Oos-Azië

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Ligking vaan Oos-Azië in wereldbol-projektie.

Teikening vaan Confucius oet de zevenden iew. Deze filosoof heet de cultuur vaan Oos-Azië deepgaond beïnvleujd.

Oos-Azië is 'n regio vaan Azië. Me kin ze verstoon es China en die len die door China deepgaond beïnvleujd zien. Neve China (en Taiwan) zien dat Mongolië, Noord- en Zuid-Korea, en Japan. 't Gief cultureel ban mèt Siberië, mèt Zuidoos-Azië en, in beperkdere zin, mèt Centraol-Azië en Zuid-Azië.

De regio, die 'n gesjreve historie vaan mie es dreidoezend jaor kint, is door de iewe heer door väöl versjèllende gróppe bewoend gewees, boe-oonder de Ainu, de Taiwanese Austronesiërs en de Mantsjoes. Allewijl evels zien de mieste daovaan of geassimileerd of op weeg dao naotouw. De basis veur de Chinese cultuur ligk in de domesticatie vaan ries, wat in 't Neolithicum aon de Yangtze veur 't iers verbouwd woort. Ries is in alle Oos-Aziaotische culture basisete (wie broed en eereppel dat in Europa zien). Versjèllende typische dinger vaan dit cultuurgebeed heet me aon de riesbouw wèlle touwsjrieve, in 't bezunder de neiging um collectief belaank bove 't belaank vaan 't individu te stèlle.

De Chinese cultuur besteit zeker al sinds 't twiede millennium veur Christus; umtot 't land noets vaan taol is gewisseld en de sameleving noets is ingestort (ouch neet in de jaore tot 't land door vreemde bezat woort), is dit de ajdste nog bestaonde besjaving op de wereld. Ouch Japan claimp 'n historie vaan doezende jaore. Korea is es riek minder aajd: dit woort pas in de tiende iew ei land, en de volker boe-oet 't vereineg woort sjijne neet dezelfde taol te höbbe gesproke.

'n Aontal dinger die de Oos-Aziaote deile zien, neve de riescultuur, 't sjrif (de Japanse en Koreaonse sjrifte goon trök op 't Chinees sjrif), 'n aontal gedeilde relizjies (confucianisme en regionaol vörm vaan 't oersprunkelek Indisch boeddhisme) en de zoegeneumde Aziatische weerde (e serjeus lier- en wèrkethos, gehuurzaomheid aon superieure, economische veurspood veur persoeneleke vrijheid).

Wijer is, boete Taiwan in de zeventienden iew, geint vaan dees len oets door Europese machte gekolleniseerd gewees. Heidoor heet de westerse cultuur hei neet zoe'n patina achtergelaote wie in ander deile vaan de wereld.