Zonne-energie: Versjèl tösje versies

'''Zonne-energie''' is [[energie]] van'ne [[zon]] in'ne vorm van [[wermte]] en [[leech]]. Dees energie, saamesame mit secundair vorme wie [[windjenergie]], [[getieje energie]], [[waterkrach]] en [[biomassa]] vormptj meer es 99,9% van alle hernuujbaar energie op'pe [[Waereld]].

De zon is ein [[sjter]] die zich gemiddeldj op 150 miljoen kilomaeter aafsjtandj van'ne [[aarde]] bevindj. De [[energie]] die de zon oetsjtraoltj ontsjtuitj door [[kernfusie]]. De [[atmosfeer]] en'ne [[magnetosfeer]] ('t magnetisch veldj van'ne aarde) besjerme 't laeve op aerd taege 't grotste deil van'ne sjaajelikkesjajelikke sjtraoling die de zon naeve [[leech]] en [[wermdje]] ouch oetsjtraoldjoetsjtraoltj. De hoeväölheid energie die de aarde bereiktj, is ca. 9000 keer groter es de energiebehoefte van alle 6,5 miljard aardebewoners saamesame. De energie bereiktj de aarde es [[leech]] en [[wermtesjtraoling]], ein mingsel van [[elektromagnetische sjtraoling]] van versjillendje golflengtes, veur 99% ligkendj tösse 300 en 3000 nm. (De golflengtegolflengtes van zichbaar leech valle tösse 390 en 780 nm).

[[Aolie]], [[gaas]] en [[kaole]] zeen eigelik ouch afgeleidje vorme van zonne-energie. Ze waerdje gevormptjgevormpdj oet de restante van laevendje wezes in 't geologisch verleejeverleje; allemaol ongersjteundj door fotosynthese. De sjnelheid womit v'r dees bronne momenteel verbroeke weurdjweurtj biej lange nao neet biejgehaajebiejgehaje door de sjnelheid womit door fotosynthese nuuj organische brandjsjtoffe waere aangemaaktj. Ouch [[waterkrach]] is ein vorm van zonne-energie: 't water verdamptj door zonnewermte, weurdjweurtj door [[wind] (ouch ein gevolg van temperatuursversjille) omhoog getransporteerdj, véltj es raege weer op eine berg of heugte en de potentieel zjwaortekrachenergie van'ne massa van 't water weurdjweurtj es elektriciteit weer trökgewonne biej 't nao ein leger niveau valle of - sjtruime. Ouch [[windjenergie]] besjtuittbesjtuit oetsjloetendj biej de gratie van door de zonnewermte opgewekdje temperatuursversjille. Sjlechs [[getieje energie]], [[geothermische energie]] en [[kernenergie]] zeen neet te herleije toet zonne-energie, ofsjoon kernenergie gebroekmaaktj van zjwaor [[chemisch element|elemente]] die allein in ein [[supernova]] (ontploffing van ein sjter in zien letste laevessjtadium) kinne ontsjtaon, maar det waas dus neet 'oos' zon.

Mit zonne-energie weurdjweurtj tegewaordig meistal bedoeldj: de energie die miense zellefzelf mit häör [[technologie]] opwekke direct oet zonnesjtraoling. Dit gebeurtj op dit moment in Nederlandj en Belsj veural op twee maneeremanere:

*De meist gebroekdje toepassing is thermische zonne-energie wobiej zonleech weurdjweurtj omgezat in wermte. Dit gebeurtj door [[zonneboiler]]s (oftewaal zonnecollectore, -panele).

*Ein anger maneer om gebroek te maakemake van zonleech is door middel van [[zonnepaneel|zonnepanele]] mit [[fotovoltaïsche cel]]le (ouch waal [[Zonnepaneel|PV-cel]]le genumpdj). Die zitte 't leech direk om in elektriciteit : [[zonnesjtroum]].

Daorom mot de energie euver een vriej groot oppervlak 'geougs' waere om economisch rendabel te waere. 't Waord ougste is hiej zeker van toepassing, omdet de landjboew al eeuwe nieks angers duitj dan zonne-energie ougste in biochemisch gebonje vorm, zowie zetmael in graanegrane of aerpele.

Veur lenj wo de zon bienao de hele daag sjientj besjtuitj ein gooj technologie om zonne-energie te ougste: geconcentreerdje zonne-energie, ouch waal [[thermisch-elektrische zonne-energie]] genumpdj (in 't Ingels: CSP: Concentrated Solar Power). Hiejbiej waere de zonnesjtraole door middel van sjpeegels saamegebrachtj op ein klein oppervlak, wo ein hoge temperatuur ontsjtuitj. Mit die hoog temperatuur weurdj sjtoum gemaaktj, womit net es in ein geweun centrale elektriciteit weurdj opgewek. De CSP-technologie is goojekouper es de PV-technologie. In Californië functioneerefunctionere sins de jaore 80 ein aantal CSP-centrales mit ein gezamelik piekvermoge van 350 MWe (MegaWatt elektrich) nao vol tevreejeheidtevrejeheid.

Ein anger vorm van doerzaam zonne-energie is de [[zonnetoren]]. Loch weurtweurtj opgewermpdj door zonnewermte onger eine cirkelvormige doorsjienendje collector dae aan'ne randj aope is. Zo vormptj 't doorsjienendje daak saamesame mit de grondj ein opsjlaagruumtje veur door de zon opgewermdje loch. In 't midde van'ne cirkel sjtuitj eine verticale tooretore, dae aan'ne basis ein grote doorsjnee haetj. Omdet heite loch lichter is es kaaj loch, sjtijgtj dees op door de tooretore. De tooretore zuugtj meer loch aan en d'r weurdj nuuj kaaj loch aangeveurdj aan'ne randj van'ne opsjlaagruumtje. Eine continue sjtroum van loch kan bereiktj waere door mit water gevuldje tubes onger 't daak te plaatse. Euverdaag werme dees op en ’s nachs gaeve ze häör wermte aaf. Zo is d'r sjpraoke van eine constante sjtroum veroorzaaktj door zonnewermte. De energie die ontsjtuitj biej dees opwaartse sjtroum loch weurdjweurtj door windjturbines omgezatj in mechanische energie en mit generators weurdj dees mechanische energie omgezatj in elektrische energie.

Ter illustratie van 't potentieel vermoge van grootsjaolige zonne-energie 't volgendje veurbeeldj. 't Energiegebroek van Europa bedreugtj ca. 10<sup>20</sub>Joule/jaor. Op basis van ein energieopbrings mit ein rendement van ca. 15% zoew ein gebied in'ne Sahara mit ein oppervlak van netto ca. 50.000 veerkantje kilomaeter voldoon veur alle energie die in Europa weurdjweurtj gebroektj. Bekiek 't oranje gebiedje op 't kaertje in'ne Sahara. Dit is exclusief ruumtje veur waeg, woone en werke in 't gebied van'ne zonnecentrale. En es 't probleem van energieopsjlaag en -transport weurdjweurtj opgelostj. Veur ein dergelikke zonnecentrale in Zuud-Europa (biejveurbeeldj Sjpanje, bekiek de illustratie) zoew graofwaeg 't döbbele oppervlak neudig zeen. Mit vanzelfsjpraekendj dezelfdje kantjteikening m.b.t. logistiek en opsjlaag zowie hiejveur genumpdj. Ouch geitj biej noordelikkernoordeliker gelaege centrales 't versjil tösse de seizoene ein groter rol sjpele.