Aon 't ind vaan de [[vieftiende iew]] verloor Friesland zien besteurleke zelfstendegheid aon [[Sakse (gewes)|Sakse]]. Daodoor woorte in de stei neet-Friese besteurders ingestèld. Tegliek eupende de bezètting vaan Friesland 't gewès veur handelere oet de res vaan de Nederlen, beveurbeeld oet [[Holland]]. Dit alles brach de Frieze tot de noedzaak ouch Nederduits te goon liere. OetindelikOetindelek woort de taol vaan de Hollandse handelere, neet vaan de oostelikeoosteleke euverhiersers, d'n dómmenante factor: dees taol woort euvergenómme door de bovelaag vaan de steidelikesteideleke bevolking. De Friese taolachtergroond woort evels neet zoemer verdrónge: in de ierste plaots perbeerde me ziech verstoonbaar te make veur de vreemde. Toch gónge ze de taol ouch in hun dageliksdageleks leve spreke en aon hun kinder doorgeve. Nao verloup vaan tied kaom dit Fries es bezónke cultuurgood bij de laoger bevolkingsklasse terech. Boete de stei evels bleef me Fries spreke.
Wie heibove gezag is dit veural Hollands; toch koume ouch hei de Friese invlode dudelikdudelek door. Neve de versjèlle mèt 't Hollands en euvereinkomste mèt 't Fries te kóppele aon de klaankwètte die heibove besjreve zien (''see-see-zee'', ''skuutsje-skûtsje-schuitje'') kint 't Stadsfries e groet aontal Friese wäörd, veural in de huuslike kring en mèt betrèkking tot 't platteland. Zoe zeet me ''mem'' en ''heit'' veur "mojer/ma" en "vaajer/pa", en ''jaar'' en ''jarre'' veur "uier" en "mes" ("gier").
==Grammair==
De Stadsfriese [[grammair]] ligk kort tege de Friese aon. 't Eineg wezelikwezelek versjèl is tot de zwakke [[verb]]e neet in twie klasse oetereinvalle: de klasse op ''-je'' is dus vervalle. 't Wäördsje ''do'' ("doe") kump es ''dou'' trök en daomèt weurt d'n invlood vaan 't Fries dudelikdudelek: in 't aonspreke vaan lui heet 't Stadsfries altied de Friese gewuundes behawwe. 't Verb ''make'' weurt zoe vervoog: ''ik maak, dou maakst, hy maakt, wy/jo/jimme/sy make'' en de twiede infinitief is ''te maken'', wie in 't Fries.
==Taolconservatie==
't Stadsfries steit, oondanks de dudelikedudeleke versjèlle mèt 't Nederlands, in laog aonzien in Friesland en weurt algemein gezeen es ''slech Nederlands''. 't Fries heet allewijl ouch de veurkäör bove 't Stadsfries, dewijl me ziech vreuger in de Friese stei mós aonpasse en Nederlands of Stadfries mós goon liere. In Liewarde sprik nog mer 20% vaan de bevolking frequint Stadsfries, in ander stei is dat mie. Dao zuut me gemeinlik ouch minder neer op de taol. 't Gif 'nen [[poëzie|diechter]] in 't Snekers, [[Henk van der Veer]], en e paar leedsjeszengers, wie de Stavorese [[Doede Bleeker]].
