Geldere: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
K get gramm. en sjp. |
K linkfix |
||
Tekslien 11:
De vestiging ''Gelre'' waert vuur 't ieësj vermeld in 'n document oet 't jaor [[812]]. Naeëve d'r naam ''Gelre'' goof 't nog versjejje anger variante, zoeëwie ''Gielra'', ''Gellero'' en ''Gelera''. Aan de Niers woert 'ne börch geboewd, woe de sjtad Geldere róntelóm óntsjtóng.
D'r [[graaf (titel)|graaf]] [[Gerard III va Wassenberg]] beneumde zich in [[1096]] tót graaf va Gelder. 't [[Graafsjap Gelder]] zou zich in de volgende ieëwe weus oetbrejje. In [[1229]] kreeg Geldere sjtadsrechte en woert 'n moer óm d'r börch geboewd. De grave en vanaaf [[1339]] de [[hertog]]e va Gelder vestigde zich bis [[1347]] in de sjtad, die de wichtigste waor in 't Gelders [[Opper-Gelder|Uëverkerteer]]. Alle hujige deilgemeintes, mit oetzóngering va Hartefeld, hoert bie 't Uëverkerteer. In [[1543]] kaom de sjtad mit de res van 't hertogdóm Gelder doer 't [[Traktaat van Venlo|Traktaat va Venlo]] aan d'r [[Karel V van 't Heilige Roomse Riek|Karel V]] en daomit bie de [[Zujelike Nederleng]]. De sjtad zou dao bis [[1703]] blieve, mit 'n óngerbraeëking va [[1578]] bis [[1587]], wie de sjtad in heng van d'r [[Tachtigjaorige Oorlog|opsjtand]] waor.
In 1703, 't driede jaor van d'r [[Sjpaanse Successieoorlog|Sjpaanse Successiekreeg]], bombardeerde 't kuëninkriek [[Pruusjes]] de sjtad mit zjwaor artillerie en woert 't oeteindelik veruëverd. Bie de [[Vrieë van Utrech]] in [[1713]] woert bepaald dat de sjtad en 't vreuger Uëverkerteer bie Pruusjes zouwe kómme. Wie de sjtad weer vuur 't groeëtste deil hersjtèld waor van 't bombardement (vuur 'n deil mit geld van d'r kuëning va Pruusjes), óntplofde in [[1735]] 'ne kroettoeëre en waor 't groeëtste deil van de sjtad vuur d'r twieëde kier verweus. Vanaaf [[1871]] hoert Geldere mit de res va Pruusjes bie 't [[Duutsj Riek]], aafgezieën van de [[Franse Revolutie|Franse bezètting]] va [[1794]] bis [[1814]]. Nao d'r [[Ierste Wereldoorlog|Ieësjte Weltkreeg]] loog Geldere in de Belsje bezèttingszone van de [[Rienprovincie]]. Aan 't èng van d'r [[Twiede Wereldoorlog|Twieëde Weltkreeg]] woert óngevier 80% van de sjtad verweus doer geallieerde lochbombardemente.
Nao d'r Twieëde Weltkreeg woert Geldere i-gedeild in d'r nuje deilsjtaat [[Noordrien-Wesfale]]. In [[1975]] góng 't distrik Geldere op in 't distrik [[Kleef (distrik)|Kleef]].
==Trivia==
* Gelder, wie 't vreuger geneumd woert, waor 'n Nederlandstalige sjtad. De archieve zint dus aoch in 't Nederlands van dae tied. Doerdat d'r [[Otto von Bismarck]] vanaaf [[1870]] bevool dat in 't Duutsj Riek gein anger sjpraok mieë moch waeëre óngerwieëze of in ambtelike situaties gebroek, is 't Nederlands huuj d'r daag gans eweg.
==Weblinks==
| |||