Edith Stein: Versjèl tösje versies

'''Edith Stein''' ([[Breslau]], [[12 oktober]] [[1891]] - [[Auschwitz-Birkenau]], [[9 augustus]] [[1942]]) waor 'n [[Jäödom|Joods]]-[[Duutsjland|Duutsje]] [[filosofe]], [[vrowwerechvörvechster]] en 'n [[heilige|hèllig]] verklaorde [[Karmelietes]].

 

Edith Stein is gebaore in 'n orthodox [[Juuds|Joodse]] familie en waor 't jongste va èlf keender. Häör moder waoërt joonk wèdvrow, mae zörgde d'r toch väör dat alle keender 'n solide opleiding volgde.

Es 14-jaorige oonderbrook Stein 't gymnasium um e jaor bie häör zöster in [[Hamburg]] te gaoë wonne. In dae tied kieërde ze zich aaf van 't Jodendom en waoërt in 1904 [[atheïste]].

[[Plaetje:DomEdytyStein.jpg|thumb|150px|Breslau 2006, Nowowiejskasjtraot 38. Hoes in de vörmalige Michaelsjtraot oeë de fam. Stein wonde.]]

 

[[Edmund Husserl]] waor ursj d'r promotor va Stein an de universitèèt va Göttingen en nao häör promotie, op de dissertatie ''Zum Problem der Einfühlung'' in 1916, waoërt Stein ziene medewèrker. Ze volgde Husserl nao de universitèèt va Freiburg. De promotie is 't bewies va bekwaamhèèd um zelfsjtendèg oonderzeuk te verrichte en is vörwaarde vör 't verkriege van de Habilitation. Dizze status bevestigt dat d'r wetensjapper z'n vak in de gaanse brèjde in oonderzeuk en lieër vertegenwoordige kan. Husserl wegerde Stein de Habilitation mèt 'n bräök tut gevolg.

 

In 1919 verdedigde ze in Göttingen häör ''Habilitationsschrift'' ''Psychische Kausalität'', zoonder succes. Ooch de poginge daonao, in Breslau en Freiburg, mit de ''Filosophische Verhandeling'' ''Potenz und Akt'' mislukte.

 

 

[[Plaetje:Grobowiec-Siegfried Stein.jpg|thumb|150px|Graaf va Siegfried Stein, d'r vader va Edith Stein]]

In 1932 begoes ze in 't Instituut vör [[Pedagogiek]] in [[Münster]] an häör sjtudie van [[Thomas van Aquino]].

Op 15 april 1934 traoj ze in de Orde van de oongesjoeide [[Karmelietesse]] va [[Kölle]] in en noom d'r naam ''Theresa Benedicta a Cruce'' aa. Häör zöster Rosa leet zich twieë jaor later deupe.

Es gevolg van 't [[Berufsverbot]] moes Stein, es Jodin, häör baan in Münster opgaeve. In 'ne breef an [[paus]] [[Pius XI]] vroog ze 'm 't [[nationaal-socialisme]] te veroordele. Volges 't persbureau ZENIT waor dat och wat d'r pauseleke nuntius in [[Duutsjlaand]] waor opgedrage te doeë dör Eugenio Pacelli, later [[Pius XII]] in 'ne breef va 4 april 1933. Driej daag daovör waoërte dao-èn-taege nog hulpverzeuke va burgers geweigerd. Kort daovör how 't nationaal-socialistische regime d'r boycot op Joodse winkele aafgekondigd.

 

Op 2 augustus 1942 waoërt ze, same mit häör zöster opgehaold deur de Gestapo en via Westerbork nao Auschwitz brach oeë ze op 9 augustus in de gaaskamer waoërt vermaord.

 

Op [[1 mei]] [[1987]] verklaorde paus [[Johannes Paulus II]] Stein zalig en op [[11 oktober]] [[1998]] waoërt ze es martelares hèllig verklaord. Väör 'n hèlligverklaoring mot bewaeze waeëre dat d'r Zalige woondere verricht haat (twieë zeunt noodzakelek) of dat d'r sjprake waor van 'n martelaarsjap (in dat geval volsjtèèt èè).

 

Same mèt [[Catherina va Siëna]] en [[Birgitta va Zjwede]] is Edith Stein [[besjermhèllige]] van [[Europa]].

 

Um de twieë jaor wert d'r pries oetgereikt dör d'r ''Göttinger Edith-Stein-Kreis'' an perzoeëne, groepe of organisaties die zich grensuvversjreidend sociaal engagere. D'r pries besjtèèt oet 'n medalje mèt de inscriptie ''Unsere Menschenliebe ist das Maß unserer Gottesliebe'' en 'n bedraag va 5000 euro.

 

* In augustus 2006 besjlaoët 't Beiers Kabinèt dat Edith Stein in 2008 in de ''Ruhmenhalle Walhalla'' opgenaome gèèt waeëre.

 

[[Plaetje:Walhalla_innen2.jpg|thumb|150px|Walhalla hal, oeë betekenisvol perzoeëne saer 1842 mèt [[Marmer|marmere]] bustes of gedeenkplate werre geieërd.]]

 

* ''Kreuzeswissenschaft, Studië über Johannes vom Kreuz'', gesjraeve in Echt, 1942, postuum uitgegaeve, Herder Verlag, 2005

* ''Aus dem Leben einer Jüdische Familië und weitere autobiographische Beitrage'', postuum, Herder Verlag, 2002

 

== Literatuur ==

*[http://www.karmel.at/edith/ Edith Stein]

*[http://www.rkdocumenten.nl/index.php?documentid=134 Herderlijk Schrijven van 20 juli 1942]

 

[[cs:Terezie Benedikta od Kříže]]

[[it:Edith Stein]]

[[ja:エーディト・シュタイン]]

[[la:Editha Stein]]

[[lt:Edita Štein]]