Heële: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Misjmasj2 (Euverlèk | biedrages)
Geen bewerkingssamenvatting
Tekslien 79:
Uëver de gesjiechte va Heële i de ieësjte ieëwe noa d'r val va 't [[Romeinse Riek]] is neet vöal bekank. Bis de tieënde ieëw giet 't koom bewieze dat i Heële nóg lüj wónde. De aodste vermelding noa de Romeinse tied is oet 1065, in ing akte va Udo, d'r [[bisjop|bissjup]] va [[Toul]]. Doanoa is sjproake va boerehöaf en [[watermeule|watermuëles]] i de dale va gen drei Heëlisje bake. Heële woar ing handelsplaatsj gewoeëde en sjpilde obbenüts ing rol in d'r sjtrieëk. De plaatsj woar bis 1244 egedom va de groave va [[Ahr-Hochstaden]], ing famielje oet de Eifel, die d'r Sjelmetoere en de Pankratiuskirk lete bouwe.
 
In 1244 woeëd Heële Broabentsj. D'r ivlood va hertog Jan va Broabant i wat hütsedaags Limburg is, woar na d'r sjlaag[[Sjlaag bei [[Woeringe]] teëge d'r bissjup va Kölle i 1288 fosj touwgenómme. Same mit Broabant woeëd Heële later óngerdeel va de Sjpaanse Nederlande. Noa d'r Sjpaans-Hollendsje kreeg, die doerde va 1568 bis 1648, woeëd Heële i 1661 Hollendsj.
 
In de 18e ieëw trone de autoriteite i ge lank va Heële fosj op teëge ing devebende, de [[Bokkeriejers|Bokkerieësj]]. Historiker betwiefele hütsedaags of de [[Bokkeriejers|Bokkerieësj]], die wie de lüj doe dachte e pakt mit d'r duvel gesjloate hauwe en op bök durch gen lóch voeëte, wirkelig besjtange hant. Hóngerde, waarsjienlig onsjuldige en deks óch erm lüj, woeëte in die joare geëkseketeerd, noa sjwoar gemarteld te zieë.
Tekslien 91:
Rónk 1900 wónde i Heële zoeëget 5.000 miensje. Durch de koele woare dat 'rs in 1910 al 12.000 en i 1930 32.000. Vöal lüj va boete Limburg koame noa Heële um es koempels i gen koele te wirke. 't Dörp is doadurch ing sjtad gewoeëde. I de 60'er joare woeëd de eksploitatie van de koele evvel lanksaam minder rendabel, en op 17 desember 1965 zag d'r minister va Economische Zaken [[Joop den Uyl]] i Heële dat sjleting nuëdig woar. De letste koel i Heële góng i 1974 touw. Durch de sjleting koame i d'r ganse sjtrieëk 60.000 miensje oane wirk te zitte.
 
Noa de sjleting perbeerde de regering de miensje nui wirk te geëve, onger angere durch 't [[Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds]] (ABP) noa Heële te sjikke. De gemingde wil de sjtad, die durch de koele e 'sjwat' imago hauw geer e greuner imago geëve. De letste joare kómme bedrieve die zonneselle make noa d'r sjtrieëk. I 1995 wónde i Heële 96.000 lüj. Hütsedaags zint dat 'rs nog 89.000.
 
==Dialek==
Heële hat waal e [[Heëlesj|eige plat]], dat ing eige posisie tussje de dialekte va [[Valkeberg]] en [[Kirchroa|Kirkroa]] inumt, ma durch de massaal immigrasie va koempels weëd hei vuural e [[Hollands|Hollendsj]] dialek mit zjwoar [[Limburgs]]e affekte gekald, 't [[Heerles Nederlands|Heëlesj Hollendsj]].
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Heële"