Limburger (kieës)
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Limburger is d'r internationale naam vör Limburgse kieës, Herfse kieës, sjteenkkieës of rommedoe. 't Sjteenkkieske wert aanzieë es 'ne Belsje kieës, dae aafkomstig is oet Belsj Limburg. Dit is neet zjuus want dizze kieës waoërt en wert in 't zuide van Nederlands, d'r Rommedoe geneumd, en Belsj Limburg, mae vöral in 't Laand va Herf, gemakt. D'r Fromage de Herve haat es ènnige Belzje kieës 'n Europese AOP-besjerming.
Bereiding bewirk
Dizze kieës wert gemakt va vaeërsje koomilk. Dao wert zuursel biegedoeë mit de bacterie Brevibacterium linens. Daodör geet de milk fermentere. Diz bacterie geliekt sjtaerk op 'n bacterië die och vörkeumt op de hoed van d'r miensj en is och verantwoordelek vör d'r geur va sjteenkveut, dae d'r kieës z'ne naam gift in ozze sjtrieëk. Es d'r wèèj en d'r wrongel zich gesjèjje haant, wert d'r wrongel in speciaal vör dit doel gemakde hoote bek gelag. Um de vief cm wrongel laet me 'n vief cm hoeëg lat mit de brèjde van d'r bak. Es alle wèèj oet d'r kieës gelope is, werre de lang veerkaentige kieësrepe in de bekaande kubusvurm gesjnaoëje. In keldere mit 'ne speciale sjummel kaome de sjteenkieskes tut rieping.
Consumptie bewirk
In d'r handel kint me jonge, medium geriepte en owwe sjteenkkieës gaele. Wie owwer d'r kieës, wie vloeibaarder van substantie en wie pittiger va sjmaak e is. D'r sjteenkkieës wert same mit sjroeëp en zjwart broeëd, dat besmaerd wert mit goo botter, aeëte. Me kint d'r kieës 't bitste, op 'ne taelder mit 'ne koomp d'r op, boete op 'n veensterbaank beware.
Sjteenkkieës in de keunste bewirk
- Poesjkin sjrieft in z'ne Onegin-roman uvver d'r in sie Sint-Petersburg zoe geleefde 'laevende' Limburgse kieës, dae dich van d'r taelder aaflupt.
- In 'n aaflevering van de tekenfilmserie Tom & Jerry driejt 't verhaol um 'n kieëske in kubusvurm dae geweldig sjteenkt en oeë Limburger op gesjraeve sjteet. Es d'r sjtolp d'r vanaaf gedoeë wert kaome alle muus van de waelt d'r op aaf. D'r kieës bevindt zich in dizze film waal in Zjwitserland.
- In d'r sjtomme film mit Charlie Chaplin Shoulder Arms (1918) kriet Chaplin in de rol va 'ne soldaot 'ne sjteenkkieës in e pekske. Ursj deet-e zich 't gaasmaske op en da broejt-e d'r kieës uvver z'n sjowwer nao d'r achter 'm liegende vijandelijke bunker.
- In de tekenfilmserie Biker Mice from Mars vechte muus taege koej vèsje die zich es luuj verklèjd haant en allemoal verneumd zeunt noa kieëssaoërte. D'r groeëte taegesjtender van de muus hèèsjt Limburger.[1]
- D'r Limburgse dichter Eric van Hoof hat e gedich gesjraeve över d'r Rommedoe [2]