Kèrk (geboew): Versjèl tösje versies

{{dialek|Valkebergs}}

{{wio}}

'n '''Kèrk''' ies 'n geboew woa-in 'n religieus gemeinsjap bie-einkump veur 'n ièredeens of 'n [[godsdeens]]oefening. Dao besjtoon diverse soorte kèrke, van ganse sumpel zaalkèrkskes tot weuste [[kathedraal|kathedrale]] en [[basilieke]].

==Soorte kèrke==

*'''Abdijkèrk''' of '''Kloasterkèrk''' ies de kèrk van 'n [[kloaster]] of [[abdij]].

*'n '''Kathedraal''' of in Nederland ouch waal Domkèrk geneump, in [[Italië]] ''duomo'', ies de hoofkèrk van 't bisdóm en van de [[biesjop]]. Binne op 't [[koar]] sjteit de ''cathedra'' (de biesjopszetel) opgesjtèld. De biesjop deit hie de [[preester]]wiejinge en ander plechtighede. 't [[Kapittel]] of kanunnike, (college van geistelike adviseursj) hèlt hie ziene vaste koardeens. Kathedrale zint meistal groate, weuste geboewe mèt rieke verseringe. Bekènde veurbeelde zint geboewd in [[gotiek|gotische]] sjtiel, zoa es de dóm van [[Remuunj|Remung]], [[Den Bosch]] en van [[Utrech]].

* 'n '''Basiliek''', 't woord kump van 't Griekse basilica, waor oarsjprónkelik 'n geboew mèt de functie van rechplaats of woa mert woort gehoute. Saer de 4e ièw weurt de naam gebruuk veur 'n type christelike kèrk. Eigelik geit 't hie um eine ièretitel dae door de [[paus]] weurt toegekènd. V'r óndersjeije 'n ''basilicae majores'' en 'n ''basilica minores''. De majores zint de 4 aartsbasilieke, die alle veer in [[Roame]] liegke: de [[St. Pieter]], de St.[[Paulus]] tösje de Moere, de [[St. Jan]] van Lateranen en de [[Maria|Santa Maria Maggiore]]. Bie ander veurbeelde geit 't um 't minorestype. Veurbeelde zint: de [[Maria|Sleve Vrouw]] van 't [[Heilig Hart]] in [[Zittert]], de [[Sint Servaos]] in [[Mestreech]], de [[Heilig]] Blood in [[Meersje]]. Basilieke zint (binne) te herkènne aan 't [[conopeum]] ('ne gesjtreepde parasol} en aan 't [[tintinnabulum]] ('n klökske]].

* De '''Parochiekèrk''' ies de kèrk van 'n bepaalde [[parochie]]. 't Parochiebesjtuur, mèt es veurzietter de [[pesjtoar]] en de parochiane zörge veur 't ónderhoud van 't geboew. Parochiane weure hie [[duip|geduip]], doon de [[communie]] en weure [[vormsel|gevörmp]].

De [[Pesjtoar]], sóms geholpe door 'ne [[keplaon]], deit de [[ièredeens]]te.

* 'n '''Sjoelkèrk''' ies 'n geboew of plaats, woa [[katholiek]]e bie-einkómme veur hun [[ièredeenste]] en [[Heilige Mès]]se. In de [[17e iew]], in de tied van de Republiek der Zeven Provincieën waore diet verborge kèrke ofwaal gedoogde ruumdes, woa tege betaling van ''admissie'' of ''recognitiegeld'' vieringe mochte plaatsvinge. De veurwaarde waor, dat de geboewe neet herkènbaar waore es zinde 'n kèrk en dat 't begin en ing van de plechtighede van de katholieke neet samevele mèt die van de [[gereformeerd]]e. Diet sjpeelde veural in [[Holland]] en in 't gewes [[Utrecht]].

* 'n '''Simultaankèrk''', woort in de [[Franse tied]] en ónder de regering van [[keuning Willem 1]] (1813-1840) gebruuk door versjillende kèrkgemeinsjappe.