Geulemermeule
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Geulemermeule ies 'n mieddesjlaagwatermeule aan de Geul, gelege in 't plaetske Geulem, gemeinte Valkeberg aan de Geul. In de achtermoer ziet 'n róndbaogvènster. De sjluusbrök bevingk ziech aan 't geboew. 't Maalwerk ies nog intak.
Historie bewirk
De meule dateert van veur 't jaor 1306, want op 27 oktober van dat jaor weurt ze geneump in ein akte es bezietting van 'ne zekere Goswijn van Berg. Geulem es naam ies dan nog neet bekènd en Berg liek bovenop de Geulemerberg. De watermeule haet ein raad mèt bove-aandrieving aan eine meuletak van de Geul. 't Tegewoordige mergele geboew sjtamp oet 1768 zaet 'ne gevelsjtein. In dat jaor woorte de besjtaonde geboewe gans gerenoveerd door de toenmalige meulenaer Arnoldus Josephus Quaedvlieg. Dae kreeg de meule in 1763 in ièwig doerende erfpach van 't kapittel van Sint Servaos, dat saer 1709 de meule in beziet hou. Meule en weuning woorte door häöm opgetrokke oet mergelsjtein en veurzeen van 'n panne-zaaldaak en hèlsjteine vènster- en deurómliestinge. Quaedvlieg waor ièrder meulenaer van de OuwBanmeule van Meersje, de latere Groate Meule. In 1768 hou Quaedvlieg ouch de banmeule van Valkeberg in pach.
De meule bleef eigendóm van de familie Quaedvlieg pis 1855 toen ze woort verkoch aan Caroline Colpin, weduwe van Balthasar Cruts oet Eigenbilsen (Belsj). Zie verpachde ze weer aan Noël Brune, 'ne bekènde meulenaer in Meersje. In 1884 woort de meule door vererving eigendóm van baron Rodoiphe de Lamberts Cortenbach dae getrouwd waor mèt de dochter Caroline Cruts-Colpin. En in 1920 verkoch Cortenbach de meule mèt 't hoes, sjuur, sjtal, erf en tuin aan de meulenaer Joseph Biermans oet Geulem. Dae bleef èvvel mèt de betaling in gebreke, zoadat de meule mèt aanhuèrighede in 't zelfde jaor nog openbaar woort verkoch. De meule woort toegeweze aan Fanny Enthoven, getrouwd mèt de industrieël Pieter Carel Zuyderhoudt, oet Berg. Door financiële probleme van 't echpaar Zuyderhoudt-Enthoven woort de meule in 1936 opnuuj in de openbare verkoup gebrach. Nuje eigenaer woort noe de gemeinte Berg en Terbliet die planne hou um de meuletak te dempe, umdat de meule in 't verleje 'n euversjtruiming hou veroarzaak doordat zich voel en hui tege de lossjluze van de meule hou aafgezat. Ónder drök van de Sjtichting 't Limburgs Landsjap en de Vereniging De Hollandse Molen woort de gemeinte d'r van weerhoute um häör planne ten oetveur te bringe en bleef de besjtaonde situatie gehandhaaf.
In 't begin van de jaore fièrtig woort de meule gerestaureerd mèt mètwèrking van de Welstandsafdeling van de Limburgse Streekplannendienst en koos ze nao langen tied wir in gebruuk waere genómme, wat veural in de oorlogsjaore veur de luuj in de umgeving 'ne weldaod is gewaes.
Hujige eigenaere bewirk
In 1949 verkoch de gemeinte Berg en Terbliet de meule aan Joannes Bemelmans, dae ze al vanaaf 1930 in pach hou. Toen Bemelmans in 1955 euverleej woort de meule boete gebruuk gesjtèld. Weduwe Melanie Bemelmans begoes daonao 't geboew te exploitere es hotel-café-restaurant.
't Meuleraad bewirk
't Waterraad bevingk ziech in 'ne groatendeils ope umboew aan de ziejkant van 't meulegeboew, woadoor 'n deil van 't raad ziechbaar is. 't Lessenaersdaak sjluut aan op 't hoag panne-zaaldaak van de meule, woadoor 'n harmonisch gehièl óntsjteit. In de 19e ièw woort de krach geleverd door 'n liègwèrkend mieddesjlaagraad mèt 'ne doorsjnee van 6,90 maeter en 'n breidte van 0,86 maeter, dat in de jaore tachtig van de 19e ièw van 'ne krop woort veurzeen.
In 1931 woort 't besjtaonde waterraad vervange door 'n iezere raad mèt houte sjoepe aafkómstig van de Groate Meule in Meersje toen die woort oetgeveurd mèt 'n döbbel turbine. Dit raad haet 'ne middellien van 5,70 m. en 'n breidte van 1,10 m. en is veurzeen van 'ne nuje gemetselde krop. De ónderkante van de sjoepe kaome hiedoor 'n hauve maeter hoager te liegke, wat ten koste góng van 't vermoge umdat 'n deil van 't verval verlore ging.
Maotreigele tege watereuverlas bewirk
Um euversjtruiming en watereuverlas door opeinhouping van voel bie de lossljuze te veurkómme, woorte dees in 1968 weggehaold. Umdat 't water daodoor neet miè gesjtuwd koes were bleek dit 'ne verkièrde ingreep te zin, umdat de Geul ein barrière kwiet waor en reigelmaotig laeg leep. Um dit te veurkómme woort in 1972 'n nuuj sjluus mèt 'n sjuuf aangebrach. Door zien aafmetinge waor dees sjuuf èvvel neet miè envoudig te bedene en daorum woort ein döbbel windwerk aangebrach zoadat bedening door twiè persone meugelik waor. Later woort 't windwerk veurzeen van 'n electrische bedening, woadoor 'n minimum waterpiel in de meuletak beter gehandhaaf koes were. Zoa bleef 't karakter van 't karakteritiek meulegeboew behoute.
Zuug ouch bewirk
- Geulhemmermolen, details
-
Ziech op 't raad -
De wateroetloup van 't waterraad -
Ziech op 't meulehuuske -
De meule sjtroumopwaerts gezeen -
De meuletak op de veurgrond en de Geul d'r achter -
De Geul ter huègde van de watermeule
