [[Riems]], boe taolverandering deveur gezörg heet tot de toene defectief ''gewore'' zien. Door hun structuur en taolgesjiedenis is 't evels oonzinneg dees dialekte bij ander gebedegebiede te betrèkke - in 't geval vaan Eisde en Riems is dat zelfs praktisch oonmeugelek. Me moot daan ouch acceptere los mèt de betoeningsgrens um te goon.
 
Oongeveer gliek mèt de grens tösse Belsj Limburg en [[Vlaoms-Braobant]] löp de [[Getelien]]. Dit is 'ne bundel vaan op ziech oonbelangrieke isoglosse die bijein evels dudelek belaang höbbe: aon de weskant ligke typisch Braobantse/westeleke wäördvörm, aon d'n oeskant typisch Limburgse/oesteleke. 't Is wel zoe tot dees isoglöskes neet allemaol gliek loupe; de Getelien is erg raofelig. Toch is dit, alles bijein bezeen, de meis gesjikde grens tösse 't Limburgs en 't Braobants.
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Limburgse_dialekte"