Bep Mergelsberg: Versjèl tösje versies

Er is een afspraak, dat als je het over de tonen in het Limburgs hebt, dat je dan deze beide accenten kunt gebruiken om dàt verschil in uitspraak aan te geven. De bedoelde accenten worden dan ook niet gebruikt om te verwijzen naar een klank, zoals in de Franse taal maar ook niet om een klemtoon aan te geven, zoals in het Nederlands. Deze accenten worden op een Limburgse manier gebruikt, n.l. om een zgn. sleeptoon of stoottoon aan te duiden.

Een andere afspraak is echter, dat je deze accenten weglaat als je het niet uitdrukkelijk over dit verschijnsel hebben wil. Omwille van de leesbaarheid van het Limburgs. Er zijn al genoeg accenten, trema’s, umlauten en vreemd aandoende lettercombinaties nodig om onze talige rijkdom uit te drukken.

Wim Kuipers stelt met een vraag dat het verschil in uitspraak tussen de beide oe’s toch nauwelijks te horen is? Wij Limburgers zingen toch gewoon in de zoépkoèl, niet? Maar is dàt zingen van ons niet het eerste wat een niet-Limburger aan ons taalgebruik opvalt? Nu, dat zo verguisde zingen is het gevolg van het feit dat het Limburgs een taal is met tonaliteiten. De enige Europese taal - behoudens een dialekt in de buurt van Stockholm, Zweden - met deze kwaliteit overigens.

In het Limburgs kan dit toonverschil een betekenisonderscheidende waarde hebben. In het Noorbeeks betekent graaf met een hoge toon wegberm en graaf met een lage toon, graf. Of haos met een hoge toon hals en haos met een lage toon kous.

Ook enkel- en meervouden kunnen door toonverschil gevormd worden. Knee met een lage toon is één knie en knee met een hoge toon duidt op meer knieën. Daag met een lage toon, één dag en daag met een hoge toon, meer dagen.

Als wij Nederlands spreken hebben wij een Limburgs accent dat onder meer het gevolg is van het gegeven dat wij deze verschillende tonen, in meer of mindere mate, meenemen naar het Nederlands. En onze uniciteit verwordt tot een banaliteit. Maar wees getroost, we zijn de enigen niet die deze waarde-omkering te beurt valt. Bewoners van het Duitse Rijnland, het Montzener gebied en het Belgische Limburg nemen deze tonen - vaak het enige dat rest van het dialekt dat er 30 jaar geleden nog algemeen gesproken werd - mee als zij Duits, respectievelijk Frans of ABN spreken. Het is leuk - en ook niet meer dan dat - dat men het oorspronkelijke taalgebied van de taal, waar het Limburgs van Nederland deel van uitmaakt, kan reconstrueren aan de hand van het verschijnsel van de gezongen standaardtalen.

Dat zelfs ook de Luikenaar tot op de dag van vandaag nog steeds zingt in zijn Frans bewijst eens te meer dat de muziek diepere lagen beweegt dan de taal.