Iesbein
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Iesbein is 'n vleisjgerech gemaak oet 'n deil van 'ne verkespoat, in 't biezunjer 't deil tösje 't knee- of ellebaoggewrich en 't vootwortelgewrich, ouch waal hieltjes geneump. Mèt name 't deil van de achterpoat is 't beste, ómdat dat wat vleizjiger is.
Herkóms bewirk
Iesbein is veural in Duutsjlandj, Oasteriek en Zjwitserlandj ein erg populair gerech, mèr ouch in Limburg wirt 't väöl klaorgemaak. 't Limburgse iesbein is dan ouch aafgeleid van de Duutsje benaming Eisbein. Anger Duutsje benaminge zint Hachse, Hechse, Haxe, Haspel, Hämmche, Bötel of Knöchla. In Oasteriek wirt gesjpraoke van Stelze, in Beiere van Schweinshaxe en in Zwjitserlandj van Gnagi.
Eine goje iesbein mót sjterk volgreujt zeen en mót in ein dikke laog vet ligke. 't Vleisj is heël zach en aromatisch, mèr mót waal lang gegaard waere.
De meneer van bereije van 't bein is regionaal nogal versjillend, mèr d'r zint tweë hoofvariante: terwiel 't in Noord-Duutsjlandj en Limburg meistal veurgepaekelt wirt en dan gekaok, wirt 't in Zuud-Duutsjlandj, Tsjechië en Oasteriek in de regel óngepaekelt in de aove gebraoje of gegrildj, wodoor de zjwoerd in ein weike koosj verangert.
Meistal wirt iesbein veur deftige, ènvoudige gerechte gebruuk. In Berlien biejveurbeeld wirt 't gekaok mèt ertepuree, in Franken es Kraut und Knöchla mèt zoermoos en aerpelpuree of broad. In Limburg is dit lètste recept ouch ingeburgerd en wirt iesbein ouch waal in ertesop gekaok en opgedeend.
Veur de Oasteriekse bereijing van "Stelze" wirt 't iesbein dèks in ein knofloak-kummelkoaksel veurgekoak, wonao 't in de aove of op de grill kump, pès de hoet knusperig is. Stelze wirt traditioneel mèt mosterd, mierikswortel en in azien ingelagde greunte geserveert.
Gezellig feëskes en vereinigingsbiejeinkómste waere dèks gehawte ónger 't genot van aete bereit mèt iesbein. In Limburg wirt iesbein dèks biej feëskes opgedeend wo väöl alcoholiese dranke waere genuttig, biejveurbeeld biej vastelaovesfeëskes.
Etymologie bewirk
't Limburgse iesbein is uteraard aafgeleid van 't Duutsje Eisbein.
Veur de herkóms van 't woord Eisbein geuf 't versjillende verklaoringe. Volges de meis verbreide volksetymologie, is 't aafgeleid van 't Noorse woord islegg ("is"= Eis en "legg"= Bein), eine sjaats gemaak oet 't sjeenbein van 'ne verkespoat. Meë waarsjienlik is dat 't woord is aafgeleid van 't awt-hoagduutsje woord īsbēn, ein awt woord oet 't vakjargon van jagers en medici dat sjteit veur 't Latiense woord ischia (Grieks: ischíon), dat heupbein beteikent en dat geleidelikaan de beteikenis haet gekrege van 't óngerbein (van ein verke).
Trivia bewirk
- In Awt-Gelaen geuf 't ein buurtvereiniging die jeder jaor mèt Vastelaovend eine Iesbeinprins oetreup.