Paeper

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Paeper (Piper nigrum) is de bleujendje wienstek inne femielje Piperaceae die wuuertj gecultiveerdj veur zien vröch, die meistes wuuertj gedruueg en gebroek es specerie en gekruje. De vröch, de paeperkorrel, wuuertj vief millimaeter in diamaeter, dónkerroead wen zie gans vólgreudj is en. wie alle steinvröchte, haet slechs eine zaod. Paeperkorrele enne gemaole paeper waat dao-oet wuuertj gemaak neump me sumpelewaeg paeper, of próntjer zwarte paeper (gekaokdje en gedruuegdje ónriepe vröch), gruuene paeper (gedruuegdje ónriepe vröch) en witte paeper (riepe vröchzäöj).

Zwarte paeper is inheimsj aan Zuud-India en wuuertj dao en eljers inne troeape väöl verboedj. Allewiel is Viëtnam de grótste producent en exportäör van paeper weltwied; ze greuje dao 34% vanne gans werreldproductie (2008).

Gedruuegdje gemaole paeper wuuertj al saer de Aadheid gebroek veur ziene smaak en es medicien. Zwarte paeper is 't meis-verhanjeldje gekruje vanne welt. 't Is ein vanne veurkómmendjste specerieje inne Europese kaokkóns en de kaokkónste die hievan aafstamme. De pittigheid van paeper kump door 't sjemisje piperien, det me neet mót verwarre mit capsaïcien det de vleisjerige paeper häöre smaak guuef. 't Is aolómtaengewuuerdig inne modern werreld es gekruje en wuuertj döks mit zaat biejeingezatj oppe täöfelkes in e restaurant.