Julien Lahaut
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Julien Lahaut (Seraing, 6 september 1884 - aldao, 18 augustus 1950) waor 'ne Luuks-Belzje politicus, militair in Rusland tiejes d'n Ièrsjte Waereldoorlog en veurzitter van de Kommunistische Partie van Belsj (KPB). Hae woort in 1950 in zien geboorteplek Seraing doeadgesjote, 'n week naodat Bauduin woort gekroand es Keuning van Belsj en emes tiejesj de bekroaning "Vive la République" oetreep. Lahaut woort aangeweze es de miensj dae dit gerope zaw höbbe mer dao ies ouch dieks aan getwiefeld. In 2008 vroog de Belsj Senaat um 'n onderzeuksopdrach nao de moord en 't verloup van 't gerechtelik onderzeuk. In 2015 sjtilde drie historici hun rizzeltate veur. De moord bleek gepleeg te zin door 'nen anti-communistischen inliechtinge- en actiedeens en zou dus allein meh indirek te make höbbe gehad mèt de Keuningskwestie en de Rippeblikeinistische kreet.
Jeug bewirk
Lahaut waor vanaaf zien veertiènde al wirkende in de febrik, get wat toen nog vrie normaal waor in de Euregio Maas-Rien. Hae woort ontsjlage wie 'r achtien waor, in 1902, naodat hae haw mit gedoon aan 'n sjtaking. In 1913 woort hae opgepak in 'n anger sjtaking, die gemeind waor um 't algemein keesrech in te veure veur alle Belzje.
WO I bewirk
Bie 't oetbreke van d'n Ièrsjte Waereldoorlog in 1914 góng hae vriewillig 't leger in. Oetindelek woort hae oetgezonde veur expedities, vie 'n driejaorege odyssee: van Belsj nao Sint-Petersbörg, daonao Galicië (Middel-Europa), vervolges Kiev in 't midde van de Rössische Oktoberrivvelutie, mèt de trein dweersj door Siberië nao Vladivostok, euvertoch nao de VS, Belzje "propagandatoch" (oproop veur sjteun aan Belsj) van San Francisco nao New York City en oetindelek via de Atlantische Oceaan truuk nao Europa, te Bordeaux (juni 1918).
WO II bewirk
Tiejes de Sjpaanse Börgeroorlog ging Lahaut in Sjpanje vechte es anti-fascistische militant bie de Rippeblikeine. Wie Nazi-Duutsjland in 1940 Provincie Luuk binneveel, bleef hae aan es gemeinteraadslid van Seraing. Hae kreeg groate perbleme mèt de Nazis umdat hae 'n sjtaking begoes veur de mienwirkers. Adolf Hitler perseunlik haet oetindelik toegegeve aan de eis um de loane te laote sjtiege mit 8%; hae haw de kole en sjtaal te hel nuèdig veur d'n oorlog in Rösland. Later dat jaor koos Hitler d'r es nog veur um Lahaut te arrestere en woort hae gesjik nao 't concentratiekamp Neuengamme. Es opvallend vruntelikke en blieë man, sjtong hae bie de Jude en anger gevangene bekind es "l'homme qui a le soleil dans sa poche", ofweel "de man dae de zon in zienen tesj haet ziete". Hae woort te doead veroordeild en in 1944 aafgeveurd nao 'n anger concentratiekamp, in Mauthausen. Wie de Amerikane op 5 mei 1945 Lahaut vonge, leek hae volges de ouggetuge "miè doead es levend".
Nao d'n oorlog bewirk
Nao d'n Twiède Waereldoorlog woort Julien Lahaut de veurzitter van de Kommunistische Partie van Belsj (KPB), die toen op 't hoeagtepunt van häör populariteit sjtong. Lahaut woort gauw gans populair. Hae sjtong ouch bekind es eine van de felste tegesjtengersj van de truukkièr van keuning Leopold III.
Wie prins Bauduin op 11 augustus 1950 in 't parlemint de eed aafloog es aankommend Keuning, woort 't evenemint versjtuèrd door de kreet "Vive la République". Lahaut woort aangeduud es de man dae 't sjrièwde. Later zawwe väöl luuj höbbe gezag dat Lahaut eine van de väöle communistische parlemintsleje waor dae 't sjrièwde. De sjtöm van Georges Glineur zaw wirkelik gegalmp höbbe door 't geboew (en opgenomme zin). Glineur sjtilde dit zelf ouch later. Väöl historici beame huuj dat de moord op Lahaut neet moet weure gezeen in de konteks vaan de kruèning, mer in de konteks van de Kawwen Oorlog.