Oscar Niemeyer
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Oscar Ribeiro de Almeida Niemeyer Soares Filho (Rio de Janeiro, 15 december 1907 - aldao, 5 december 2012) waor 'ne Braziliaansen arsjitek. Heer weurt gezeen es eine vaan de belaankriekste arsjitekte vaan d'n twintegsten iew. Niemeyer lierde 't amb in d'n tied tot d'n Internationaole Stijl in opkoms waor. Heer raakde evels al gaw oetgeloerd op dee zien einvörmegheid en begós te optere veur mie variatie en mie organische vörm (krómme en oongelieke heuk) in de bouwkuns. Begin jaore veerteg kós heer zien ideaole veur 't iers op groete sjaol realisere in Pampulha, 'n nui wiek vaan Belo Horizonte. Zie leveswerk woort evels Brasília, de nui hoofstad vaan 't land, die in 1960 woort opgelieverd. Dees stad, die zjus wie Pampulha later tot UNESCO-werelderfgood woort verklaord, maakde häöm wereldbekind. In zie laank leve zouw heer nog väöl opdrachte in binne- en boeteland kriege. Heer bleef tot nao zien hoonderste actief.
Biografie bewirk
Jäög bewirk
Oscar Niemeyer woort gebore in de buurt Laranjeiras es zoon vaan Oscar de Niemeyer Soares en Delfina Ribeiro de Almeida. Zienen euvergrampeer waor es immigrant nao Brazilië gekoume; dee ziene grampeer waor weer 'nen Duitser dee nao Portugal waor verhuis. Dit verklaort zienen Duitse naom. Ziene grampeer vaan moojerskant, Antônio Augusto Ribeiro de Almeida, waor opperrechter.
Zien jäög brach Niemeyer door es bohemien. In 1928, op 21-jaorege leeftied, trouwde heer mèt de 18-jaorege Annita Baldo. In 1929 sjreef heer ziech in aon de Sjaol veur Sjoen Kunste in zien woenplaots, boe heer in 1934 aofstudeerde mèt 'n böl in arsjitectuur. Nao zien aofstudere góng heer oonbetaold wèrke in 't atelier vaan Lúcio Costa, Gregori Warchavchik en Carlos Leão. Zie geld verdeende heer in de typografie-werkplaots vaan ziene pa.
Ierste gebouwe bewirk
.jpg)
Costa waor zier belaankriek in de vörming vaan Niemeyer. Heer had zoezjus de in Europa opkoumende Internationaole Stijl oontdèk en wouw dee ouch in Brazilië inveure. In 1936 kraog Costa vaan de regering de opdrach um 't nui gebouw vaan 't Ministerie veur Oonderwies en Volksgezoondheid (allewijl 't Palácio Gustavo Capanema) te oontwerpe. Heer deeg veur dit projek Le Corbusier es adviseur nao Rio koume, en stèlde diverse vaan zien assistente aon. Niemeyer waor neet vaanaof 't begin gevraog, meh moch nao get aondringe toch mètdoen. Centraol in dit oontwerp stoont de poging 't modernisme vaan d'n Internationaole Stijl te integrere in de Braziliaanse cultuur. Heiveur pasde me mozaïeke mèt geglazuurde tegele touw, en deeg me landsjapsarsjitek Roberto Burle Marx tropische häöf aonlègke. 't Werk kaom veerdeg in 1943.
Niemeyer zien ierste voltoejd werk waor 'n kindercrèche veur de filantopische organisatie Obra do Berço, die heer in 1937 oontworp. In 1939 oontworpe Costa en Niemeyer same 't Braziliaans paviljoen op de Wereldtentuinstèlling in New York. 't Gebouw stoont neve 't väöl groeter en massiever Frans paviljoen, en waor oontworpe um in plaots vaan massa op te valle door elegantie. Costa neumde 't paviljoen, nao analogie mèt de klassieke bouwkuns, 'Ionisch', in tegestèlling tot d'n 'Dorische' stijl vaan de aander, ouch in Internationaole Stijl opgetrokke paviljoens. Hei kundeg ziech de zöch nao mie illegantie en vleujender bouwilleminte, die Niemeyer zie later werk zouw teikene, al aon. 't Werk kós rekene mèt de waardering vaan oonder mie de börgemeister vaan New York, Fiorello H. La Guardia.
Pampulha bewirk
In 1940 lierde Niemeyer Juscelino Kubitschek kinne, dee daan börgemeister vaan Belo Horizonte waor. In dees jóng en snel greujende stad mós aon de noordkant 'n nui stadswiek koume, Pampulha geneump. Kubitschek neujegde Niemeyer oet um hei 'n aontal bouwwerke te oontwerpe, wie e casino, e restaurant mèt danszaol, 'n jachclub, 'n golfclub en 'n kèrk, alles roontelum e kunsmaoteg meer. 't Ensemble kaom in 1943 veerdeg; modèlle woorte tentoengestèld op de expositie Brasil Builds in 't MoMA in New York.
De gebouwe die Niemeyer oontworp höbbe e divers karakter. Veur 't casino (foto links) bleef heer gooddeils trouw aon de rechte heuk vaan d'n Internationaole Stijl. Veur 't restaurant mèt danszaol góng heer al e stök wijer. Dit gebouw woort op 'n eilendsje in 't meer gebouwd, en Niemeyer oontworp 'n oonregelmaotege, euverspanbaar arcaad die de köslijn vaan 't eiland volg.
't Belaankriekste en revolutionairste is evels zoonder twiefel de kèrk vaan de H. Franciscus vaan Assisi. Allewel tot de modern arsjitectuur volop gewaopend beton touwpasde, gebruukde me dit veural veur pilere, belk en aander traditioneel bouwilleminte. 'n Belaankrieke eigesjap vaan gewaopend beton is evels tot 't, aanders es zuver beton, neve drökkrachte ouch trèkkrachte kin weerstoon. Niemeyer zaog in tot me heimèt paraboloïde constructies kós bouwe die nao beleve op- daan wel aoflepe. Zoe'n constructie oontworp heer veur de kèrk, die oet veer paraboloïde structure besteit ('t middesjeep, wat vaan veur nao achter touwlöp; d'n apsis en twie bijgebouwe aon edere kant). De klokketorie gebruuk gein kromme, meh vertuint wel diverse oongelieke heuk en löp nao bove touw oet. Ouch dee oonttrèk ziech dus naodrökkelek aon de regelmaotege ideaole die toen in de arsjitectuur heersde. De kèrk woort bekleid mèt mozaïeke vaan Candido Portinari in geglazuurde tegele; heimèt volgde Niemeyer 't ideaol vaan Costa um de cultureel erfenis vaan 't koloniaol Brazilië in de modern arsjitectuur te integrere.
Oondaanks de lof dee 't werk vaan Niemeyer bij arsjitekte en arsjitectuurleefhöbbers losmaakde, kós de Kèrk 't gebouw minder op pries stèlle. Dit had deils ouch te make mèt ein vaan de veurstèllinge die Portinari maakde. Oetindelek doorde 't tot 1959 tot de bisjop 't gebouw inwijde.
Jaore veerteg en viefteg bewirk
't Projek in Belo Horizonte had Niemeyer bekind gemaak. Opdrachte kaome noe väöl gemekeleker es vreuger binne. In diverse Braziliaanse stei realiseerde heer noe gebouwe nao zien eige inziech. Gemeinelek waore ze neet zoe revolutionair es de Franciscuskèrk - dèks leet 't budget dat neet touw - meh al zien gebouwe drage de fascinatie mèt vleujende lijne en de aofkier vaan regelmaotege vörm. Niemeyer oontworp in de jaore nao Pampulha oonder mie 't hoofketoer vaan de Banco Boavista in Rio de Janeiro en 't Colégio Cataguases in de klein stad Cataguases (Minas Gerais).
In São Paulo kós heer zien visie op modern steidebouw aanders touwpasse: hei had 'r minder ruimte es in Pampulha, meh kós heer zienen eigen drej geve aon de hoegbouw. In de economische hoofstad vaan 't land realiseerde Niemeyer oonder mie 't Montreal-gebouw, 't Dreihookgebouw 't Eifelgebouw en 't Copangebouw. Kinmerkend veur diverse vaan zien flats zien oonder mie de V-vörmege pilotis. Ouch in Belo Horzonte versjeen, good tien jaor nao 't Pampulha-projek, hoegbouw vaan zien hand: de organisch vörmgegeve flat in die stad hèt allewijl nao häöm Edifício Niemeyer.
't Aontal opdrachte oet 't boeteland waor, oondaanks de naom dee Niemeyer euver de ganse wereld had gemaak, beperk. Tösse 1954 en 1955 oontworp heer e museum veur Caracas, de hoofstad vaan Venezuela, wat evels noets woort gerealiseerd. Belaankrieker en veural bekinder is zien bijdraog aon 't hoofkerteer vaan de Vereinegde Naties in New York. Heiveur woort Niemeyer, same mèt diverse aander arsjitekte oonder wee Le Corbusier, gevraog in samewèrking 'n oontwerp in te dene. De twie woorte 't neet gemekelek ins en deende versjèllende planne in, die oetindelek in e compromis wijer woorte oontwikkeld. Oetindelek kraog Le Corbusier, dee de leier vaan 't projek waor, gooddeils ziene zin. Gekoze woort veur 'n combinatie vaan eine rechte, groete toreflat ('t Secretariaotsgebouw) mèt diverse lieger, gewelfde gebouwe dao-umheer, wie 't gebouw vaan de Algemein Vergaodering. 't Ensemble waor in 1952 veerdeg.
Brasília bewirk
In 1956 waor Juscelino Kubitschek president vaan 't land gewore. Heer maakde direk werk vaan e plan wat al jaore woort besproke: de stiechting vaan 'n nui hoofstad in 't midde vaan 't land. Kubitschek, dee Niemeyer in zienen tied es börgemeister good had liere kinne, gaof de opdrach direk aon zienen awwe compagnon. Dee wunsde 't ontwerp vaan de stad evels neet gans allein te doen en sjreef 'n priesvraog oet veur 't stadsplan. 't Winnend plan kaom vaan zienen awwe liermeister Lúcio Costa.
Costa oontworp veur Brasília e plan in de vörm vaan e vleegmesjien (aanders es wat soms weurt beweerd, deeg heer dat neet expres daorum). De roomp zouw weure gevörmp door 'n zier brei hoofas, boe-aon de regeringsgebouwe móste koume. De woenwieke kaome daan in de vleugele. Niemeyer zouw de mieste vaan zien creatief energie steke in de hoofas, de Monumentaol As (Eixo Monumental) geneump, dewijl in de woenwieke vrij sumpel flatgebouwe zouwe koume. In lijn mèt 't links gedachtegood vaan de maander zouwe alle gebouwe staotsbezit weure en zouwe ministers en arbeiers dezelfde woenblök bewoene. Zjus wie Pampulha zouw de nui stad koume te ligke aon e kunsmaoteg meer.
E veudeil wat Niemeyer en Costa hadde waor bekaans oonbeperkde ruimte. In 't te bebouwe gebeed waor allein extensief viehawwerij en ze hoofde mèt gein bestoonde bebouwing rekening te hawwe. De gebouwe stoon zoe wied oeterein es de arsjitekte 't nujeg voonte en sjete ouch neet oet noedzaak de huugde in. De twie ketoergebouwe bij 't Nationaol Congres (die rappelere aon de Secretariaotstorie in 't VN-complex) zien de insegste hoegbouw; dee deent hei expliciet e praktisch doel. De stad zouw ruimte beeje aon zoewel d'n oto es wandeleer, en mie es geneug natuur euverlaote tösse de gebouwe. Ouch zouwe de doorgoonde otoweeg ziech neet geliekvloers mote kruse.
Niemeyer oontworp de gebouwe binne e paar maond tied. Oonder zien belaankriekste oontwerpe zien 't presidentieel paleis (foto bove links), 't Nationaol Congres (direk links) en 't gebouw vaan de Hoeg Raod, die same aon 't Dreimachteplein (Praça dos Três Poderes) ligke. Ouch vaan groet belaank is de Esplanada dos Ministerios, 't deil vaan de As wat direk noordwestelek vaan 't Dreimachteplein löp en, boe de naom al zeet, de diverse ministeries stoon. Väöl vaan de regeringsgebouwe kinmerke ziech door de karakteristieke vörm vaan de pilere, die nao drei kante (de groond, 't aofdaak en de moer) slaank touwloupe en gooddeils röste op 't robuus middedeil (ouch weer 'n meugelekheid die 't gewaopend beton beujt). De congresgebouwe vertuine diverse stijleleminte nevenein: wie gezag zitte de amtenere in torieflats, meh de regeringsgebouwe weure geseerd door twie sjaole, einen holle en eine bolle, mèt allein 'n decoratief functie.
Mesjiens wel 't revolutionairste gebouw is de kathedraol vaan Brasília (rechs). Dees kèrk is gebouwd oet hyperbolische pilere, die ziech bekaans bovenin rake. De res weurt veural door glaas-in-loedvinstere opgevöld, zoetot de kèrk vaan binne zwump in gekleurd leech - neet allein vaan de zijkant, meh ouch gans vaan bove. 't Vaan bove invallend leech symboliseerde veur Niemeyer - zelf neet geluiveg - de kathelieke levesvisie.
Nao de oplievering in 1960 woort Niemeyer lector in de arsjitectuur aon de Universiteit vaan Brasília.
Ballingsjap en leve euverzie bewirk
_07.jpg)
In 1964 pleegde 't leger 'ne coup tege president João Goulart. 't Leger zouw oetindelek 21 jaor aon de mach blieve. Niemeyer waor op 't memint tot dat gebäörde in 't boeteland; um perceis te zien in Israël, boe heer e plan bespraok veur de universiteitscampus vaan Haifa. Um zien linkse gezindheid kaom heer astrein oonder drök te stoon. Zie ketoer woort doorzoch, 't gebouw vaan e blaad boe heer aon mètwèrkde gesloop en diverse vaan zien getrouwe en opdrachgevers verdwene. In 1965 naom heer, mèt mie es 200 aander intellectuele, oontslaag aon de universiteit. Datzelfde jaor reisde heer nao Fraankriek, boe in 't Louvre 'n tentoenstèlling euver zie werk woort gehawwe. Vaanaof 1966 góng heer dao definitief woene.
In zien Franse jaore deeg Niemeyer e ketoer ope aon de Champs-Élysées en oontworp heer diverse gebouwe in miejer len. Veur de Libanese stad Tripoli teikende heer e tentoenstèllingscentrum wat zjus veur de börgeroorlog veerdeg kaom (en daodoor pas väöl later in gebruuk woort genome). In Algerije verrees vaan zien hand de Houari Boumediene-universiteit en 'n moskee in Algiers, in Segrate bij Milaan 't gebouw vaan oetgeverij Mondadori (foto) en op Madeira versjeen vaan häöm e casino. Zie bekindste werk in Fraankriek zelf woort 't hoofkerteer vaan de Franse Communistische Partij; wijer oontworp heer dao 'n departemintaol bäörs in Bobigny (umgeving Paries) en 't cultureel centrum vaan Le Havre.
Niemeyer concentreerde ziech neet allein op arsjitectuur, meh oontworp ouch meubele. Zien zedelere, poefs en zitbaanke versjene iers klante bij lui toes, meh woorte later in groeter aontalle gemaak (vaanaof 1978 ouch in Brazilië). Veural in ketoere vaan communistische partije in diverse deile vaan de wereld waore en zien ze väöl te vinde.
Lèste decennia bewirk
Tege 1980 begós de militair dictatuur in Brazilië te verweike en dors Niemeyer 't aon trök te koume nao zie vaajerland. Al direk in 1980 oontworp heer e monumint veur Juscelino Kubitschek, wat me aon de Monumentaol As kin vinde. Aon dezelfde straot kaome later nog 't Tancredo Neves-Pantheon (1985), de Militair Kathedraol en 't Monumint veur de Inheimse Volker. Ouch in São Paulo kaom nog e complex vaan häöm, naomelek 't Memorial da América Latina. Architectonisch minder opvallend, meh alum in gebruuk, is 't Sambódromo in Rio de Janeiro.
In 1996 versjeen in Niterói, 'n veurstad vaan Rio de Janeiro, 't Museum veur Modern Kuns vaan Niemeyer zien hand. Dit museum oondersjeit ziech door ziene karakteristieke paddestoolvörm, zoewie door de entree wied bove de groond, die de bezeuker euver 'n trap mote bereike. Dit gebouw tuint Niemeyer zien zeuktoch nao nui vörm in zien lèste jaore. Aander gooj veurbeelde daovaan zien 't Oscar Niemeyer-museum in Curitiba en d'n oetziechstorie in 't stadspark vaan Natal, die ziech in 'ne vergeliekbare vörm bove de groond verluffe. Aon d'n aandere kant rappeleert 't Complexo Cultural da República (2006), kortbij Niemeyer zien eige kathedraol, zjus weer sterk aon 't awwer werk in Brasília.
Niemeyer bleef tot nao zien hoonderdste actief in de arsjitectuur. De lèste jaore maakde gezoondheidsprobleme, boeveur heer dèks nao 't hospitaol mós, dat werk wel lesteger. Oetindelek storf heer op 5 december 2012, tien daog veur zienen 105e verjaordaag, aon 'nen hartstèlstand dee 't gevolg waor vaan 'n infectie.
Persoenelek bewirk
Zienen trouw mèt Annita Baldo, wat heer in 1928 sloot, doort tot häören doed op 93-jaorege leeftied in 2004. In 2006, kort veur ziene 99ste verjaordag, trouwde Niemeyer obbenuits, en wel mèt zien laankjaorege secretares Vera Lucia Cabreira.
Oet zien ierste houwelek woort mer ei keend gebore, Anna Maria Niemeyer. Zij woort ouch arsjitekte. Ze storf in juni 2012, 82 jaor aajd, zoetot häöre pa häör e haaf jaor euverleefde. Bij zienen doed had Niemeyer vief kleinkinder, daartien achterkleinkinder en zeve bètachterkleinkinder.
Niemeyer had zie leve laank linkse, jao communistische sympathieë. Die kaome voort oet de groete inkoumesoongeliekheid in zie vaajerland en de diverse rechse dictature boe heer mèt te make had gehad. Heer waor lid vaan de Communistische Partij en waor dao tösse 1992 en 1996 zelfs veurzitter vaan. Heer leet ziech in die functie neet persoenelek mèt politiek in, meh zörgde door zien oetstraoling en ziene status wel veur einheid in de partij boe sjäöring dreigde. De Cubaanse president Fidel Castro merkde ins op tot Niemeyer en heer 'de insegste op de wereld euvergebleve communiste' waore. Ouch waor heer bevrund mèt Hugo Chávez, d'n uters linkse en umstrejje president vaan Venezuela.
Oondaanks zien eige politieke ideeë had heer noets probleme mèt projekte die tege zien ideologie in gónge. Heer weigerde gein opdrachte mèt e bourgeois karakter, wie 't complex vaan Pampulha of 't casino op Madeira, en ouch mèt kèrke wie de kathedraol in Brasília had heer oondaanks zien atheïsme gein probleme. Heer sjeide zien artistiek werk vaan zien politieke euvertuiging, en meinde tot 't neet de taak vaan de kuns waor um de wereld te veraandere.
Allewel tot heer 'nen hoege leeftied haolde, waor Niemeyer zie gans leve 'ne rouker, dee zien lèste jaore zelfs mie begós te rouke. Bekind is tot heer dat ouch in zien atelier deeg.
Erfenis en oerdeile bewirk
.svg)
Oondaanks de massa's kritiek die heer bij leve vaan e conservatief publiek kraog, weurt heer algemein gezeen es nationaolen held, es de belaankriekste Latiens-Amerikaansen arsjitek en zoewiezoe es eine vaan de belaankriekste arsjitekte vaan d'n twintegsten iew. Kritiek oet d'n hook vaan arsjitekte en arsjitectuurkinners spitsde ziech langen tied touw op zien 'euvermaoteg' gebruuk vaan decoratief eleminte. Puriste vaan de Internationaole Stijl, wie Max Bill, voonte ziene stijl väöls te barok. Umtot in de jaore viefteg in väöl artistieke kring 'n absoluut functionaliteitsideaol heersde, kaom zoe'n kritiek wel aon.
Aander kinners meinde tot zie later werk 't neet haolt bij de meisterwerke in Pampulha en Brasília. De Britse gezèt The Independent sjreef tot 't Memorial da América Latina '’n oonsamenhaangend en vulgair bouwwerk' waor. Nicolai Ouroussoff, arsjitectuurrecensent vaan de New York Times, meinde tot de groetste bedreiging veur Niemeyer zie werk 'neet de bulldozer [waor], meh Niemeyer zelf'.
Vaan de 600 gebouwe die Niemeyer heet oontworpe, höbbe veural die in Brasília iconische weerde gekrege. De typische vörm vaan zien pilere, beveurbeeld bij 't Palácio do Planalto, zien e symbool veur gans Brasília gewore. 't Federaol Distrik, de bestuurseinheid boe de stad oonder vèlt, dreug al sinds 1960 e blazoen wat op deze vörm gebaseerd is.
Prieze bewirk
Niemeyer sleepde de mies prestigieus prieze in de wach die de arsjitectuur mer kint. Gemeinelek woort zie gans leveswerk bekroend.
Bronne bewirk
Dit artikel is gebaseerd op, meh neet vertaold oet, 't corresponderend Ingelstaoleg (in dees versie) en Portugeestaoleg artikel (in dees versie).