Parsec
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'ne Parsec (aofkorting pc) is 'n lengtemaot die gebruuk weurt um lang aofstande boete eus zonnestèlsel te mete. 'ne Parsec kump euverein mèt oongeveer 3,261631 leechjaor. 't Woord is 'n sametrèkking vaan de wäörd parallax en baogseconde.
Definitie
bewirk
'ne Parsec is d'n aofstand dee me vaanoet de zon de ruimte in moot goon um de gemiddelde aofstand tösse de Eerd en de zon oonder 'ne hook vaan ein baogseconde te zien.
Vaanaof de bewegende Eerd gezeen zal 'n staar oscillere aon d'n hiemel. Eder zès maond 'beweeg' 'n staar op 'nen aofstand van eine parsec ziech sjijns euver 'ne hook vaan twie baogseconde. Wat veur zès maond dat zien varieert mèt de plaots aon d'n hiemel. Veur stare die op 'n lijn loedrech op 't umwentelingsvlaak stoon vaan de Eerd um de zon, maak 't neet oet wat veur zès maond gekoze weure, eder periood vaan zès maond zal 'n versjuiving vaan twie baogseconde oplievere (allein in 'n aander riechting).
Vaan dit versjijnsel, wat parallax weurt geneump, make astronome gebruuk um d'n aofstand tot de diechsbijzijnde stare te bepaole. Me kint 't rizzeltaot vaan de meting, in baogseconde, dus direk herleie nao 'nen aofstand in parsec. D'n aofstand in parsec is naomelek de reciproke (umgekierde) weerde vaan de parallax in baogseconde.
In augustus 2015 naom de IAU Resolutie B2 aon, boe-in es oonderdeil vaan de definitie vaan e deil vaan de definitie vaan de gestandaardiseerde absolute en sjijnbaar bolometrische helderheidssjaol 'n expliciete definitie vaan de parsec waor opgenome, naomelek perceis
of oongeveer 3,08567758149137×1016 meter (oongeveer 31 bieljoen kilometer).
Gebruuk
bewirkAstronome gebruke um historische reies dèkser de parsec es 't leechjaor, wat in de populair literatuur weer mie gebruuk weurt. De kortsbijzijnde staar Proxima Centauri ligk beveurbeeld op 1,3 parsec (4,2 leechjaor). Wie wijer weg de staar ligk, wie kleiner de parallax en d'n hook in baogseconde en dus wie groeter d'n aofstand in parsec.
Veur groeter aofstande weurt de kiloparsec, de megaparsec en de gigaparsec gebruuk:
- 1 kiloparsec = 1 kpc = 1000 parsec
- 1 megaparsec = 1 Mpc = 106 parsec
- 1 gigaparsec = 1 Gpc = 109 parsec
Groeter einhede zien neet nudeg in de astronomie. Mèt 'ne leeftied vaan oongeveer 13,7 mieljard jaor heet alles in 't ziechbaar heelal 'ne woernummingshorizon vaan oongeveer 46,5 leechjaor, wat euverein kump mèt oongeveer 15 gigaparsec.