Braobander
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Braobander, ouch wel Belsj (trèkpeerd) geneump, is e kaajdbleujeteg peerdsras oet 't Belsj. 't Woort bezunder gefok in de geweze provincie Braobant, en daan veural in 't Pajotteland ('t lendelek gebeed westelek vaan Brussel). Ouch in Nederlands Limbörg is dit ras inheims. Verwant, mer e bitteke kleinder, is 't Ziews trèkpeerd (ouch Nederlands trèkpeerd geneump).
Fokhistorie bewirk
Vaan d'n èlfden tot en mèt de zestienden iew woort e type peerd wat liekent op de Braobander in d'n oorlog ingezat. Daonao kaom 't es trèkpeerd in gebruuk, in de landbouw meh ouch in de sjeepvaort (sleperspeerd) en es wèrkpeerd in de koel en in de have. Wijer woorte ze ouch veur de kojts gezat. In 1886 kaom de Sociëteit vaan 't Belsj Trèkpeerd mèt e stambook. In 't begin vaan d'n twintegsten iew woort 't peerd um zien gooj eigesjappe mèt aander trèk- en wèrkpeerd gekruus.
Nao d'n Twiede Wereldoorlog stortde 't bestand compleet inein: boere gónge en masse euver op mesjiene en veur peerdssport of plezeerrije waore de bieste minder gesjik. In 1950 gaof 't nog zoe'n 200.000 Braobanders, in 1980 nog mer 6000. Sindsdeen höbbe leefhöbbers ziech veur 't behaajd en gebruuk vaan 't ras ingezat. Roond 2004 gaof 't alweer 12.000 exemplaire. Me gebruuk ze veural in de mensport.
Dörper in 't Pajotteland die me mèt de Braobander associeert zien Vollezele (gemeinte Galmaarden) en Sint-Kwintens-Lennik (gemeinte Lennik).
Exterieur bewirk
De Braobander is mèt 'n sjófhuugde vaan zoe'n 1,70 meter groet en imposant. Zie lief is gedroonge en gespierd. De kop is relatief klein, de hals is zwoer en kort, mèt 'n dóbbel maonekam. De bein zien ouch vrij kort en höbbe behaank aon de kogele. 't Gewiech löp oeterein vaan 700 tot wel 1200 kg.
Väöl Braobanders höbbe 'roan'-kleure: blauwsjummel, broensjummel en voessjummel. Daoneve koume ouch voes, broen, zwart en appelsjummel veur, zoetot 't in totaol zeve meugeleke kleursleeg gief.
Vaanajds woort de start gecoupeerd. Dit waor umtot me 't peerd wel ins aon 'nen inkele leiband heel, oonder de boek door, en um te veurkoume tot de peerd mèt hunne start 't touw tege de vot zouwe klemme en besturing oonmeugelek zouwe make, snooje ze de start aof. Sinds 2001 is dit in zoewel 't Belsj es Nederland verboje. Traditioneel ingestèlde fokkers goon evels nog dèks genóg nao Fraankriek, boe 't nog wel maag, um dao de start te doen aofsnije.[1]
Karakter bewirk
De bieste zien rösteg en zachmeujeteg. Ze gelle ouch es vreugriep en laanklevend.
Rifferenties bewirk
- ↑ Dirk Willem Rosie, "Gecoupeerde staart nog lang niet uit beeld" in: Bit 208, Doetinchem 2013: pp. 62-3.
