Kroket
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Venloos. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De kroket (veural vreuger ouk es croquette geschraeve) is 'n gefrituurde snack. In Nederland wuurt mit 'n kroket meistal 'n vleiskroket gemeind. Dees krokette waere ouk 't meis verkoch in fritures. In Nederland waere eder jaor zoeën 300 miljoen (vleis)krokette gegaete. Det zeen óngevaer 25 per persoeën per jaor. Zölke krokette haolt me dök "oet de moor", wie beej de snackgigant FEBO. In taegestelling tot friete zeen krokette zier einfach te bereije en de smaak blief lang behalde. Meistal waere ze los, mer dök ouk op 'n bruuedje of mit friete gegaete. Me aet krokette traditioneel mit mosterd.
Geschiedenis bewirk
De vleiskroket haet zeen oeërspróng in Frankriek. In 'n kaokbook oet 1705 van Le cuisinier royal et bourgeois, det geschraeve woort door 'ne kok van de Franse keuning Lodewiek XIV, steit 'n recept veur "croquets". De ierste kroket had de aafmaeting van 'n ei en woort zónder bechamel bereid, mer 't woort wal gepaneerd en gefrituurd. De ierste Nederlandse recepte veur krokette datere oet 1830. Dit recep is aafkómstig van de kok van keuning Willem I.
In de neugetieënden ieëw woorte de vleiskrokette gepaneerd en gebakke in smalts of bótter en in 't begin van d'n twintigsten ieëw woorte krokette geserveerd es sjiek tössegerech of beejgerech. Pas nao d'n Twieëde Waereldaorlog woorte de krokette gewoeëner. Me kós ze vanaaf toen mier en mier beej de frituur kriege. Tot 1996 waas de kroket nog de meis verkóchte snack beej de frituur, mer inmiddels is det de frikandel.
Variante bewirk
Bekinde variante op de vleiskroket zeen:
- Goulashkroket, mit 'n salpiconvölling van rindsvleis en goelasj
- Kieëskroket, mit 'n kieësvölling
- Hoonderkroket, mit stökskes hoondervleis
- Kalfsvleiskroket, mit kalfsvleisragout
- Gernaalkroket, mit gernale
- Satékroket, mit satévölling
- Sperveskroket, mit sperves
- Greuntekroket, mit greuntebouillon
Beej de fastfoodkete McDonald's wuurt ouk de "McKroket" verkóch. Det is 'n vleiskroket in de vorm van 'n platte schief op 'n hamburgerbruuedje mit dijonmosterd. 'n Bekind producent van krokette is 't Mestreechse bedrief Mora.
't Bels en Pruses bewirk
Op 't Bels wuurt mit krokette ierder krokette op basis van petatte gemeind, die me kint aete es sjiek beejgerech. Dees krokette hebbe ouk ander vorme, wie denneknöpskes, 'n toef, 'ne kogel of 'n paerke. Ouk zeen gernaalkrokette en kieëskrokette heej bekinder. In Pruses kint me ouk de krokette mit petatte, al zeen de Nederlandse vleiskrokette beej de Pruse in de grensstreik populair en gaef 't direk euver de päöl in Duutse friture ouk Nederlandse krokette. Krokette waere in bei lan euver 't algemein mier gegaete beej speciaal gelaegehede.
Valuaskroket bewirk
De Venlose chef-kok Eric Swaghofen van 't michelinrestaurant Valuas óntwikkelde in 2004 de luxere "valuaskroket" op basis van rindsvleis. Allewiel zien d'r mier es vaertig saorte krokette, waorónder ouk bitterballe van 'tzelfde luxer ragout. De krokette waere bereid in de keuke van zeen restaurant, mer waere verkóch in 't hiele land.