Tankeldraod
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Tankeldraod (Nederlands: prikkeldraad, in vaktaal: puntdraad) is 'ne döbbele, inein gedreijde metale draod veurzeen van tweë korte inein gedreijde sjpirale metaaldräöj mèt jeder tweë sjerpe punte, die allebei ± 10 cm óm de döbbele draod zint gedreijd. Tankeldraod beujt ein sjnelle en goodkoupe methode óm ein gebeed aaf te zètte zoadat wild of veë neet boete dit gebeed kent kómme.
Etymologie
bewirkIn de naam tankeldraod sjteit tankel es ’n verkleinwoord veur tand. Anger veurkómmende name in de Limburgse dialekte zint: puntjdraod, pikdraod, pinnekesdraod, sjtacheldraod (van ’t Duutsje Stacheldraht) mèr ouch prikkeldraod kump veur.
Oetvènjing
bewirkDe oetvènjing van 't tankeldraod in 1873 door de Amerikaan Joseph F. Glidden, dae d'r op 27 oktwoaber van dat jaor patent op aanvroog (en d'r oetèntelik vief patente op kroog), waas ein van de doorbrake die de intensieve veëteelt in de Verenigde Sjtate meugelik maakde. De oetvènjing waas meugelik geïnsjpireerd op de Osagedaorn, 'ne daornige sjtroek of boum oet 't prairiegebeed, die veurdeen dèks gebruuk woort óm veur 't veë óndoordringbaar hègke aan te lègge. Dees hègke koosjte aevel neet verplaatsj waere, in taengesjtèlling tot die van tankeldraod.
Agrarisch gebruuk
bewirkAllewiel wirt tankeldraod in de landjboew dèks es sjrikdraod gebruuk door 't aan isolators te bevèstige en d'r hoagsjpanning (maximale topsjpanning: 13.000 volt, Voeding: 'n batterie van 9 volt of accu van 12 volt) op te zètte. Hiejdoor wirt 't veë in de weije gehawte. Veur de doorgank van miensje kènt d'r ein sjpeciaal handjvat mèt trèkvaer en haok waere gebruuk of 'n sjtök tuinsjlang óm de tankeldraod, zoadat verwónjinge en 'ne elektrische sjok wirt veurkómme.
In april 2009 woort gepleit veur ein verbod op 't gebruuk van tankeldraod róndj paerdeweije, ómdat dees dere dèks sjrikechtig reagere op lawaai en daobiej sóms mekaar door de aafrastering heen drökke, mèt laevesbedreigende verwónjinge es gevolg.
Militair gebruuk
bewirkTankeldraod wirt ouch völ gebruuk veur 't besjerme van militaire insjtallaties. 't Wirt dan opgerold en es 'ne harmonica oetein getrokke.
Anger vorme zint rolle mèt 'ne sjtale bandj mèt 'ne sjerp gekartelde, opziej gebaoge ziejkantj en 'ne variant mèt sjaermetskes op de draod. Dit wirt sóms ouch waal "sjaermetsedraod" of "sjaermetsetankeldraod" geneump en is bedoeld óm luuj taenge te hawwe. In de Eësjte Waereldaorlog woort tankeldraod veur 't eësj op groate sjaal gebruuk, veural biej de elektrische draod, mèr ouch biej de loupgrave aan 't westelik front. 't Vormde de belangriekste oarzaak van 't groat aantal gewónje in deze aorlog.