Kesjteëlrewien Lichtenberg

Dit artikel is gesjreve in 't Gelaens. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Mestreechs, es te dit dialek sjpriks.

Lichtenberg is 'n rewien gelaege op de Sint Pietersberg ten zuje van de wiek Sint Pieter in Mesjtreech. 't Waas vreuger ein van de wènnige heuëgdebörchte van de Noordelike Nederlande. Vanaaf de op de berg gelaege taore haet me ein prachtig oetzich euver 't Maasdal bie Mesjtreech.

Kesjteëlrewien Lichtenberg, euverzich
Kesjteëlrewien Lichtenberg, de donjon
Kesjteëlrewien Lichtenberg hoag baove de cementfebriek de ENCI

Benaming bewirk

De oarsjprunkelike naam waas Luchtenborg ofwaal "Hoaggelaege börch". Ouch de Latiense naam "Mons Lucis" woort waal gebroek veur Lichtenberg. 'n Mythe is dat Lichtenberg oarsjprunkelijk 'ne Romeinse leechbake langs de Maas zou zeen gewaes. 't Zelfde gèldj veur 'n naamsverklaoring dat 'n roafridder dae op Lichtenberg woonde de veurbiej reizende koupluuj 'verlichtte' van hun koupwaar.

Gesjiedenis bewirk

Mèt de boew van 't eësjte kesjteël is waarsjienlik begónne in 1212 door de prinsbisjhop Hugo II van Pierrepont. Hae gebruukde hieveur de fundamente van 'ne in de 10e eëuw geboewde donjon. Hiemèt is de oet vuursjteinblök en kaolezandjsjtein gemaakde óngerboew van de rewien waarsjienlik ein van de awtste nog zichbare kesjteëlrestante in Nederland. In de 12e en 15e eëuw woort de donjon nog oetgebreid mèt tweë extra verdepinge. 't Kesjteël zelf is ómsjtreeks 1400 geboewd en in de 15e en 16e eëuw is 't mieërdere keëre oetgebreid.

Tiedes de Hollèsje Oarlog van 1672 pès 1678 woort 't kesjteël verrinneweert. Ofsjoan 't kesjteël in 1740 nog bewoond waas, is 't in 1747 nao 'ne groate brandj gans in verval geraak. Op 't kesjteëlterrein is vervolges 'ne gesjlaote haof geboewd, wovan 't woonhoes taengewoordig nog besjteit. 't Paortgeboew mèt geknik sjilddaak en de hiejbie gelaege sjtel zint geboewd in 1816.

In 1904 woort 'ne iezere trap mèt 'n houte platform aangebrach in de rewienetaore en krig de taore de functie van 'n belvédère — 'n oetzichtaore. In 1985 is de rewien geconsolideerd en zint de biegeboewe gerestereerd.

In 1921 ging 't eigedom euver nao de "Société Anonyme Fabrique Portland et Briquetterie de Raevels" de latere ENCI (Eerste Nederlandsche Cement Industrie). Door de boew van de ENCI-febriek en de aafgravinge oet de Sint Pietersberg veur de winning van mergel veur de cementfebriek sjteit de hujige haof Lichtenberg en de rewien ènnigzins geïsoleerd en es 't ware op 'ne sjteile kale rotspartie mèt bienao loadrechte verticale wènj.

Beweuners bewirk

Es awtste vermèlding in 1267 is de femilie Lichtenberg bekènd es bezitter van 't kesjteël en waas ouch eigenaer van de Paort van Lichtenberg in de Breijsjtraot in Mesjtreech. De volgende beweuner waas Jan Happart oet Wyck en vervolges waas in 1410 Rogier Bock bekènd es heër van Lichtenberg. Zien kleindochter trouwde in 1439 mèt Jan van Eynatten, heër van Neubourg biej Gulpe. Hae herboewde en breijde 't kesjteël wiejer oet en boewde in 1455 biej 't kesjteël 'n hermitage die later tot 'n kloaster woort verheve. In 1568 hèj Alva zien hoofketeer op Lichtenberg en biej 't belèk van Mesjtreech in 1632 sjtreek de Sjtaatse bevelhöbber Pinssen van der Aa d'r neer. In 1659 kaom 't domein in bezit van de femilie Schaesberg, dae pès èndj 18e eëuw eigenaer bleef. De lètste adelike beweuners van Lichtenberg ware August Fréderic Antoine Marie Graaf Van Schaesberg (1730–1804) en Isabelle barones Van Cortenbach.

In 1809 verkoch de Franse administratie 't geconfisqueerde particuliere bezit Lichtenberg aan Christiaan Coenegracht "maire" van Mesjtreech. Zien kleindochter Maria Christina Sara Dorothea Coenegracht bewoonde vanaaf häör huwelik in 1862 mèt Hubertus Theodorus Laurentius Straetmans 't good Lichtenberg. In 1870 zint de sjtèl en de zuud- en oasvleugel nog vernuujd.

Bron bewirk

Externe links bewirk